Ghét điều ác, ưa điều lành có nghĩa là gì (A-mốt 5:15)?

Trong một thế giới đầy rẫy sự mơ hồ về đạo đức, nơi điều thiện và điều ác thường bị pha trộn và bào chữa, lời kêu gọi của Đức Chúa Trời qua tiên tri A-mốt vang lên như một hồi kèn rõ ràng và khẩn thiết: “Hãy ghét điều ác và ưa điều lành; hãy lập sự công bình tại nơi cửa thành!” (A-mốt 5:15, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925). Đây không phải là một lời khuyên nhẹ nhàng, mà là một mệnh lệnh then chốt, một điều kiện cho sự sống còn thuộc linh của dân sự Đức Chúa Trời. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khai phá ý nghĩa thần học, bối cảnh lịch sử, và áp dụng thiết thực của mệnh lệnh nền tảng này cho đời sống Cơ Đốc nhân ngày nay.

Để hiểu trọn vẹn A-mốt 5:15, chúng ta phải đặt nó vào bối cảnh của nó. A-mốt là một tiên tri được Đức Chúa Trời kêu gọi từ làng Tê-cô-a, một người chăn chiên và trồng sung (A-mốt 1:1; 7:14), đến tuyên báo sự phán xét cho vương quốc phía Bắc (Y-sơ-ra-ên) dưới thời vua Giê-rô-bô-am II (khoảng 786-746 TCN). Đây là thời kỳ thịnh vượng về vật chất, an ninh chính trị, nhưng cũng là thời kỳ suy đồi thuộc linh trầm trọng.

Sự thịnh vượng đã dẫn đến lối sống xa hoa, bóc lột người nghèo, và bất công xã hội (A-mốt 2:6-7; 4:1; 5:11-12). Tôn giáo trở nên hình thức, với những lễ hội trọng thể, của dâng sung mãn, nhưng lòng dân chúng thì xa cách Đức Chúa Trời (A-mốt 5:21-23). Trong bối cảnh đó, Đức Giê-hô-va phán: “Ta ghét, ta khinh sự nhóm hiệp của các ngươi… Dầu vậy, hãy làm cho sự chánh trực chảy xuống như nước, và sự công bình như sông chảy không hề dứt!” (A-mốt 5:21, 24). Câu 15 chính là trọng tâm của lời kêu gọi ăn năn này, nối kết thái độ nội tâm (“ghét”, “ưa”) với hành động bên ngoài (“lập sự công bình”).

Chúng ta cần đào sâu vào ngôn ngữ Hê-bơ-rơ để nắm bắt sự phong phú của mệnh lệnh này.

• Ghét (שָׂנֵא - śānē): Từ này trong tiếng Hê-bơ-rơ không chỉ diễn tả một cảm xúc không thích, mà còn hàm ý một sự lựa chọn có chủ ý, một lập trường dứt khoát chống lại, một sự từ chối và tách biệt. Nó bao gồm cả thái độ lẫn hành động (như trong Châm ngôn 8:13: “Sự kính sợ Đức Giê-hô-va, ấy là ghét điều ác”).
• Ác/Điều Ác (רַע - raʿ): Đây là một từ rất rộng, chỉ bất cứ điều gì trái ngược với bản tính tốt lành và thánh khiết của Đức Chúa Trời. Nó bao gồm tội lỗi cá nhân (như tham lam, dối trá), sự bất công xã hội, sự bạo lực, và cả những hệ quả tai hại của tội lỗi. Trong ngữ cảnh A-mốt, “điều ác” cụ thể là sự áp bức người nghèo, hối lộ, gian lận trong tòa án, và sự thờ phượng giả hình.
• Ưa/Yêu (אָהֵב - ʾāhaḇ): Ngược lại với “ghét”, từ này diễn tả sự gắn bó, ưa thích, dốc lòng theo đuổi, và cam kết trung thành. Nó là động từ được dùng cho tình yêu của Đức Chúa Trời dành cho dân Ngài (Phục truyền 7:8) và tình yêu con người dành cho Đức Chúa Trời (Phục truyền 6:5).
• Lành/Điều Lành (טוֹב - ṭôḇ): Đây là điều mang lại lợi ích, đúng đắn, công chính, và hài hòa với ý muốn của Đức Chúa Trời. Nó là hiện thân của sự công bình, lòng nhân từ, và lẽ thật. Điều lành tối thượng chính là Đức Chúa Trời và luật pháp Ngài (Thi thiên 119:39).

Như vậy, mệnh lệnh “Hãy ghét điều ác và ưa điều lành” là một lời kêu gọi toàn diện: một sự dứt khoát chống lại và từ bỏ mọi hình thức của tội lỗi (cả trong tư tưởng, lời nói, việc làm lẫn cấu trúc xã hội), đồng thời một sự gắn bó, đeo đuổi và vui thích với mọi điều phản ánh bản tính thánh khiết và yêu thương của Đức Chúa Trời.

Là Cơ Đốc nhân Tân Ước, chúng ta nhìn thấy sự ứng nghiệm và mẫu mực trọn vẹn nhất của mệnh lệnh này nơi Chúa Giê-xu Christ. Sứ đồ Phao-lô đã trích dẫn Thi thiên 45:7 để mô tả Chúa Giê-xu: “Ngươi ưa sự công bình và ghét sự trái luật pháp” (Hê-bơ-rơ 1:9). Chúa Giê-xu là hiện thân của “điều lành” (Mác 10:18), và Ngài đã biểu lộ một cách hoàn hảo sự ghét điều ác (khi đuổi những kẻ buôn bán ra khỏi đền thờ – Giăng 2:13-17) và sự ưa điều lành (khi chữa lành, tha thứ, và rao giảng Tin Lành cho người nghèo khó).

Điều đáng chú ý là Chúa Giê-xu ghét tội lỗi nhưng yêu người có tội. Ngài kết án sự giả hình của người Pha-ri-si (điều ác) nhưng lại đồng bàn với người thâu thuế (người bị xã hội xem là ác). Điều này cho chúng ta sự hiểu biết cân bằng: ghét điều ác không có nghĩa là căm ghét, khinh miệt người làm điều ác, mà là ghét chính tội lỗi đang trói buộc và hủy hoại họ. Tình yêu thương của chúng ta dành cho người lân cận (Mác 12:31) chính là động lực để chúng ta ghét điều ác gây hại cho họ và theo đuổi điều lành đem lại phước hạnh cho họ.

A-mốt 5:15 không dừng lại ở cảm xúc. Nó nối liền thái độ nội tâm (“ghét… ưa…”) với một hành động cụ thể: “hãy lập sự công bình tại nơi cửa thành”. “Cửa thành” là trung tâm của đời sống công cộng thời xưa – nơi diễn ra các phiên tòa, giao dịch thương mại, và hội họp. “Lập sự công bình” (tiếng Hê-bơ-rơ: הַצְדִּיקוּ - haṣdîqû) có nghĩa là thiết lập, đem đến, và duy trì sự ngay thẳng, công lý.

Điều này dạy chúng ta một nguyên tắc quan trọng: Lòng yêu mến điều lành thật phải được chứng minh bằng việc theo đuổi công lý. Đức tin không có việc làm là đức tin chết (Gia-cơ 2:17). Sự ghét điều ác thật phải thúc đẩy chúng ta hành động chống lại sự bất công, bênh vực người không có tiếng nói (Châm ngôn 31:8-9). Sứ đồ Phao-lô cũng đưa ra mệnh lệnh tương tự: “Hãy lấy lòng yêu mến làm đầy tớ lẫn nhau… Hãy ưa điều lành, ghét điều dữ” (Rô-ma 12:9, phần sau nguyên văn Hy Lạp là ἀποστυγοῦντες τὸ πονηρόν, apostygountes to ponēron – “ghê tởm điều ác”).

Làm thế nào để sống “ghét điều ác, ưa điều lành” trong thế kỷ 21?

1. Trong Đời Sống Cá Nhân:
- Kiểm Soát Tư Tưởng: “Ghét điều ác” bắt đầu từ việc từ chối những tư tưởng tham lam, ghen ghét, ô uế (Phi-líp 4:8). Chúng ta phải “bắt hết các ý tưởng làm tôi vâng phục Đấng Christ” (2 Cô-rinh-tô 10:5).
- Lời Nói: Ghét sự dối trá, lời nói độc ác, chuyện ngồi lê đôi mách. Ưa nói lời chân thật, khích lệ và đem ơn cho người nghe (Ê-phê-sô 4:25, 29).
- Thói Quen & Giải Trí: Có can đảm từ bỏ những phương tiện giải trí (phim ảnh, âm nhạc, sách báo) cổ vũ cho bạo lực, tình dục trụy lạc, tham lam – dù chúng phổ biến. Tìm kiếm và ủng hộ những điều tốt đẹp, thật thà, đáng tôn trọng.

2. Trong Gia Đình:
- Cha mẹ dạy con cái phân biệt phải trái không chỉ bằng lời nói, mà bằng chính thái độ và hành động của mình (Châm ngôn 22:6).
- Vợ chồng ghét sự gian dối, lạnh nhạt, ích kỷ trong hôn nhân. Ưa sự tha thứ, tôn trọng, và hy sinh vì nhau.
- Tạo một môi trường gia đình nơi sự công bình, yêu thương và chân thật được đề cao.

3. Trong Hội Thánh Địa Phương:
- Hội Thánh phải là cộng đồng “ưa điều lành”, nghĩa là yêu sự thờ phượng chân thật, Lời Chúa, sự hiệp một, và công việc Chúa.
- Đồng thời, phải “ghét điều ác”, nghĩa là không dung túng cho tội lỗi công khai (1 Cô-rinh-tô 5:1-13), đối diện với sự bất hòa và tranh cạnh bằng tinh thần khiêm nhường và ăn năn.
- Hội Thánh phải “lập sự công bình” bằng cách chăm sóc người nghèo, người góa bụa, cô nhi (Gia-cơ 1:27), và lên tiếng cho những người bị áp bức.

4. Trong Xã Hội:
- Là công dân, chúng ta được kêu gọi cầu nguyện cho những người cầm quyền (1 Ti-mô-thê 2:1-2) và vâng phục họ (Rô-ma 13:1). Nhưng “ghét điều ác” cũng có nghĩa là không thể thờ ơ trước những chính sách bất công, tham nhũng, hay vi phạm nhân quyền.
- Chúng ta thể hiện “sự công bình tại nơi cửa thành” bằng cách tham gia với tư cách là muối và ánh sáng (Ma-thi-ơ 5:13-16): sống liêm chính trong nghề nghiệp, đóng thuế đúng, bênh vực đồng nghiệp bị đối xử bất công, và tham gia các hoạt động nhân đạo một cách khôn ngoan.

Lời của A-mốt 5:15 không phải là di tích của một thời đại xa xưa. Nó là lời kêu gọi khẩn thiết của Đức Chúa Trời cho Hội Thánh Ngài trong mọi thời đại, đặc biệt trong một thế giới đang ngày càng xóa nhòa ranh giới giữa thiện và ác. “Ghét điều ác, ưa điều lành” là dấu hiệu của một tấm lòng đã được biến đổi bởi ân điển và quyền năng của Đức Chúa Trời (Ê-xê-chiên 36:26-27).

Sống theo mệnh lệnh này đòi hỏi sự dạn dĩ, sự khôn ngoan từ trên, và trên hết, là sự nương dựa liên tục vào Đức Thánh Linh – Đấng giúp chúng ta nhận biết điều ác (Giăng 16:8), ban cho chúng ta sức mạnh để chống cự nó, và đốt lòng chúng ta bằng tình yêu thương đối với Đức Chúa Trời và những điều thuộc về Ngài (Rô-ma 5:5).

Cuối cùng, hãy nhớ rằng lời hứa đi kèm với mệnh lệnh này trong A-mốt 5:14-15 là: “Có lẽ Giê-hô-va Đức Chúa Trời vạn quân sẽ thương xót phần sót lại của Giô-sép”. Sự ăn năn thật, được chứng minh bằng thái độ và hành động, mở đường cho lòng thương xót của Đức Chúa Trời. Ước mong mỗi chúng ta, với tư cách là “phần sót lại” được Chúa kêu gọi trong thời đại này, sẽ sốt sắng đáp lại lời kêu gọi thánh khiết này: Hãy ghét điều ác, ưa điều lành, và lập sự công bình trong mọi phạm vi đời sống.