Lịch Sử Masada
Trong lịch sử Do Thái, có những địa danh vang lên như hồi chuông của lòng dũng cảm, sự bi thương, và những bài học sâu sắc về đức tin và sự lựa chọn. Masada là một trong những địa danh như vậy. Nằm chơi vơi trên một đỉnh núi đá hiểm trở bên bờ Tây Nam Biển Chết, pháo đài Masada không chỉ là một kỳ quan khảo cổ mà còn là một biểu tượng mãnh liệt của ý chí tự do và là tấm gương phản chiếu những câu hỏi thần học phức tạp. Bài nghiên cứu này sẽ khám phá lịch sử bi tráng của Masada, đặt nó trong bối cảnh Kinh Thánh và lịch sử Do Thái giáo, đồng thời rút ra những ứng dụng thuộc linh quý báu cho Cơ Đốc nhân ngày nay.
Lịch sử của Masada được biết đến chủ yếu qua tác phẩm *"Cuộc Chiến Tranh Do Thái"* (The Jewish War) của sử gia Do Thái gốc La Mã, Flavius Josephus. Theo Josephus, pháo đài đầu tiên trên đỉnh núi này được xây dựng bởi Alexander Jannaeus, vua của nhà Hasmonean, vào khoảng năm 100 TCN. Tuy nhiên, người đã biến Masada thành một công trình phòng thủ kiên cố và xa hoa chính là **Vua Hêrốt Đại đế** (Herod the Great).
Hêrốt, vị vua bù nhìn dưới quyền bảo hộ của Đế quốc La Mã, trị vì từ năm 37-4 TCN. Ông ta nổi tiếng trong Kinh Thánh qua sự kiện tàn sát các hài nhi ở Bết-lê-hem (Ma-thi-ơ 2:16-18). Là một người sống trong sự sợ hãi về cảm giác bất an và âm mưu lật đổ, Hêrốt đã nhìn thấy tiềm năng chiến lược của Masada. Ông cho xây dựng ở đây hai cung điện (một trong số đó treo lơ lửng trên vách núi), nhà tắm kiểu La Mã, kho chứa đồ sộ, hệ thống bể chứa nước mưa tinh xảo, và những bức tường phòng thủ dài gần 1,400 mét. Masada trở thành nơi ẩn náu lý tưởng cho Hêrốt và gia đình trong thời kỳ bất ổn.
Sau khi Hêrốt qua đời và sự cai trị trực tiếp của La Mã ngày càng hà khắc, lòng căm phẫn của người Do Thái đã dẫn đến **Cuộc Nổi Dậy Lớn (First Jewish-Roman War)** vào năm 66 SCN. Một nhóm người Do Thái nhiệt thành, được gọi là **Zealots** (nhóm Nhiệt Thành), dưới sự lãnh đạo của Menahem ben Judah, đã chiếm được Masada. Sau khi Menahem bị ám sát, nhóm Zealots tại Masada được lãnh đạo bởi Eleazar ben Ya'ir. Masada trở thành thành trì cuối cùng của cuộc kháng chiến Do Thái.
Năm 72 SCN, sau khi đã dập tắt phần lớn cuộc nổi dậy và phá hủy Đền Thờ Jerusalem (năm 70 SCN), quân La Mã dưới quyền Tướng Lucius Flavius Silva quyết định tiêu diệt điểm kháng cự cuối cùng này. Họ huy động Lê-giôn thứ Mười (Legio X Fretensis) cùng hàng ngàn tù binh Do Thái để xây dựng một **ramp dốc** (con dốc công thành) khổng lồ bằng đất và gỗ bên sườn núi phía Tây. Sau nhiều tháng vây hãm, công sự này cho phép họ đưa tháp công thành và máy bắn đá đến sát tường thành.
Đêm trước khi quân La Mã phát động tổng tấn công cuối cùng, theo lời kể đầy kịch tính của Josephus, thủ lĩnh Eleazar ben Ya'ir đã có một bài diễn văn đầy nhiệt huyết. Ông thuyết phục 960 người còn lại trong pháo đài – gồm đàn ông, phụ nữ và trẻ em – rằng thà chết trong tự do còn hơn sống làm nô lệ và bị làm nhục. Họ quyết định thực hiện một **hành động tự sát tập thể**. Mỗi người đàn ông sẽ giết gia đình mình, sau đó rút thăm để chọn ra mười người sẽ giết những người đàn ông còn lại. Cuối cùng, người cuối cùng trong số mười người đó sẽ tự sát. Khi quân La Mã tràn vào lúc bình minh, họ chỉ gặp sự im lặng chết chóc và những thi thể, cùng với kho lương thực vẫn còn đầy – một bằng chứng cho thấy họ chết không phải vì đói khát, mà vì nguyên tắc.
Mặc dù sự kiện Masada không được ghi chép trực tiếp trong Kinh Thánh (vì xảy ra sau thời kỳ Tân Ước), nó tồn tại trong dòng chảy lịch sử lớn hơn mà Kinh Thánh nói đến. Thời kỳ này nằm trong **khoảng trống 400 năm** giữa Cựu Ước và Tân Ước, và đỉnh điểm là thời kỳ Đền Thờ thứ hai bị phá hủy, một sự kiện mà Chúa Giê-xu đã tiên tri (Ma-thi-ơ 24:1-2).
**Tinh thần Zealot và Quan Điểm Kinh Thánh:** Nhóm Zealots tại Masada là một nhánh cực đoan của phong trào nhiệt thành chống La Mã. Trong Tân Ước, chúng ta thấy bóng dáng của tinh thần này. Một trong mười hai sứ đồ của Chúa Giê-xu là **Si-môn nhiệt thành** (Si-môn Xê-lốt) (Lu-ca 6:15). Tuy nhiên, giáo lý của Chúa Giê-xu đưa ra một con đường khác: "Hãy của Sê-sa trả lại cho Sê-sa, và của Đức Chúa Trời trả lại cho Đức Chúa Trời" (Mác 12:17). Ngài dạy về vương quốc thuộc linh, không đến bằng gươm giáo (Giăng 18:36). Hành động của những người ở Masada phản ánh lòng yêu nước và sự tận tâm với luật pháp Môi-se đến mức cực đoan, nhưng nó cũng đặt ra câu hỏi về thẩm quyền tối cao của Đức Chúa Trời trong việc định đoạt sự sống và cái chết – một thẩm quyền mà con người không được phép xâm phạm (Phục-truyền Luật-lệ Ký 32:39).
**Sự Chọn Lựa Giữa Sự Sống và Sự Chết:** Câu chuyện Masada gợi nhớ đến những tình huống tuyệt vọng trong Cựu Ước, như trận chiến tại **núi Ghinh-bô-a** khi Sau-lơ tự sát để không rơi vào tay kẻ thù (1 Sa-mu-ên 31:4). Tuy nhiên, một sự tương phản rõ rệt là câu chuyện của **ba người bạn Hê-bơ-rơ** trong lò lửa. Họ tuyên bố với vua Nê-bu-cát-nết-sa: "Nếu chúng tôi bị quăng vào lò lửa hực, thì Đức Chúa Trời chúng tôi … có thể giải cứu chúng tôi … Dầu chẳng vậy, … chúng tôi cũng không thờ phượng …" (Đa-ni-ên 3:17-18). Họ giữ vững đức tin đến cùng nhưng để sự sống chết trong tay Đức Chúa Trời, chứ không tự mình đoạt lấy.
"Vì trong Ngài chúng ta sống, động và có, như xưa một vài thi nhân của các ngươi có nói rằng: Chúng ta cũng là dòng dõi của Ngài." (Công-vụ 17:28)
Lời của sứ đồ Phao-lô nhắc nhở chúng ta rằng sự sống là món quà và thuộc về Đức Chúa Trời. Hành động tự kết liễu mạng sống, dù với động cơ cao đẹp, về mặt thần học, có thể được xem là sự chiếm đoạt thẩm quyền tối thượng thuộc về Đức Chúa Trời.
Lịch sử Masada không chỉ là một câu chuyện lịch sử; nó là một ẩn dụ mạnh mẽ về những trận chiến thuộc linh mà mỗi tín hữu đều đối mặt.
1. Đứng Vững Trong Pháo Đài Đức Tin: Pháo đài Masada được xây dựng trên núi đá vững chắc. Cơ Đốc nhân được kêu gọi xây dựng đời sống mình trên **"vầng đá"** (πέτρα, *petra*) là chính Chúa Giê-xu Christ và lời dạy của Ngài (Ma-thi-ơ 7:24-25). Khi những cơn sóng của thử thách, cám dỗ, hoạn nạn (θλῖψις, *thlipsis*) từ thế gian, xác thịt và ma quỷ vây hãn chúng ta, nền tảng duy nhất không lay chuyển chính là Đấng Christ. Chúng ta được kêu gọi "hãy đứng vững" (στήκετε, *stēkete*) trong Chúa (Ê-phê-sô 6:13-14).
2. Sự Lựa Chọn Giữa Nô Lệ Tội Lỗi và Tự Do Thuộc Linh: Những người ở Masada chọn cái chết để không làm nô lệ thể xác. Cơ Đốc nhân được kêu gọi nhận ra một thực tại thuộc linh sâu sắc hơn: "Ai phạm tội lỗi là tôi mọi của tội lỗi" (Giăng 8:34). Sự lựa chọn của chúng ta là chết đi cho tội lỗi và xác thịt để được **tự do thật** trong Đấng Christ (Ga-la-ti 5:1). Sự hy sinh lớn nhất không phải là lấy đi mạng sống mình, mà là **phó dâng** (παρατίθημι, *paratithēmi*) cả thân thể mình "làm của lễ sống và thánh, đẹp lòng Đức Chúa Trời" (Rô-ma 12:1).
3. Hy Vọng Vượt Trên Hoàn Cảnh: Bi kịch Masada là bi kịch của sự **tuyệt vọng** (ἀπελπισμός, *apelpismos*), nơi họ không còn thấy lối thoát nào khác. Đức tin Cơ Đốc đặt hy vọng không vào hoàn cảnh trần thế, mà vào sự phục sinh và lời hứa đời đời. Sứ đồ Phao-lô viết trong hoàn cảnh bị giam cầm: "Tôi đã bị đóng đinh vào thập tự giá với Đấng Christ … tôi sống, nhưng không phải là tôi, ấy là Đấng Christ sống trong tôi" (Ga-la-ti 2:20). Ngay cả khi đối diện với cái chết, người tin Chúa có niềm hy vọng: "Vì đối với tôi, sống là Đấng Christ, và chết là sự được" (Phi-líp 1:21). Chúng ta chiến đấu với niềm tin rằng ngay cả sự chết cũng không thể phân rẽ chúng ta khỏi tình yêu của Đức Chúa Trời (Rô-ma 8:38-39).
4. Tầm Quan Trọng Của Cộng Đồng Đức Tin: Những người ở Masada cùng nhau đối diện số phận. Điều này nhấn mạnh sức mạnh và trách nhiệm của cộng đồng. Kinh Thánh dạy chúng ta không nên lìa bỏ sự nhóm lại (Hê-bơ-rơ 10:25), nhưng hãy "khuyên bảo nhau" (παρακαλέω, *parakaleō*) và gây dựng nhau (1 Tê-sa-lô-ni-ca 5:11). Trong những thời điểm khó khăn, Hội Thánh là nơi chúng ta tìm thấy sự nâng đỡ, cầu nguyện chung và lời khích lệ từ Lời Chúa.
Lịch sử Masada kết thúc trong im lặng và tro bụi. Nó là một lời cảnh báo về sự nguy hiểm của chủ nghĩa cực đoan, của sự tuyệt vọng không có Đức Chúa Trời, và của việc cố gắng giành lấy vận mệnh bằng sức riêng. Tuy nhiên, nó cũng là một minh chứng cho lòng nhiệt thành và sự sẵn sàng hy sinh vì điều mình tin – những phẩm chất mà khi được hướng dẫn bởi chân lý và Thánh Linh, có thể trở nên mạnh mẽ trong đời sống đức tin.
Là Cơ Đốc nhân, chúng ta nhìn lên một **"núi đá"** khác – đồi Gô-gô-tha, nơi Con Đức Chúa Trời chịu chết một lần đủ cả. Sự hy sinh của Ngài không phải là hành động tự kết liễu trong tuyệt vọng, mà là sự **"phó chính mình"** (παραδίδωμι, *paradidōmi*) có chủ ý vì tội lỗi của chúng ta (Ga-la-ti 2:20). Ngài đã chiến thắng sự chết để ban cho chúng ta sự sống đời đời. Vì vậy, pháo đài của chúng ta không phải là những thành lũy bằng đá trên sa mạc, mà là chính Chúa Giê-xu Christ, **"Vầng Đá"** (1 Cô-rinh-tô 10:4) vĩnh cửu. Trong Ngài, chúng ta tìm thấy sự an toàn thật sự, tự do đích thực, và hy vọng vượt trên mọi hoàn cảnh. Hãy sống và chiến đấu mỗi ngày với niềm tin kiên định rằng Đấng Christ trong chúng ta là hy vọng về sự vinh hiển (Cô-lô-se 1:27), và chiến thắng cuối cùng đã thuộc về Ngài.