Người Baptist Nguyên Thủy là ai và họ tin gì?

Trong bức tranh đa dạng của Cơ Đốc giáo, cụm từ “Baptist Nguyên Thủy” (Primitive Baptist) thường gây nên sự tò mò và đôi khi là hiểu lầm. Họ là ai? Niềm tin căn bản của họ dựa trên điều gì? Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ tìm hiểu về nhóm Cơ Đốc nhân này qua lăng kính Kinh Thánh, lịch sử và thần học, với mục đích mang lại sự hiểu biết rõ ràng và những ứng dụng thuộc linh thiết thực cho mọi tín hữu.

Danh xưng “Nguyên Thủy” (Primitive) không hàm ý “thô sơ” hay “lạc hậu”, mà mang nghĩa “ban đầu”, “nguyên thủy”, “theo mẫu mực ban đầu”. Người Baptist Nguyên Thủy tìm cách gìn giữ và thực hành niềm tin, cách thức thờ phượng, và cấu trúc Hội Thánh theo mô hình mà họ tin là gần nhất với Hội Thánh được mô tả trong Tân Ước. Họ thường nhấn mạnh sự đơn giản, không chịu ảnh hưởng bởi nhiều phong trào hiện đại trong tôn giáo. Lịch sử của họ thường được truy nguyên từ các nhóm Baptist Cựu Ước (Particular Baptist) ở Anh và Mỹ vào thế kỷ 17-18, trước các cuộc Đại Thức Tỉnh và sự phát triển của các phương pháp truyền giáo tổ chức quy mô lớn.

Như nhiều nhóm Baptist khác, Baptist Nguyên Thủy giữ vững nguyên tắc Sola Scriptura (Duy Kinh Thánh). Họ tin rằng Kinh Thánh là lời phán không sai lầm của Đức Chúa Trời và là thẩm quyền tối cao duy nhất cho đức tin và sự thực hành. Mọi giáo lý, nghi lễ, và cấu trúc Hội Thánh phải được kiểm chứng trực tiếp và rõ ràng bởi Kinh Thánh.

“Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình, hầu cho người thuộc về Đức Chúa Trời được trọn vẹn và sắm sẵn để làm mọi việc lành.” (2 Ti-mô-thê 3:16-17)

Câu Kinh Thánh này là nền tảng cho phương pháp luận của họ. Từ “soi dẫn” trong nguyên văn Hy Lạp là theopneustos (θεόπνευστος), nghĩa đen là “Đức Chúa Trời thở ra”. Điều này củng cố niềm tin vào nguồn gốc thần thượng và tính không thể sai lầm của Kinh Thánh.

Dựa trên nền tảng Kinh Thánh, Baptist Nguyên Thủy phát triển một số giáo lý đặc trưng, thường được thể hiện qua các từ viết tắt như BAPTIST.

B – Biblical Authority (Thẩm quyền Kinh Thánh): Như đã nói ở trên.

A – Autonomy of the Local Church (Tính tự trị của Hội Thánh địa phương): Mỗi Hội Thánh địa phương là tự trị, độc lập, dưới sự lãnh đạo duy nhất của Đấng Christ, không chịu sự kiểm soát của bất kỳ hệ thống cấp bậc bên ngoài nào. Điều này dựa trên mô hình các Hội Thánh trong sách Công Vụ và các thư tín, nơi mỗi Hội Thánh tự bầu chọn trưởng lão/chấp sự và tự quản lý công việc (Công Vụ 14:23, Tít 1:5).

P – Priesthood of All Believers (Chức tư tế của mọi tín hữu): Mọi tín hữu đều có quyền trực tiếp đến với Đức Chúa Trời qua Đấng Christ, không cần một tầng lớp trung gian nào. Điều này dựa trên 1 Phi-e-rơ 2:9: “Nhưng anh em là dòng giống được lựa chọn, là chức tư tế nhà vua, là dân thánh, là dân thuộc về Đức Chúa Trời”.

T – Two Ordinances (Hai Lễ Nghi): Họ công nhận hai lễ nghi (ordinances) chứ không gọi là bí tích (sacraments): Báp-têm bằng cách dìm mình và Tiệc Thánh. Báp-têm là biểu tượng của sự chết, chôn và sống lại với Đấng Christ (Rô-ma 6:3-4) và chỉ dành cho những người đã tin nhận Chúa. Tiệc Thánh là lễ tưởng niệm sự chết của Chúa (1 Cô-rinh-tô 11:23-26) và thường được cử hành một cách đơn giản.

I – Individual Soul Liberty (Tự do lương tâm cá nhân): Mỗi cá nhân có quyền và trách nhiệm trước mặt Đức Chúa Trời về đức tin của mình, không bị cưỡng bức bởi nhà nước hay bất kỳ tổ chức nào.

S – Saved Church Membership (Thành viên Hội Thánh phải được cứu): Chỉ những người đã xưng nhận đức tin cá nhân nơi Chúa Giê-xu Christ mới có thể trở thành thành viên của Hội Thánh. Điều này liên hệ chặt chẽ với quan điểm về Báp-têm của tín hữu.

T – Two Offices (Hai Chức Vụ): Hội Thánh chỉ có hai chức vụ được Kinh Thánh lập ra: Mục sư (Trưởng lão) và Chấp sự (1 Ti-mô-thê 3:1-13; Tít 1:5-9). Các Mục sư thường là “bán thời gian” (tent-making), kiếm sống bằng nghề nghiệp khác như sứ đồ Phao-lô, để tránh sự lệ thuộc tài chính và duy trì sự đơn giản.

Một trong những điểm thần học nổi bật nhất của nhiều nhóm Baptist Nguyên Thủy (đặc biệt là nhóm “Kín Nhiệm” – Absolutist) là giáo lý về Ân Điển Chủ Quyền (Sovereign Grace) hay còn gọi là Thần Học Giao Ước (Covenant Theology) theo cách hiểu đặc thù. Họ thường giữ lập trường Calvinist mạnh mẽ, nhấn mạnh sự lựa chọn vô điều kiện của Đức Chúa Trời từ trước sáng thế.

“Vì những kẻ Ngài đã biết trước, thì Ngài cũng đã định sẵn để nên giống như hình bóng Con Ngài… Còn những kẻ Ngài đã định sẵn, thì Ngài cũng đã gọi… và những kẻ Ngài đã gọi, thì Ngài cũng đã xưng là công bình…” (Rô-ma 8:29-30)

Họ tin rằng sự cứu rỗi hoàn toàn là công việc của Đức Chúa Trời: Chúa Cha đã chọn, Chúa Con đã chuộc tội cho những người được chọn, và Chúa Thánh Linh bảo đảm và áp dụng sự cứu rỗi đó cách hiệu quả cho họ. Đức tin và sự ăn năn là ân tứ của Đức Chúa Trời, không phải là hành động của con người để đạt được ơn cứu rỗi (Ê-phê-sô 2:8-9). Quan điểm này dẫn đến sự nhấn mạnh vào sự an ninh đời đời của người được cứu.

Từ “định sẵn” trong Rô-ma 8:29 là proorizō (προορίζω), có nghĩa là “quyết định trước”, “định mục đích trước”. Điều này củng cố niềm tin vào chủ quyền tuyệt đối của Đức Chúa Trời trong kế hoạch cứu rỗi.

Đời sống thờ phượng của Baptist Nguyên Thủy thường được đánh dấu bằng sự trang nghiêm và đơn giản. Họ thường không sử dụng nhạc cụ cơ khí (organ, piano) trong thờ phượng, mà chỉ hát thánh ca a cappella (không nhạc đệm), dựa trên lời khuyên “hãy lấy ca vịnh, thơ thánh và bài hát thiêng liêng mà đối đáp cùng nhau” (Ê-phê-sô 5:19; Cô-lô-se 3:16). Họ tin rằng sự thờ phượng phải tập trung vào tấm lòng và lời ca, không dựa vào sự kích thích cảm xúc bởi âm nhạc hiện đại.

Việc giảng dạy thường mang tính giải kinh (expository), tập trung vào việc trình bày ý nghĩa của phân đoạn Kinh Thánh một cách có hệ thống. Các buổi nhóm thường có không khí gia đình, thân mật. Hoạt động truyền giáo chủ yếu dựa vào sự làm chứng cá nhân và sự cầu nguyện, hơn là các chiến dịch tổ chức lớn với ngân sách khổng lồ, vì họ tin rằng sự tăng trưởng của Hội Thánh là công việc của Chúa Thánh Linh (1 Cô-rinh-tô 3:6-7).

Dù chúng ta có thuộc về truyền thống Baptist Nguyên Thủy hay không, việc nghiên cứu về họ cho chúng ta những bài học thuộc linh quý giá:

1. Tái Khẳng Định Thẩm Quyền Tuyệt Đối Của Kinh Thánh: Trong một thời đại với nhiều tiếng nói và triết lý, Cơ Đốc nhân cần luôn quay về với Kinh Thánh như tiêu chuẩn tối hậu. Hãy tự hỏi: “Điều tôi tin và làm có được Kinh Thánh ủng hộ rõ ràng không?” (Công Vụ 17:11).

2. Sống Với Tư Cách Là Thầy Tế Lễ: Mỗi chúng ta đều có thể và có trách nhiệm đến trực tiếp với Đức Chúa Trời trong sự cầu nguyện, học Lời Chúa và phục vụ Ngài. Đừng ủy thác đời sống thuộc linh của mình cho bất kỳ ai khác.

3. Trân Trọng Sự Đơn Giản Trong Đức Tin: Đức tin không nhất thiết phải phức tạp, hào nhoáng hoặc giải trí. Sự thờ phượng chân thật xuất phát từ tấm lòng và sự hiểu biết chân lý (Giăng 4:23-24).

4. Nhấn Mạnh Vào Tính Cộng Đồng Của Hội Thánh Địa Phương: Hội Thánh là gia đình, là thân thể. Mỗi thành viên đều quan trọng và cần được quan tâm (1 Cô-rinh-tô 12:12-27).

5. Sự An Ninh Trong Ân Điển Chúa: Dù chúng ta có đồng ý với mọi khía cạnh của thần học Calvin hay không, thì chân lý về ân điển chủ quyền của Đức Chúa Trời nhắc nhở chúng ta rằng sự cứu rỗi bắt đầu và kết thúc bởi Ngài. Điều này đem lại sự an nghỉ, khiêm nhường và lòng biết ơn sâu xa.

Người Baptist Nguyên Thủy đại diện cho một nỗ lực thành tâm nhằm trung thành với mô hình Tân Ước trong một thế giới luôn thay đổi. Họ nhấn mạnh đến thẩm quyền Kinh Thánh, tính tự trị của Hội Thánh địa phương, chức tư tế của mọi tín hữu, và ân điển chủ quyền của Đức Chúa Trời trong sự cứu rỗi. Dù có những khác biệt trong cách thực hành và nhấn mạnh so với một số nhóm Cơ Đốc khác, tinh thần cốt lõi của họ là tìm kiếm và vâng theo Lời Chúa một cách đơn sơ và nghiêm túc.

Là những Cơ Đốc nhân sống trong thế kỷ 21, chúng ta được mời gọi không ngừng “tra xét Kinh Thánh” (Giăng 5:39), gìn giữ sự thuần khiết của Phúc Âm, và xây dựng Hội Thánh trên nền tảng duy nhất là Đấng Christ và Lời của Ngài. Trong tất cả, mục tiêu tối hậu của chúng ta là làm sáng danh Đức Chúa Trời, Đấng đã “gọi anh em ra khỏi nơi tối tăm, đến nơi sáng láng lạ lùng của Ngài” (1 Phi-e-rơ 2:9).