Thánh Jerome là ai?

Trong hành trình tìm hiểu lịch sử Giáo Hội và sự bảo tồn, truyền bá Lời Đức Chúa Trời, chúng ta không thể không nhắc đến một nhân vật có ảnh hưởng sâu sắc: Jerome, hay Giêrônimô (khoảng 347–420 SCN). Là một học giả, một tu sĩ, và trên hết là một người say mê Kinh Thánh, công trình vĩ đại nhất của ông – bản dịch Kinh Thánh Vulgate sang tiếng La-tinh – đã định hình cách thức Giáo Hội Tây phương đọc và hiểu Lời Chúa trong hơn một thiên niên kỷ. Với tư cách là những Cơ Đốc nhân Tin Lành, chúng ta nghiên cứu về Jerome không phải để tôn vinh con người, mà để nhìn thấy sự quan phòng kỳ diệu của Đức Chúa Trời trong việc bảo tồn Lời Hằng Sống của Ngài qua những công cụ Ngài chọn lựa, và để rút ra những bài học quý giá về lòng khao khát, sự tận tụy nghiên cứu và vâng theo Kinh Thánh.

Jerome sinh tại Stridon, một thị trấn ở biên giới Dalmatia và Pannonia (ngày nay là Croatia/Slovenia). Được gia đình theo đạo Cơ Đốc cho ăn học tại Rome, ông sớm bộc lộ tài năng ngôn ngữ và văn chương. Sau một cơn khủng hoảng tâm linh, ông từ bỏ đời sống thế tục, chịu phép báp-têm và dấn thân vào đời sống tu viện. Ông đã dành nhiều năm trong sa mạc Syria để sống khổ hạnh, chiêm nghiệm và – điều quan trọng nhất – học tiếng Hê-bơ-rơ. Chính trong giai đoạn này, tình yêu và sự thôi thúc dành cho Kinh Thánh bằng ngôn ngữ gốc của nó đã được nhen nhóm. Sau này, ông trở thành thư ký cho Giám mục Damasus ở Rome và được giao nhiệm vụ hệ trọng: hiệu đính và chuẩn hóa các bản dịch Kinh Thánh La-tinh cũ (Vetus Latina) vốn nhiều sai biệt, dẫn đến một bản dịch mới, chính xác và thống nhất từ các bản gốc.

Công trình cả đời của Jerome là bản dịch Kinh Thánh sang tiếng La-tinh bình dân (Vulgate), với mục tiêu tạo ra một văn bản "rõ ràng hơn, chính xác hơn và dễ tiếp cận hơn". Điều đáng chú ý nhất và cũng là di sản quý giá nhất ông để lại cho hậu thế là nguyên tắc "Ad Fontes" – Trở Về Với Nguồn. Jerome nhận ra rằng, để hiểu đúng ý Đức Chúa Trời, phải trở về với các bản văn gốc được linh cảm.

• Cựu Ước: Ông không dịch từ bản Bảy Mươi (Septuagint - bản dịch tiếng Hy Lạp) như truyền thống trước đó, mà trực tiếp dịch từ tiếng Hê-bơ-rơ (ngôn ngữ gốc của phần lớn Cựu Ước). Điều này thể hiện sự tôn trọng tối đa với văn bản gốc. Ông đã tham khảo ý kiến của các rabbi Do Thái để nắm vững ngữ nghĩa. Điều này nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của việc nghiên cứu Kinh Thánh dựa trên bản gốc, như lời khuyên trong II Ti-mô-thê 2:15: "Hãy chuyên tâm cho được đẹp lòng Đức Chúa Trời như người làm công không chỗ trách được, lấy lòng ngay thẳng giảng dạy lời của lẽ thật". Từ "chuyên tâm" trong nguyên văn Hy Lạp "spoudazō" (σπουδάζω) mang nghĩa nỗ lực hết sức, vội vàng, nhiệt thành – chính là tinh thần Jerome đã dành cho việc nghiên cứu ngôn ngữ gốc.
• Tân Ước: Ông hiệu đính các sách Phúc Âm dựa trên các bản thảo Hy Lạp cổ xưa nhất mà ông có được, nhằm khôi phục lại văn bản gần với nguyên bản nhất có thể.

Phương pháp này của Jerome thực chất là một lời kêu gọi mạnh mẽ: Sự hiểu biết thuộc linh chân chính phải được xây dựng trên nền tảng vững chắc của Lời Đức Chúa Trời trong hình thức chính xác nhất có thể. Điều này vang vọng lời cầu nguyện của Chúa Giê-su trong Giăng 17:17: "Xin lấy lẽ thật khiến họ nên thánh; lời Chúa tức là lẽ thật". Lẽ thật (Hy Lạp: alētheia - ἀλήθεια) phải bắt nguồn từ chính Lời được linh cảm.

Ngoài bản dịch, Jerome còn để lại một khối lượng lớn thư từ, bài bình luận và khảo luận giải nghĩa Kinh Thánh. Trong các tác phẩm này, ông thường áp dụng cả nghĩa đen (dựa trên lịch sử và ngữ pháp) lẫn nghĩa bóng (ứng dụng thuộc linh), mặc dù đôi khi thiên về nghĩa bóng theo truyền thống Alexandria. Ông nhấn mạnh rằng sự hiểu biết Kinh Thánh phải dẫn đến sự biến đổi đời sống, không chỉ là kiến thức thuần túy. Quan điểm này hoàn toàn phù hợp với lời dạy trong Hê-bơ-rơ 4:12: "Vì lời của Đức Chúa Trời là lời sống và linh nghiệm, sắc hơn gươm hai lưỡi, thấu vào đến nỗi chia hồn, linh, cốt, tủy, xem xét tư tưởng và ý định trong lòng". Lời Chúa mà Jerome cần mẫn phiên dịch và giải nghĩa chính là Lời "sống và linh nghiệm" đó.

Cuộc đời Jerome không thiếu những tranh cãi và xung đột, phần vì tính khí nóng nảy, phần vì lòng nhiệt thành bảo vệ chính tín và sự trong sáng của giáo lý. Ông đấu tranh chống lại các tà giáo đương thời. Điều này cho thấy, ngay cả một học giả vĩ đại cũng là một con người với những khiếm khuyết. Tuy nhiên, điều không thể phủ nhận là lòng nhiệt thành tuyệt đối dành cho công việc của Đức Chúa Trời. Ông đã dành trọn cuối đời tại Bethlehem, thành lập một tu viện và tiếp tục nghiên cứu, viết lách cho đến hơi thở cuối cùng. Sự cống hiến này khiến chúng ta nhớ đến lời sứ đồ Phao-lô: "Tôi đã đánh trận tốt lành, đã xong sự chạy, đã giữ được đức tin" (II Ti-mô-thê 4:7). Jerome đã chiến đấu tốt lành trong trận chiến bảo tồn và truyền đạt Lẽ Thật.

Qua cuộc đời và công trình của Jerome, chúng ta rút ra được nhiều bài học thiết thực:

1. Trân quy và nghiên cứu nghiêm túc Kinh Thánh: Jerome nhắc nhở chúng ta rằng Lời Chúa đáng để chúng ta dành thời gian, công sức và trí tuệ để đào sâu. Mỗi Cơ Đốc nhân nên có tinh thần "Ad Fontes" – cố gắng tiếp cận Lời Chúa một cách chân thực nhất, thông qua việc sử dụng các bản dịch trung thực, các công cụ nghiên cứu từ ngữ gốc, và các sách giải kinh chất lượng. "Nguyện tôi chẳng hề quên lời Chúa" (Thi Thiên 119:16).
2. Sự khiêm nhường trong học hỏi: Dù là một học giả thiên tài, Jerome vẫn phải tìm đến thầy người Do Thái để học tiếng Hê-bơ-rơ. Chúng ta cũng cần tinh thần khiêm nhường để học hỏi từ những người đi trước, từ các mục sư, giáo sư và từ chính sự dạy dỗ của Thánh Linh. "Sự khôn ngoan ở với người khiêm nhường" (Châm Ngôn 11:2b).
3. Lòng yêu mến Lẽ Thật phải dẫn đến hành động: Tình yêu của Jerome dành cho Kinh Thánh không dừng ở cảm xúc; nó thúc đẩy ông hành động trong hàng chục năm để cho ra đời một công trình cụ thể. Đức tin của chúng ta cũng phải là đức tin hành động (Gia-cơ 2:17). Tình yêu Chúa phải thúc giục chúng ta (II Cô-rinh-tô 5:14) phục vụ trong khả năng Ngài ban.
4. Sự bền đỗ: Dự án dịch Kinh Thánh là một công việc khổng lồ, đòi hỏi hàng thập kỷ kiên trì. Đời sống đức tin của chúng ta cũng cần sự bền đỗ như vậy, "cứ đi… chẳng mỏi mệt" (Ê-sai 40:31).
5. Ưu tiên cho điều cốt lõi: Giữa nhiều tranh luận thần học, Jerome vẫn xác định ưu tiên tối thượng: làm cho Kinh Thánh trở nên rõ ràng và chính xác. Chúng ta cũng cần xác định điều cốt lõi trong đời sống mình: "Chỉ có một sự cần mà thôi" – ngồi dưới chân Chúa Giê-su mà nghe lời Ngài (Lu-ca 10:42).

Thánh Jerome, qua sự dẫn dắt của Đức Chúa Trời, đã trở thành một người thợ lành nghề, trung tín gìn giữ và trau chuốt viên ngọc quý là Lời Đức Chúa Trời cho thế hệ của ông và các thế hệ sau. Công trình của ông là một minh chứng hùng hồn cho sự quan phòng của Đức Chúa Trời trong việc bảo tồn Lời Hằng Sống. Là Cơ Đốc nhân Tin Lành, chúng ta biết ơn Chúa vì những công cụ Ngài dùng trong lịch sử, đồng thời ý thức rằng chúng ta ngày nay có được Kinh Thánh trọn vẹn trong ngôn ngữ mẹ đẻ là một đặc ân lớn lao – một đặc ân mà nhiều người như Jerome đã đổ mồ hôi và nước mắt để góp phần tạo nên.

Hãy để gương say mê Lời Chúa, tinh thần nghiên cứu nghiêm túc và lòng tận tụy cả đời của Jerome thôi thúc chúng ta sốt sắng hơn trong việc đọc, học, ghi nhớ, suy ngẫm và vâng theo Kinh Thánh. Cuối cùng, mọi vinh quang không thuộc về con người, mà thuộc về Đức Chúa Trời, Đấng đã linh cảm Lời Bất Diệt và dùng những con người bất toàn như chúng ta để truyền đạt Lẽ Thật cứu rỗi cho thế gian. "Lời Chúa còn lại đời đời. Ấy là lời đã rao truyền cho anh em" (I Phi-e-rơ 1:25).