Những ai là các Giáo phụ Tông đồ?
Trong hành trình tìm hiểu lịch sử Hội Thánh buổi ban đầu, chúng ta thường nghe đến thuật ngữ “Giáo phụ Tông đồ” (Apostolic Fathers). Đây không phải là một chức danh Kinh Thánh, nhưng là một cách gọi mang tính lịch sử và học thuật để chỉ những nhà lãnh đạo, những tác giả Cơ Đốc đầu tiên, những người trực tiếp hoặc gián tiếp được giảng dạy bởi các Sứ Đồ của Chúa Giê-xu Christ. Họ là mắt xích sống động nối liền thời đại các Sứ Đồ với các thế hệ Hội Thánh tiếp theo, người bảo vệ và truyền đạt lại những lẽ thật căn bản của đức tin trong bối cảnh đầy thách thức. Bài nghiên cứu này sẽ tìm hiểu sâu về thân thế, vai trò và những bài học thuộc linh quý báu từ các Giáo phụ Tông đồ cho Cơ Đốc nhân ngày nay.
Thuật ngữ “Giáo phụ Tông đồ” được các sử gia và nhà thần học sử dụng để chỉ một nhóm các nhà lãnh đạo Hội Thánh thế kỷ thứ nhất và đầu thế kỷ thứ hai sau Chúa. Điểm đặc trưng của họ là có mối liên hệ trực tiếp hoặc rất gần gũi với các Sứ Đồ. Họ có thể là môn đồ, cộng sự, hoặc những người được các Sứ Đồ đích thân giảng dạy và bổ nhiệm. Thời kỳ của họ thường được tính từ khoảng năm 70 S.C. (sau khi Giê-ru-sa-lem bị tàn phá) đến khoảng giữa thế kỷ thứ hai.
Bối cảnh của họ là thời kỳ chuyển giao quan trọng: các Sứ Đồ dần qua đời, Kinh Thánh Tân Ước đang trong quá trình được viết và lưu hành (nhưng chưa được tập hợp thành bộ Canon hoàn chỉnh), và Hội Thánh phải đối mặt với những cơn bách hại từ Đế chế La Mã cùng những tà giáo (heresy) nổi lên từ bên trong, chẳng hạn như chủ nghĩa Ngộ đạo (Gnosticism). Vai trò của các Giáo phụ Tông đồ là “giữ vững những điều trao truyền” (II Ti-mô-thê 1:14), bảo vệ sự thuần khiết của phúc âm và hướng dẫn các tín hữu sống đẹp lòng Đức Chúa Trời.
Dưới đây là một số nhân vật tiêu biểu thường được công nhận là Giáo phụ Tông đồ cùng những đóng góp nổi bật của họ:
1. Clement thành Rô-ma (Khoảng 35-99 S.C.): Thường được xem là Giám mục tại Hội Thánh Rô-ma. Tác phẩm nổi tiếng của ông là “Thư tín thứ nhất của Clement gửi cho người Cô-rinh-tô” (1 Clement). Thư này được viết vào khoảng năm 96 S.C., nhằm giải quyết sự chia rẽ trong Hội Thánh Cô-rinh-tô, nơi một số người trẻ tuổi đã phế truất các trưởng lão. Clement nhấn mạnh đến trật tự, sự thuận phục và tình yêu thương, phản ánh sự dạy dỗ Tông đồ. Ông trích dẫn rộng rãi Cựu Ước và ám chỉ đến các sách Tân Ước, cho thấy sự quen thuộc với các truyền thống Sứ Đồ.
2. Ignatius thành An-ti-ốt (Khoảng 35-108/140 S.C.): Theo truyền thống, Ignatius là môn đồ trực tiếp của Sứ đồ Giăng. Ông là Giám mục tại An-ti-ốt (Syria). Trên đường bị áp giải đến Rô-ma để chịu tử đạo, ông đã viết bảy bức thư gửi cho các Hội Thánh và cá nhân. Các thư của Ignatius nổi bật với:
- Sự nhấn mạnh về thần tính của Chúa Giê-xu Christ để chống lại các giáo sư giả.
- Quan điểm cao về chức vụ Giám mục (Episkopos) như là trung tâm của sự hiệp một Hội Thánh địa phương.
- Khát khao được tử đạo như là sự bắt chước hoàn toàn sự chết của Chúa Cứu Thế (“Bánh của Đức Chúa Trời là thịt của Đấng Christ… để chúng ta được sống mãi trong Ngài” – trích thư gửi người Ê-phê-sô).
3. Polycarp thành Smyrna (Khoảng 69-155 S.C.): Cũng được truyền thống xem là môn đồ của Sứ đồ Giăng. Ông là Giám mục tại Smyrna (Thổ Nhĩ Kỳ ngày nay). Tác phẩm duy nhất còn lại là “Thư của Polycarp gửi cho người Phi-líp”, một bức thư đầy tình yêu thương, khích lệ sống công chính và cảnh báo về tà giáo. Điều đáng chú ý nhất là cuộc tử đạo anh hùng của Polycarp ở tuổi 86, được ghi lại trong “Cuộc Tử Đạo của Polycarp”. Khi quan tổng trấn hối lòng ông chối bỏ Chúa, Polycarp đã trả lời: “Ta đã phục vụ Ngài tám mươi sáu năm, Ngài chưa hề làm hại ta. Làm sao ta có thể phạm thượng Vua ta, Đấng đã cứu ta?”. Lời chứng này làm sáng tỏ I Phi-e-rơ 4:16: “Song nếu có ai vì làm tín đồ Đấng Christ mà chịu khổ, thì đừng hổ thẹn; thà hãy vì danh ấy ngợi khen Đức Chúa Trời là hơn.”
4. Papias thành Hierapolis (Khoảng 60-130 S.C.): Giám mục tại Hierapolis, cũng được cho là người nghe Sứ đồ Giăng. Tác phẩm chính của ông, “Giải Nghĩa Các Lời Phán của Chúa” chỉ còn tồn tại trong những trích đoạn. Papias có giá trị vì nhấn mạnh vào việc thu thập các truyền khẩu trực tiếp từ các nhân chứng tận mắt về Chúa Giê-xu, qua đó củng cố tính lịch sử và độ tin cậy của các sách Phúc Âm.
5. Tác giả vô danh của “Thư gửi cho Diognetus” (Khoảng thế kỷ 2): Đây là một tác phẩm biện giáo xuất sắc, giải thích đức tin Cơ Đốc cho một người ngoại đạo. Tác giả mô tả Cơ Đốc nhân như là “linh hồn của thế gian” – sống trong thế gian nhưng không thuộc về thế gian, một lời giải thích sống động về nguyên tắc trong Phi-líp 3:20.
6. Tác giả của “Sách Didache (Giáo Huấn của Mười Hai Sứ Đồ)” (Khoảng cuối thế kỷ 1): Đây có lẽ là một trong những tài liệu cổ nhất ngoài Kinh Thánh, được xem như một sách hướng dẫn giáo lý và thực hành cho tân tín hữu và các lãnh đạo Hội Thánh địa phương. Nội dung bao gồm “Con Đường Sự Sống và Sự Chết”, các chỉ dẫn về lễ báp-tem, tiệc Thánh, cách đối xử với các tiên tri và giáo sư lưu động, và lời kết về sự tái lâm của Chúa. Didache phản ánh đời sống và cơ cấu Hội Thánh rất sơ khai.
Các tác phẩm của Giáo phụ Tông đồ không thuộc về Kinh Thánh (không được Đức Thánh Linh soi dẫn như các sách trong Canon), nhưng chúng là những tài liệu lịch sử quý giá cho thấy Hội Thánh thời kỳ đầu đã hiểu và áp dụng các lẽ thật Tân Ước như thế nào. Chúng ta thấy rõ những chủ đề trung tâm:
- Đấng Christ Luận Cao: Họ liên tục tôn cao Chúa Giê-xu là Chúa (Kyrios) và là Con Đức Chúa Trời, chống lại mọi sự giảm thiểu nhân tính hay thần tính của Ngài.
- Ơn Cứu Rỗi Bởi Ân Điển: Mặc dù có những lời khuyên về đạo đức sống, nền tảng vẫn là ân điển. Ignatius viết: “Bởi ân điển Ngài, các bạn được cứu, không bởi việc làm” (Thư gửi người Magnesia).
- Thẩm Quyền của Kinh Thánh & Truyền Thống Sứ Đồ: Họ xem Cựu Ước và các truyền khẩu từ các Sứ Đồ (sau này trở thành Tân Ước) là thẩm quyền tối cao.
- Sự Hiệp Một và Yêu Thương Trong Hội Thánh: Như Clement khuyên nhủ người Cô-rinh-tô, sự hiệp một là chứng cớ cho thế gian.
- Sự Tái Lâm và Hy Vọng Cánh Chung: Họ sống và chết với niềm hy vọng trọn vẹn về sự trở lại của Chúa Giê-xu và sự sống lại của thân thể.
Học hỏi từ các Giáo phụ Tông đồ không phải để tôn sùng họ, nhưng để rút ra những bài học thuộc linh sống động:
1. Trung Thành Với Lẽ Thật Căn Bản: Các Giáo phụ Tông đồ sống trong thời đại mà “lẽ thật” đang bị tấn công dữ dội. Họ đã không thỏa hiệp. Ngày nay, chúng ta cũng đối diện với vô số triết lý và tà giáo (chủ nghĩa tương đối, chủ nghĩa duy vật…). Bài học là phải “bền đỗ… trong sự dạy dỗ của các Sứ Đồ” (Công vụ 2:42), gìn giữ phúc âm thuần khiết mà chúng ta đã nhận lãnh (Giu-đe 1:3).
2. Can Đảm Làm Chứng và Sẵn Sàng Chịu Khổ: Gương của Ignatius, Polycarp nhắc chúng ta rằng đức tin chân chính có thể đòi hỏi sự hy sinh tối cao. Dù không phải ai cũng được kêu gọi tử đạo, mỗi Cơ Đốc nhân đều được kêu gọi “làm chứng” (Công vụ 1:8) và “vì sự công bình mà chịu khổ” (I Phi-e-rơ 3:14). Lời của Polycarp vang vọng sự tin cậy tuyệt đối vào Đấng Christ.
3. Sống Hiệp Một Trong Hội Thánh Địa Phương: Những tranh cãi về quyền lực và địa vị mà Clement đối diện vẫn còn hiện hữu. Chúng ta được nhắc nhở để sống khiêm nhường, thuận phục lẫn nhau trong sự kính sợ Chúa (Ê-phê-sô 5:21), tôn trọng những người lãnh đạo Chúa đặt để (Hê-bơ-rơ 13:17), và bảo vệ sự hiệp một của Thánh Linh (Ê-phê-sô 4:3).
4. Coi Trọng Môn Đồ Hóa và Truyền Thụ Đức Tin: Các Giáo phụ Tông đồ là sản phẩm của sự dạy dỗ trực tiếp từ các Sứ Đồ, và họ tiếp tục truyền thụ lại. Điều này thúc giục chúng ta đầu tư vào thế hệ kế tiếp – dạy dỗ con cái, môn đệ hóa tân tín hữu, và truyền lại một di sản đức tin sống động, không chỉ bằng lời nói mà bằng cả đời sống.
5. Giữ Vững Niềm Hy Vọng Cánh Chung: Các tác phẩm của họ tràn đầy niềm mong đợi Chúa tái lâm. Trong một thế giới đầy lo âu, hy vọng của chúng ta vẫn vững chắc nơi lời hứa của Chúa: “Kìa, Ta đến mau chóng!” (Khải huyền 22:7). Điều này thúc đẩy chúng ta sống thánh khiết và hầu việc Chúa cách sốt sắng.
Các Giáo phụ Tông đồ không phải là những nhân vật hoàn hảo không tì vết, và thần học của họ cũng có thể có những điểm còn phát triển. Tuy nhiên, họ là những nhân chứng lịch sử đáng tin cậy về đức tin của Hội Thánh buổi ban đầu. Họ giống như những “người chạy tiếp sức” trung thành, nhận lấy chân lý từ tay các Sứ Đồ và chạy tiếp để truyền lại cho chúng ta. Học biết về họ giúp chúng ta đâm rễ sâu hơn vào lịch sử đức tin của mình, trân quý hơn Kinh Thánh mà chúng ta đang có, và được thách thức để sống một đời tin kính can đảm. Cuối cùng, ánh mắt của chúng ta không đặt nơi các Giáo phụ, nhưng nơi Đấng Christ mà họ rao giảng – là Đá Góc Nhà, là Chúa của Hội Thánh qua mọi thời đại.
“Ấy vậy, anh em chẳng còn phải là người ngoại, kẻ ở trọ nữa, nhưng là người đồng quốc với các thánh đồ, và là người nhà của Đức Chúa Trời, bởi đã được dựng lên trên nền của các sứ đồ cùng các đấng tiên tri, chính Đức Chúa Jêsus Christ là đá góc nhà.” (Ê-phê-sô 2:19-20)