Chủ Nghĩa Do Thái Mê-si
Trong bối cảnh đa dạng của đức tin nơi Đấng Christ ngày nay, một phong trào gây nhiều chú ý và cũng không ít thắc mắc chính là **Chủ nghĩa Do Thái Mê-si** (Messianic Judaism). Đây là một chủ đề phức tạp, nằm ở giao điểm giữa di sản Do Thái và đức tin vào Chúa Giê-xu (Yeshua) là Đấng Mê-si. Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ tìm hiểu định nghĩa, nguồn gốc thần học, niềm tin cốt lõi, sự đối chiếu với Kinh Thánh và áp dụng thực tiễn cho Cơ đốc nhân trong sự hiểu biết chân lý.
Chủ nghĩa Do Thái Mê-si được hiểu là một phong trào tôn giáo kết hợp các niềm tin và thực hành của Do Thái giáo với niềm tin rằng Chúa Giê-xu thành Na-xa-rét (thường được gọi bằng tên tiếng Hê-bơ-rơ là Yeshua HaMashiach) chính là Đấng Mê-si được hứa ban trong Cựu Ước và là Con Đức Chúa Trời. Các tín hữu trong phong trào này thường giữ các tập tục Do Thái như giữ ngày Sa-bát (thứ Bảy), các lễ hội của Đức Giê-hô-va (Lễ Vượt Qua – Pesach, Lễ Ngũ Tuần – Shavuot, Lễ Lều Tạm – Sukkot, v.v.), ăn uống theo luật kashrut (thực phẩm sạch), và sử dụng các thuật ngữ, văn hóa Do Thái trong sự thờ phượng.
Về mặt lịch sử, Hội Thánh đầu tiên hoàn toàn là những tín hữu Do Thái tin nhận Đấng Christ. Sách Công vụ ghi lại: "Vả, những người ấy bèn sấn mình vào, bắt các môn đồ, bỏ tù. Nhưng ban đêm, có một thiên sứ của Chúa mở cửa ngục..." (Công vụ 5:18-19). Các sứ đồ và tín hữu đầu tiên vẫn đến đền thờ, giữ luật pháp Môi-se, nhưng với một sự hiểu biết mới trong Đấng Christ. Sự phát triển của Hội Thánh ngoại bang và sự tách biệt dần khỏi Do Thái giáo truyền thống (đặc biệt sau các sự kiện năm 70 SCN và 135 SCN) đã dẫn đến một sự chia rẽ lớn. Phong trào Do Thái Mê-si hiện đại, như chúng ta thấy ngày nay, phần lớn được hồi sinh từ những thập niên 1960-1970, với sự thức tỉnh về danh tính Do Thái và niềm tin nơi Đấng Mê-si trong nhiều người Do Thái, cùng với sự tham gia của nhiều Cơ đốc nhân không phải gốc Do Thái cảm thấy được thu hút bởi các gốc rễ Do Thái của đức tin mình.
Để hiểu rõ, chúng ta cần phân biệt giữa tín hữu Do Thái Mê-si (người gốc Do Thái tin Chúa Giê-xu) và Cơ đốc nhân theo chủ nghĩa Do Thái Mê-si
1. Về Đấng Mê-si: Họ tin Chúa Giê-xu (Yeshua) là Đấng Mê-si (Mashiach) của Y-sơ-ra-ên và của cả thế gian. Danh Yeshua có nghĩa là "Giê-hô-va cứu rỗi" (Matthew 1:21). Họ nhấn mạnh bản tính Do Thái trọn vẹn của Ngài, là con cháu Đa-vít, và sự ứng nghiệm lời tiên tri Cựu Ước trong cuộc đời, sự chết và sự sống lại của Ngài.
2. Về Kinh Thánh: Họ xem trọng cả Cựu Ước (Tanakh) và Tân Ước (Brit Hadashah). Cựu Ước không bị bãi bỏ nhưng được Đấng Mê-si làm cho trọn và giải thích trọn vẹn hơn.
3. Về Luật Pháp (Torah): Đây là điểm phức tạp và đa dạng nhất. Nhiều tín hữu Do Thái Mê-si tin rằng Torah (năm sách của Môi-se) là lời hướng dẫn đời sống đức tin cho người Do Thái, kể cả sau khi tin Đấng Mê-si. Họ phân biệt giữa luật đạo đức, luật nghi lễ và luật hình sự, và thường tập trung giữ các phần luật liên quan đến đời sống, lễ hội, và ăn uống như một cách bày tỏ danh tính thánh và sự vâng phục. Đối với Cơ đốc nhân không gốc Do Thái, việc giữ luật này thường được xem là tự nguyện, để tìm hiểu gốc rễ, chứ không phải để được cứu.
4. Về Thờ Phượng: Các buổi nhóm thường vào ngày Sa-bát (thứ Bảy), với các bài hát (Messianic music) pha trộn giai điệu Do Thái và lời ca ngợi Đấng Christ. Họ sử dụng các biểu tượng Do Thái như Menorah (chân đèn), Star of David (Ngôi sao Đa-vít), và Tallit (khăn choàng cầu nguyện). Việc đọc sách Torah theo chu kỳ hàng năm cũng là một phần quan trọng.
Khi nghiên cứu Kinh Thánh, chúng ta cần xem xét cẩn thận một số phân đoạn then chốt:
1. Sự Cứu Rỗi Bởi Ân Điển Qua Đức Tin: Đây là nền tảng bất di bất dịch của Tin Lành. Sứ đồ Phao-lô tuyên bố rõ: "Vì chúng ta kể rằng người ta được xưng công bình bởi đức tin, chớ không bởi việc làm theo luật pháp" (Rô-ma 3:28). Và trong Ê-phê-sô 2:8-9: "Vả, ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu, điều đó không phải đến từ anh em, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời. Ấy chẳng phải bởi việc làm đâu, hầu cho không ai khoe mình". Bất kỳ sự dạy dỗ nào đặt việc giữ luật Môi-se như một điều kiện cần thiết cho sự cứu rỗi hoặc sự trọn vẹn thuộc linh đều đi ngược với ân điển thuần túy.
2. Vị Trí của Luật Pháp Đối Với Tín Đồ: Tân Ước giải thích rõ vai trò của luật pháp là "thầy giáo đặng dẫn chúng ta đến Đấng Christ" (Ga-la-ti 3:24). Trong Đấng Christ, chúng ta chết đối với luật pháp (Rô-ma 7:4) và được sống bởi Thánh Linh. Hội đồng Giê-ru-sa-lem trong Công vụ 15 đã quyết định rõ ràng rằng tín đồ ngoại bang không bị buộc phải giữ luật Môi-se (cụ thể là phép cắt bì và các quy định khác), ngoại trừ kiêng một vài điều cần thiết (cúng thần tượng, gian dâm, thú chết ngột và huyết). Đây là một sự phân định thần học quan trọng.
3. Sự Tự Do và Trách Nhiệm Cá Nhân: Rô-ma 14 đưa ra nguyên tắc về những người "yếu đuối trong đức tin" có thể giữ ngày này hay ăn kiêng món nọ. Sự nhấn mạnh là đừng xét đoán nhau trong những vấn đề này, nhưng mỗi người phải "tin chắc ở trí mình" (Rô-ma 14:5). Việc một Cơ đốc nhân tìm hiểu và thực hành các tập tục Do Thái với động cơ yêu mến Chúa và hiểu biết Kinh Thánh sâu sắc hơn có thể nằm trong phạm trù tự do này. Tuy nhiên, mối nguy hiểm nằm ở chỗ biến sự tự do thành một gánh nặng luật pháp mới, hoặc ngấm ngầm tin rằng việc làm đó làm mình thuộc linh hơn người khác.
4. Nguy Cơ của Chủ Nghĩa Giu-đa Hóa (Judaizing): Đây chính là điều mà sứ đồ Phao-lô đã chiến đấu quyết liệt trong thư Ga-la-ti. Ông quở trách những người muốn ép các tín đồ ngoại bang phải chịu cắt bì và giữ luật pháp Môi-se để được trọn vẹn. Ông gọi đó là "một tin lành khác" (Ga-la-ti 1:6-7). Bất kỳ sự dạy dỗ nào, dù dưới danh nghĩa "gốc rễ Do Thái", mà làm lu mờ hoặc thêm thắt vào sự cứu rỗi trọn vẹn bởi ân điển qua đức tin nơi Đấng Christ, thì đó chính là mối nguy của chủ nghĩa Giu-đa hóa thời hiện đại.
Là những Cơ đốc nhân Tin Lành, chúng ta có thể rút ra những bài học quý giá và cả những cảnh báo từ phong trào này:
1. Đánh Giá Cao Gốc Rễ Do Thái Của Đức Tin: Chúng ta nên học hỏi để hiểu biết hơn về bối cảnh Do Thái của Kinh Thánh. Việc nghiên cứu các lễ hội, tập tục, và ngôn ngữ Hê-bơ-rơ có thể làm sống động lời Chúa và giúp chúng ta thấy sự ứng nghiệm kỳ diệu của các lời tiên tri trong Chúa Giê-xu. Điều này làm cho đức tin của chúng ta phong phú và sâu sắc hơn.
2. Giữ Vững Trung Tâm Là Ân Điển và Thập Tự Giá: Dù có tìm hiểu văn hóa Do Thái đến đâu, chúng ta phải luôn đặt Chúa Giê-xu Christ và thập tự giá của Ngài làm trung tâm của mọi sự giảng dạy và thờ phượng. "Vì tôi đã đoán định rằng ở giữa anh em, tôi chẳng biết sự gì khác ngoài Đức Chúa Jêsus Christ, và Đức Chúa Jêsus Christ bị đóng đinh trên cây thập tự" (1 Cô-rinh-tô 2:2). Ân điển là không thể thêm thắt.
3. Sống Bởi Thánh Linh, Không Bởi Luật Lệ: Đời sống Cơ đốc nhân được kêu gọi để sống bởi Thánh Linh (Ga-la-ti 5:16). Các thực hành bên ngoài, dù mang hình thức Do Thái hay bất kỳ hình thức nào, nếu không xuất phát từ tình yêu thương, sự vui mừng, bình an... là trái của Thánh Linh (Ga-la-ti 5:22-23), thì đều trở nên vô ích và có thể là gánh nặng.
4. Yêu Thương và Cầu Nguyện Cho Dân Do Thái: Là những người được tháp vào cây ô-liu tốt là Y-sơ-ra-ên (Rô-ma 11:17-24), chúng ta có trách nhiệm cầu nguyện cho dân tộc đã sinh ra Đấng Cứu Thế. Chúng ta yêu thương họ, chia sẻ Tin Lành về Đấng Mê-si của chính họ một cách khôn ngoan, tế nhị, nhưng không đồng hóa mù quáng với mọi thực hành tôn giáo của họ mà quên đi sự trọn vẹn của Chúa Giê-xu.
5. Kiểm Tra Động Cơ: Nếu cảm thấy bị thu hút bởi các thực hành Do Thái Mê-si, mỗi Cơ đốc nhân cần tự hỏi: Động cơ của tôi là gì? Có phải để tìm kiếm một sự thuộc linh "đặc biệt" hơn người khác? Có phải tôi đang tìm kiếm một bộ quy tắc rõ ràng để tuân theo thay vì bước đi mỗi ngày bằng đức tin và sự nhạy bén với Thánh Linh? Hay đơn giản là vì yêu mến Chúa và muốn hiểu biết Ngài sâu nhiệm hơn qua di sản Kinh Thánh?
Chủ nghĩa Do Thái Mê-si là một hiện tượng phức tạp, vừa phản ánh lời tiên tri về sự trở lại cùng Đấng Mê-si của nhiều người Do Thái (Rô-ma 11:25-26), vừa đặt ra những thách thức thần học cho cộng đồng Cơ đốc rộng lớn. Là những nhà nghiên cứu Kinh Thánh Tin Lành, chúng ta trân trọng mọi nỗ lực tìm về gốc rễ Kinh Thánh, nhưng phải luôn cảnh giác để giữ vững lẽ thật của Tin Lành thuần túy: con người được xưng công bình chỉ bởi đức tin nơi công lao của Chúa Giê-xu Christ, Đấng đã làm trọn luật pháp.
Cuối cùng, sự kêu gọi của chúng ta không phải là trở thành người Do Thái theo nghi lễ, mà là trở nên môn đồ thật của Đấng Christ, sống trong sự tự do mà Ngài đã đặt cho, được định hình bởi Lời Chúa và được dẫn dắt bởi Thánh Linh Ngài. "Ấy vậy, hỡi anh em, hoặc ăn, hoặc uống, hay là làm sự chi khác, hãy vì sự vinh hiển Đức Chúa Trời mà làm" (1 Cô-rinh-tô 10:31).
Bài nghiên cứu này dựa trên sự xem xét Kinh Thánh nghiêm túc, với ước mong giúp các tín hữu "phải sẵn sàng để trả lời mọi kẻ hỏi lẽ về sự trông cậy trong anh em" (1 Phi-e-rơ 3:15).