Công đồng Êphêsô đã quyết định điều gì?

Lịch sử Hội Thánh chứa đựng những khoảnh khắc then chốt, nơi chân lý phúc âm được bảo vệ chống lại những giáo lý sai lầm. Công đồng Êphêsô (năm 431 sau Chúa) là một trong những sự kiện như vậy. Với tư cách là những Cơ Đốc nhân Tin Lành, chúng ta xem Kinh Thánh là thẩm quyền tối cao duy nhất (Sola Scriptura). Tuy nhiên, việc nghiên cứu các công đồng lịch sử giúp chúng ta hiểu rõ hơn về những cuộc tranh luận thần học đã định hình sự hiểu biết của Hội Thánh về các chân lý căn bản, đặc biệt là thân vị và công trình của Chúa Giê-xu Christ – trung tâm của đức tin và sự cứu rỗi của chúng ta.

Sau khi Công đồng Nicaea (325) khẳng định thần tánh đầy đủ của Chúa Con, các cuộc tranh luận thần học tiếp tục xoay quanh mối quan hệ giữa thần tánh và nhân tánh trong một thân vị Chúa Giê-xu Christ. Lạc thuyết chính bị công đồng Êphêsô lên án là thuyết Nestorian (theo tên của Nestorius, Giám mục Constantinople).

Giáo lý của Nestorius, được diễn giải từ những bài giảng của ông, được cho là đã phân chia Chúa Christ thành hai thân vị riêng biệt: một thân vị thần thượng (Logos) và một thân vị nhân loại (Jesus). Theo đó, Đức Maria chỉ là mẹ của thân vị nhân loại (Christotokos - người sinh ra Đấng Christ), chứ không phải là mẹ của Đức Chúa Trời (Theotokos - Θεοτόκος trong tiếng Hy Lạp). Sự phân chia này đe dọa đến chính cốt lõi của sự cứu chuộc. Nếu Chúa Giê-xu không thực sự là Đức Chúa Trời trọn vẹn và người trọn vẹn trong một thân vị duy nhất, thì sự chết và sự sống lại của Ngài sẽ không có quyền năng cứu chuộc nhân loại. Sự sống, sự chết và sự phục sinh của Ngài phải là của chính Đức Chúa Trời Ngôi Lời trong xác thịt con người.

Đối lập với Nestorius là Cyril, Giám mục Alexandria. Cyril nhiệt thành bảo vệ sự hiệp nhất của thân vị Chúa Christ. Ông nhấn mạnh rằng Ngôi Lời (Logos) đã mang lấy chính bản thể nhân loại, và vì vậy, Đức Maria chính xác phải được gọi là Theotokos. Danh xưng này không nhằm tôn vinh Đức Maria lên vị trí thần thánh, mà là để bảo vệ chân lý về thân vị của Con Ngài: Ngài thực sự là Đức Chúa Trời.

Công đồng được Hoàng đế Theodosius II triệu tập và khai mạc vào ngày 22 tháng 6 năm 431. Dưới sự chủ trì của Cyril, công đồng (dù vắng mặt một số phe phái) đã đưa ra các quyết định then chốt:

1. Lên Án Thuyết Nestorian và Phế Truất Nestorius: Công đồng tuyên bố giáo lý của Nestorius là dị giáo, và cách chức ông khỏi chức vụ giám mục. Bản tín điều của Công đồng Nicaea (325) một lần nữa được xác nhận là tiêu chuẩn đức tin.

2. Tái Khẳng Định Danh Hiệu Theotokos cho Đức Maria: Đây là quyết định nổi tiếng và gây tranh cãi nhất. Cần hiểu rõ, mục đích thần học của danh hiệu này là khẳng định về Chúa Christ, chứ không phải về Mary. Gọi Mary là Theotokos (Mẹ của Đức Chúa Trời, hay người sinh ra Đức Chúa Trời) là cách thức để khẳng định rằng Đấng mà bà sinh ra trong xác thịt, Chúa Giê-xu Nazareth, không phải là một con người tách biệt với Ngôi Lời, mà chính Ngài là Ngôi Lời đã mang lấy xác thịt (Giăng 1:14). Đứa Trẻ ấy, ngay từ trong lòng mẹ và lúc lọt lòng, đã là Đức Chúa Trời thật và người thật trong một thân vị duy nhất.

3. Xác Nhận Sự Hiệp Nhất của Hai Bản Thể trong Một Thân Vị (Hypostatic Union): Đây là cốt lõi thần học của công đồng. Công đồng dạy rằng trong Chúa Giê-xu Christ, bản thể thần thượng (theotes) và bản thể nhân loại (anthropotes) hiệp nhất với nhau một cách không thể phân chia, không thể hỗn lộn, không thể biến đổi và không thể phân ly trong một thân vị (hypostasis) duy nhất của Ngôi Lời. Nói cách khác, chỉ có một Chúa Giê-xu Christ duy nhất, Đấng vừa là Đức Chúa Trời trọn vẹn vừa là người trọn vẹn.

Là Cơ Đốc nhân Tin Lành, chúng ta kiểm tra mọi giáo lý dựa trên Kinh Thánh. Những xác quyết của Công đồng Êphêsô tìm thấy nền tảng vững chắc trong Lời Chúa:

Về Thần Tánh Đầy Đủ của Đấng Christ:
“Ban đầu có Ngôi Lời, Ngôi Lời ở cùng Đức Chúa Trời, và Ngôi Lời là Đức Chúa Trời... Ngôi Lời đã trở nên xác thịt, ở giữa chúng ta, đầy ơn và lẽ thật” (Giăng 1:1, 14). Đấng Christ là Ngôi Lời (Logos) thần thượng, và chính Ngài đã trở nên xác thịt.
“Vì trong Ngài có mọi sự đầy dẫy của bổn tánh Đức Chúa Trời” (Cô-lô-se 2:9). Bản thể thần thượng ngự trị trọn vẹn trong Ngài.

Về Nhân Tánh Đầy Đủ và Chân Thật:
“Vả, vì con trẻ đã sanh cho chúng ta, tức là con trai đã ban cho chúng ta... Ngài sẽ được xưng là... Đức Chúa Trời Quyền năng” (Ê-sai 9:5-6). Đấng Mêsia được hứa ban vừa là con trẻ (nhân tính) vừa là Đức Chúa Trời Quyền năng (thần tính).
Chúa Giê-xu lớn lên, đói khát, khóc, chịu đau đớn và chết – những dấu hiệu rõ ràng của nhân tính trọn vẹn (Hê-bơ-rơ 2:14, 17).

Về Sự Hiệp Nhất của Hai Bản Thể trong Một Thân Vị:
“Ấy chính Ngài là Đấng làm nên sự hòa hiệp... đặng hiệp cả hai lại trong một người mới mà làm nên hòa thuận” (Ê-phê-sô 2:14-15). Công trình hòa giải của Ngài bắt nguồn từ chính thân vị hiệp nhất của Ngài.
“Chẳng có sự cứu rỗi trong đấng nào khác; vì ở dưới trời, chẳng có danh nào khác ban cho loài người, để chúng ta phải nhờ đó mà được cứu” (Công vụ 4:12). Danh Giê-xu duy nhất đó là danh của Đấng vừa là Chúa (thần tính) vừa là Cứu Chúa (Đấng cứu chuộc trong nhân tính).

Danh hiệu Theotokos, về mặt ngữ nghĩa, tìm thấy sự cộng hưởng khi Ê-li-sa-bét chào Mary: “Mẹ Chúa tôi đến với tôi làm sao?” (Lu-ca 1:43). Từ Hy Lạp được dùng là κύριος (kurios - Chúa), danh xưng tôn kính dành cho Đức Chúa Trời. Đứa Trẻ trong lòng Mary được nhìn nhận là Chúa.

Những tranh luận thần học tưởng chừng xa xôi này thực chất có ứng dụng sâu sắc và thiết thực cho đức tin và đời sống hằng ngày của chúng ta:

1. Nền Tảng Vững Chắc cho Sự Cứu Rỗi Cá Nhân: Sự cứu rỗi của chúng ta không dựa trên một ý tưởng triết học hay công đức của một con người thuần túy. Nó dựa trên công trình của chính Đức Chúa Trời trong xác thịt. Chỉ vì Đấng chịu đóng đinh trên thập tự giá vừa là Đức Chúa Trời (mới có quyền năng tha tội và chiến thắng sự chết) vừa là người (mới có thể đại diện thay thế chúng ta và chịu sự phán xét thay), nên sự cứu chuộc mới có hiệu lực. Chúng ta có thể hoàn toàn tin cậy nơi Ngài (Rô-ma 5:6-11).

2. Đấng Christ Là Gương Mẫu và Là Nguồn Sức Lực: Chúa Giê-xu là Đấng trung bảo hoàn hảo. Ngài thấu hiểu mọi sự yếu đuối, thử thách của chúng ta vì Ngài đã trải qua (Hê-bơ-rơ 4:15). Đồng thời, với thần tánh của mình, Ngài ban cho chúng ta quyền năng và ân điển để sống đắc thắng. Chúng ta không cố gắng trong sức riêng, nhưng sống bởi đức tin trong Con Đức Chúa Trời (Ga-la-ti 2:20).

3. Lời Kêu Gọi Bảo Vệ Chân Lý trong Tình Yêu Thương: Công đồng Êphêsô nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của giáo lý chính thống. Ngày nay, nhiều giáo lý sai lầm vẫn xuất hiện, phủ nhận thần tánh của Chúa Christ hoặc xem Ngài chỉ là một thầy dạy đạo đức. Chúng ta được kêu gọi “tranh chiến cho đạo một lần đã truyền cho các thánh” (Giu-đe 1:3), nhưng phải làm điều đó với “lòng yêu thương và đức tin” (Ê-phê-sô 4:15). Cần khiêm nhường học hỏi Kinh Thánh để phân biệt chân lý và sai lạc.

4. Sự Hiệp Nhất của Hội Thánh Trên Nền Tảng Chân Lý về Đấng Christ: Hội Thánh được xây dựng trên nền tảng của các sứ đồ và tiên tri, chính Đức Chúa Chúa Jesus Christ là đá góc nhà (Ê-phê-sô 2:20). Hiểu biết đúng đắn về Ngài là yếu tố kết hiệp Hội Thánh thật. Sự hiệp một không phải ở sự thỏa hiệp giáo lý, mà ở sự cùng tôn thờ và tuyên xưng một Chúa Giê-xu Christ, Con Đức Chúa Trời, Cứu Chúa duy nhất.

Công đồng Êphêsô không chỉ là một sự kiện lịch sử, mà là một lời tuyên xưng mạnh mẽ rằng sự cứu rỗi của chúng ta phụ thuộc vào một Chúa Giê-xu Christ trọn vẹn. Mọi sai lầm về thân vị của Ngài đều làm suy yếu phúc âm. Là những Cơ Đốc nhân Tin Lành, chúng ta trân trọng sự hy sinh của những người đi trước trong việc bảo vệ chân lý, nhưng luôn quy phục mọi sự dưới thẩm quyền tối cao của Kinh Thánh.

Hãy giữ vững đức tin nơi Chúa Giê-xu Christ – Đức Chúa Trời thật và là người thật – Đấng đã yêu chúng ta và phó chính mình Ngài vì chúng ta. Từ nền tảng vững chắc này, chúng ta mới có thể sống, phục vụ, và rao truyền Phúc Âm cứu rỗi với sự xác tín và quyền năng. “Vì ấy chính Đức Chúa Trời là Đấng làm việc trong anh em, để anh em vừa muốn vừa làm theo ý tốt Ngài” (Phi-líp 2:13). A-men.