Hilary Thành Poitiers
Trong hành trình lịch sử Hội Thánh, Đức Chúa Trời đã dấy lên những chứng nhân trung tín để bảo vệ lẽ thật của Phúc Âm giữa những cơn bão của sự sai lạc. Một trong những cột trụ vững chắc của đức tin chính thống vào thế kỷ thứ tư là Hilary thành Poitiers, thường được tôn vinh là “Athanasius của Phương Tây.” Bài nghiên cứu này sẽ tìm hiểu cuộc đời, thần học, di sản của ông dưới ánh sáng của Kinh Thánh, và rút ra những bài học ứng dụng quý báu cho Cơ Đốc nhân ngày nay.
I. Giới Thiệu: Bối Cảnh Lịch Sử và Vai Trò của Hilary
Hilary (khoảng 310 – 367 SCN) là Giám mục của Poitiers (nay thuộc nước Pháp). Ông sống trong thời kỳ hỗn loạn khi thuyết Arian (phủ nhận thần tính đời đời và đồng bản thể của Đức Chúa Giê-xu Christ với Đức Chúa Cha) đe dọa làm suy yếu nền tảng của đức tin Cơ Đốc. Mặc dù không phải là một sứ đồ trực tiếp như Phao-lô hay Giăng, Hilary được xem như một “người canh giữ lẽ thật” (Ga-la-ti 2:5) trong thế hệ của ông. Công việc của ông minh họa nguyên tắc Kinh Thánh: “Hãy tranh chiến cho đức tin, là sự đã truyền cho các thánh một lần đủ rồi” (Giu-đe 1:3).
II. Hành Trình Đức Tin: Từ Triết Gia Ngoại Giáo Đến Vị Giám Mục Tranh Đấu
Theo chính lời chứng của Hilary trong tác phẩm “Về Ba Ngôi” (De Trinitate), ông là một người được giáo dục trong nền văn hóa La Mã, tìm kiếm chân lý qua triết học. Tuy nhiên, chính trong sự tìm kiếm đó, ông đã gặp gỡ Đức Chúa Trời của Kinh Thánh. Ông mô tả hành trình của mình như một sự khải huyền về Đấng Tự Hữu Hằng Hữu, Đấng mà các triết gia không thể biết được. Điều này phản ánh lẽ thật trong Rô-ma 1:19-20: “Vì điều chi có thể biết được về Đức Chúa Trời thì đã trình bày ra cho họ… từ buổi sáng thế người ta nhìn xem các vật Ngài đã làm ra thì biết được.”
Sau khi tin Chúa và được bầu làm giám mục, Hilary nhanh chóng bước vào cuộc chiến chống thuyết Arian. Vì sự chống đối quyết liệt của ông, Hoàng đế Constantius II, người ủng hộ phe Arian, đã đày ông đến vùng Tiểu Á (nay thuộc Thổ Nhĩ Kỳ) vào năm 356. Kỳ diệu thay, cuộc lưu đày này không phải là sự kết thúc, mà là một “trường thần học” do Chúa sắp đặt. Tại đây, ông được tiếp xúc sâu hơn với các nhà thần học Hy Lạp phương Đông và viết tác phẩm vĩ đại nhất của mình: “Về Ba Ngôi.”
III. Trọng Tâm Thần Học: Bảo Vệ Thần Tính của Đấng Christ và Giáo Lý Ba Ngôi
Công trình của Hilary tập trung vào việc bênh vực thần tính trọn vẹn của Chúa Giê-xu Christ, dựa trên nền tảng Kinh Thánh vững chắc. Ông không sáng tạo giáo lý mới, mà giải thích và bảo vệ lẽ thật đã được các Sứ Đồ truyền lại.
1. Chúa Giê-xu là Đức Chúa Trời thật: Hilary dùng Kinh Thánh để chống lại lập luận của phe Arian cho rằng “có một thời Đức Chúa Con không tồn tại.” Ông trưng dẫn những phân đoạn như Giăng 1:1: “Ban đầu có Ngôi Lời, Ngôi Lời ở cùng Đức Chúa Trời, và Ngôi Lời là Đức Chúa Trời.” Ông phân tích từ ngữ Hy Lạp “Logos” (Ngôi Lời) để khẳng định Ngôi Lời không phải là một thọ tạo, mà là chính Đức Chúa Trời trong bản thể. Ông cũng nhấn mạnh lời tuyên bố của Chúa Giê-xu: “Ta với Cha là một” (Giăng 10:30) và sự thờ phượng mà Thomas dâng lên: “Lạy Chúa tôi và Đức Chúa Trời tôi!” (Giăng 20:28).
2. Sự Cứu Rỗi Phụ Thuộc Vào Thần Tính của Đấng Christ: Hilary lập luận thuyết phục rằng nếu Chúa Giê-xu không hoàn toàn là Đức Chúa Trời, thì sự chết của Ngài không có giá trị vô hạn để chuộc tội cho cả nhân loại. Chỉ có một Đấng vô hạn (Đức Chúa Trời) mới có thể gánh chịu cơn thịnh nộ vô hạn của Đức Chúa Trời đối với tội lỗi. Điều này vang vọng sự dạy dỗ của Sứ đồ Phao-lô: “Vì chưng trong Ngài có mọi sự đầy đủ của bổn tánh Đức Chúa Trời” (Cô-lô-se 2:9) và “Huyết của Đức Chúa Giê-xu, Con Ngài, làm sạch mọi tội chúng ta” (1 Giăng 1:7). Sự cứu rỗi bởi ân điển (Ê-phê-sô 2:8) chỉ có thể được đảm bảo nếu Đấng ban ơn đó chính là Đức Chúa Trời toàn năng.
3. Mầu Nhiệm Ba Ngôi Hiệp Một: Hilary cẩn thận trình bày mối quan hệ giữa Cha, Con và Thánh Linh. Ông dạy về “một bản thể” (homoousios) của Ba Ngôi, một thuật ngữ được Công đồng Nicaea (325) chấp nhận. Ông giải thích rằng Cha, Con và Thánh Linh phân biệt trong chức vụ nhưng hiệp một trong bản thể và ý chỉ. Điều này dựa trên Ma-thi-ơ 28:19: “Vậy, hãy đi dạy dỗ muôn dân, hãy nhân danh Đức Cha, Đức Con, và Đức Thánh Linh mà làm phép báp-têm cho họ.”
IV. Phương Pháp Giải Kinh và Di Sản
Hilary là một nhà giải kinh xuất sắc. Ông chú trọng đến nghĩa đen và bối cảnh của Kinh Thánh, đồng thời cũng tìm kiếm ý nghĩa thuộc linh phù hợp với toàn bộ sự dạy dỗ của Kinh Thánh. Tác phẩm “Về Ba Ngôi” của ông không chỉ là luận chiến thần học, mà còn là một bài luận sâu sắc về sự thờ phượng và tin kính. Sau bốn năm lưu đày, ông được trở về Poitiers và tiếp tục công việc mục vụ, củng cố đức tin cho Hội Thánh tại Gaul (Pháp). Di sản của ông là một lời nhắc nhở về tầm quan trọng của việc gìn giữ “lẽ thật lành mạnh” (Tít 2:1) cho các thế hệ tương lai.
V. Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Cơ Đốc Nhân Ngày Nay
Cuộc đời và gương của Hilary thành Poitiers để lại nhiều bài học thiết thực:
1. Sự Tìm Kiếm Chân Lý Phải Dẫn Đến Chúa Giê-xu Christ: Như Hilary từ triết học tìm đến Đấng Christ, chúng ta ngày nay, giữa vô vàn triết lý và tôn giáo, phải xác tín rằng “Ấy chính Ngài là Đức Chúa Trời chân thật và sự sống đời đời” (1 Giăng 5:20). Mọi sự tìm kiếm phải qui phục dưới chân Chúa.
2. Đứng Vững Trong Lẽ Thật Dù Bị Cô Lập hay Chống Đối: Hilary đã đơn độc tranh chiến cho lẽ thật tại phương Tây và cả khi bị lưu đày. Điều này nhắc nhở chúng ta về lời Chúa phán: “Phước cho những kẻ chịu bắt bớ vì sự công bình, vì nước thiên đàng là của những kẻ ấy!” (Ma-thi-ơ 5:10). Trong một thế giới thường nhượng bộ với các giá trị trần gian, Cơ Đốc nhân được kêu gọi trung tín với Lời Chúa.
3. Hiểu Biết Thần Học Lành Mạnh Là Nền Tảng Cho Đời Sống và Sự Thờ Phượng: Việc Hilary dành nhiều công sức để hiểu và giải thích giáo lý Ba Ngôi cho thấy hiểu biết chính xác về Đức Chúa Trời không phải là trò chơi trí thức, mà là cốt lõi của mối quan hệ với Ngài. Một đức tin mơ hồ về Chúa Giê-xu không thể đem lại sự cứu rỗi thật. Chúng ta cần “hãy hết lòng tin cậy Đức Giê-hô-va, chớ nương cậy nơi sự thông sáng của con” (Châm-ngôn 3:5), nhưng cũng được kêu gọi lớn lên trong sự hiểu biết (2 Phi-e-rơ 3:18).
4. Sử Dụng Thời Gian “Lưu Đày” Cách Khôn Ngoan: Những hoàn cảnh khó khăn, bất ngờ (như bệnh tật, thất nghiệp, cách ly) có thể trở thành “vùng đất lưu đày” nơi Chúa dạy dỗ và trang bị cho chúng ta, như Ngài đã làm với Hilary. Thay vì oán trách, chúng ta có thể hỏi: “Lạy Chúa, Ngài muốn con học biết điều gì về Ngài trong mùa này?” (Gia-cơ 1:2-4).
5. Bảo Vệ và Truyền Lại Đức Tin Chính Thống Cho Thế Hệ Sau: Hilary không chiến đấu chỉ cho thế hệ của ông. Ông viết sách, giảng dạy để lẽ thật được bảo tồn. Mỗi Cơ Đốc nhân ngày nay cũng có trách nhiệm truyền lại “đạo lành” cho con cháu và anh em mình (2 Ti-mô-thê 2:2).
Kết Luận
Hilary thành Poitiers không phải là một vị thánh để tôn thờ, mà là một anh hùng đức tin để học hỏi. Ông chỉ về Đấng đáng được tôn thờ duy nhất: Đức Chúa Trời Ba Ngôi – Cha, Con và Thánh Linh. Trong một thời đại mà các giáo lý sai lạc về Chúa Giê-xu và sự cứu rỗi vẫn tiếp tục lan rộng, gương của Hilary thúc giục chúng ta:
“Hãy giữ lấy mẫu mực của các sự dạy dỗ lành mạnh mà con đã nghe nơi ta, trong đức tin và sự yêu thương trong Đức Chúa Giê-xu Christ. Hãy giữ sự phó thác tốt đẹp đã giao cho con, bởi Đức Thánh Linh là Đấng ngự trong chúng ta.” (2 Ti-mô-thê 1:13-14).
Ước mong mỗi chúng ta, nhờ ân điển Chúa, cũng trở nên những người canh giữ, giải thích và sống theo lẽ thật bất diệt của Phúc Âm Chúa Giê-xu Christ.