Giê-ru-sa-lem đã bị phá hủy bao nhiêu lần?

Trong dòng chảy lịch sử nhân loại, hiếm có thành phố nào mang trong mình một sứ mệnh thiêng liêng, một vị thế trung tâm, và đồng thời cũng trải qua nhiều thăng trầm, tàn phá như thành Giê-ru-sa-lem. Được mệnh danh là "Thành của Đa-vít" và "Thành của Vị Đại Vua", số phận của Giê-ru-sa-lem luôn gắn chặt với giao ước, sự vâng phục, và sự phán xét của Đức Chúa Trời. Việc tìm hiểu về những lần thành này bị phá hủy không chỉ là một nghiên cứu lịch sử thuần túy, mà còn là một bài học thuộc linh sâu sắc về lòng thương xót, sự công bình và sự trung tín bất diệt của Đức Chúa Trời đối với dân sự và lời hứa của Ngài.

Kinh Thánh, đặc biệt là Cựu Ước, ghi chép lại một cách trung thực và sống động những biến cố này. Từ góc độ nghiên cứu, chúng ta sẽ xem xét các sự kiện lịch sử được ghi chép trong Kinh Thánh và cả những tư liệu lịch sử thế tục có liên quan, để có một cái nhìn toàn diện về số phận đầy sóng gió của thành Giê-ru-sa-lem.

Kinh Thánh ghi nhận cụ thể nhiều cuộc tấn công và phá hủy thành Giê-ru-sa-lem. Mỗi lần đều gắn liền với một giai đoạn lịch sử cụ thể và mang một thông điệp thuộc linh riêng biệt.

1. Lần thứ nhất: Cuộc xâm lăng của Si-sắc (Shishak), Vua Ai Cập (khoảng năm 925 TCN)

Đây là lần đầu tiên Giê-ru-sa-lem bị tấn công và cướp phá nghiêm trọng sau thời kỳ huy hoàng của Vua Sa-lô-môn. Sách 1 Các Vua 14:25-26 chép: "Xảy ra năm thứ năm đời vua Rô-bô-am, Si-sắc, vua Ê-díp-tô, đi lên đánh thành Giê-ru-sa-lem. Người đoạt lấy các bửu vật của đền Đức Giê-hô-va và những bửu vật của cung vua; người đoạt lấy hết thảy, cũng đoạt lấy các khiên vàng mà Sa-lô-môn đã làm." Sự kiện này ứng nghiệm lời cảnh báo của Đức Chúa Trời về việc vương quốc sẽ bị phá vỡ vì sự bất trung (1 Các Vua 11:11-13). Chữ "đoạt lấy" (Hebrew: לָקַח, *laqach*) được lặp lại nhấn mạnh sự mất mát toàn diện.

2. Lần thứ hai: Cuộc tấn công của dân Phi-li-tin và A-rập dưới thời Vua Giô-ram (khoảng năm 845 TCN)

Sách 2 Sử Ký 21:16-17 ghi lại: "Đức Giê-hô-va khiến dân Phi-li-tin và dân A-rập ở gần bên dân Ê-thi-ô-bi nổi lên cùng Giô-ram, kéo lên hãm đánh Giu-đa, lẻn vào, bắt đi hết thảy tài vật thấy trong cung vua, và các con trai cùng các vợ người; đến đỗi người không còn lại một đứa con trai nào, chỉ trừ Giô-a-cha, con út người." Đây là sự phán xét trực tiếp vì tội lỗi của Giô-ram, người đã dẫn Giu-đa vào sự thờ hình tượng.

3. Lần thứ ba: Cuộc vây hãm và cướp phá bởi Giô-ách, Vua Y-sơ-ra-ên (khoảng năm 790 TCN)

Mặc dù không phá hủy hoàn toàn thành, nhưng đây là một cuộc tấn công lớn. 2 Các Vua 14:13-14 chép: "Giô-ách, vua Y-sơ-ra-ên, bắt A-ma-xia... tại Bê-tên; đoạn, đi đến thành Giê-ru-sa-lem, phá tường thành từ cửa Ép-ra-im cho đến cửa Góc, một đoạn dài bốn trăm thước. Người đoạt lấy vàng, bạc, và hết thảy những khí dụng ở trong đền thờ Đức Giê-hô-va... rồi trở về Sa-ma-ri."

4. Lần thứ tư: Cuộc xâm lược của San-chê-ríp, Vua A-si-ri (khoảng năm 701 TCN)

Mặc dù San-chê-ríp khoe khoang đã nhốt Ê-xê-chia "như chim trong lồng" và bao vây thành, nhưng Giê-ru-sa-lem đã được giải cứu một cách kỳ diệu bởi thiên sứ của Đức Giê-hô-va (2 Các Vua 18:13-19:37; Ê-sai 36-37). Thành không bị phá hủy lần này, nhưng đây là một cuộc vây hãm lớn và sự giải cứu thể hiện quyền năng tối thượng của Đức Chúa Trời khi dân sự ăn năn và kêu cầu.

5. Lần thứ năm: Sự phá hủy bởi Nê-bu-cát-nết-sa, Vua Ba-by-lôn (Năm 586 TCN) – Lần Phá Hủy Thảm Khốc Nhất

Đây là lần phá hủy có hệ quả nghiêm trọng và đau thương nhất được ghi lại trong Kinh Thánh. Sự kiện này ứng nghiệm trọn vẹn những lời tiên tri cảnh báo về sự phán xét do tội thờ hình tượng và bất trung kéo dài. Sách 2 Các Vua 25:8-10 mô tả: "Ngày mồng bảy tháng năm, năm thứ mười chín đời vua Nê-bu-cát-nết-sa... Nê-bu-cát-nết-sa, lấy lửa đốt đền Đức Giê-hô-va và cung vua; lại đốt lửa các nhà trong thành Giê-ru-sa-lem và hết thảy các cung điện của các quan trưởng." Đền thờ đầu tiên (Đền thờ Sa-lô-môn) bị thiêu rụi, tường thành bị phá đổ, và phần lớn dân cư bị bắt đày sang Ba-by-lôn. Tiếng Hebrew dùng từ "שָׂרַף" (*saraph*) - "thiêu đốt" - thể hiện sự hủy diệt hoàn toàn, tận gốc.

Sau thời kỳ ghi chép trong Kinh Thánh, Giê-ru-sa-lem tiếp tục là tâm điểm của các cuộc xung đột và nhiều lần bị tàn phá.

6. Lần thứ sáu: Thời kỳ Hy Lạp hóa dưới thời Antiochus IV Epiphanes (Năm 167 TCN)

Mặc dù không phá hủy toàn bộ thành, Antiochus IV đã gây ra một sự xúc phạm và tàn phá tôn giáo khủng khiếp. Ông cướp phá Đền thờ thứ hai, thiết lập bàn thờ thần Zeus trên bàn thờ của Đức Giê-hô-va, và cấm đạo Do Thái. Sự kiện "sự gớm ghiếc tàn nát" này được tiên tri Đa-ni-ên đề cập (Đa-ni-ên 11:31) và là nguyên nhân dẫn đến cuộc khởi nghĩa Ma-ca-bê.

7. Lần thứ bảy: Sự phá hủy bởi La Mã dưới thời Tướng Titus (Năm 70 SCN) – Lời Tiên Tri của Chúa Giê-xu Ứng Nghiệm

Đây là một trong những biến cố bi thảm nhất trong lịch sử Do Thái và là sự ứng nghiệm đáng kinh ngạc của lời tiên tri Chúa Giê-xu Christ. Trong Ma-thi-ơ 24:1-2, Chúa phán: "Các ngươi có thấy mọi điều đó chăng? Quả thật, ta nói cùng các ngươi, đây sẽ không còn một hòn đá nào chồng trên hòn khác mà không bị đổ xuống." Sử gia Do Thái Josephus ghi lại rằng quân La Mã đã phá hủy và đốt cháy Đền thờ thứ hai một cách toàn diện đến nỗi chỉ còn lại một phần bức tường phía Tây (ngày nay gọi là "Bức tường Than khóc"). Thành phố bị san bằng. Sự kiện này là sự phán xét của Đức Chúa Trời đối với thế hệ Do Thái đã chối bỏ và đóng đinh Đấng Mê-si của họ (Ma-thi-ơ 23:37-38).

8. Lần thứ tám: Cuộc nổi dậy Bar Kokhba và sự tái thiết của Hadrian (Năm 135 SCN)

Sau cuộc nổi dậy thất bại của Simon Bar Kokhba, Hoàng đế La Mã Hadrian đã ra lệnh phá hủy hoàn toàn những gì còn sót lại của Giê-ru-sa-lem. Ông xây dựng trên đống đổ nát một thành phố La Mã mới tên là Aelia Capitolina, và xây một đền thờ thờ thần Jupiter trên nền núi Đền thờ. Người Do Thái bị cấm đặt chân vào thành phố.

9. Các cuộc tấn công và chiếm đóng sau đó: Giê-ru-sa-lem còn tiếp tục chịu nhiều cuộc vây hãm, chiếm đóng và tàn phá trong các cuộc Thập tự chinh (1099, 1187), dưới thời Mông Cổ, và trong các cuộc xung đột gần đây. Mỗi giai đoạn đều để lại dấu ấn đau thương trên thành phố này.

Lịch sử đau thương của Giê-ru-sa-lem không chỉ để chúng ta ghi nhớ, mà còn để rút ra những bài học quý giá cho đời sống đức tin cá nhân và cộng đồng.

1. Sự Công Bình và Thánh Khiết của Đức Chúa Trời: Mỗi lần phá hủy, đặc biệt những lần ghi trong Kinh Thánh, đều có nguyên nhân trực tiếp từ tội lỗi và sự bất trung của dân sự (2 Sử Ký 36:14-16). Đức Chúa Trời là Đấng yêu thương, nhưng Ngài cũng là Đấng thánh khiết, không thể xem tội lỗi là nhỏ. Bài học nhắc nhở chúng ta phải nghiêm túc xem xét đời sống mình, ăn năn những điều không đẹp ý Chúa.

2. Sự Trung Tín của Đức Chúa Trời với Lời Ngài: Các lời tiên tri về sự phán xét (Giê-rê-mi 25:8-11) và cả lời hứa phục hồi (Giê-rê-mi 29:10-14) đều được ứng nghiệm cách chính xác. Điều này củng cố niềm tin của chúng ta rằng mọi lời hứa của Đức Chúa Trời trong Chúa Giê-xu đều là "A-men" (2 Cô-rinh-tô 1:20). Chúng ta có thể hoàn toàn tin cậy Ngài.

3. Tầm Quan Trọng của Sự Thờ Phượng Chân Thật: Trung tâm của các cuộc tấn công thường là Đền thờ - biểu tượng của sự hiện diện và sự thờ phượng Đức Chúa Trời. Ngày nay, Hội Thánh là đền thờ của Đức Thánh Linh (1 Cô-rinh-tô 3:16). Bài học cảnh báo chúng ta phải gìn giữ sự thuần khiết trong sự thờ phượng, tránh để "sự gớm ghiếc tàn nát" của thế gian (chủ nghĩa vật chất, tư tưởng thế tục, tà giáo) xâm nhập vào đời sống Hội Thánh và cá nhân.

4. Hy Vọng Về Sự Phục Hồi và Sự Sáng Tạo Mới: Sau mỗi lần phá hủy, dù dài hay ngắn, Giê-ru-sa-lem đều được xây dựng lại. Điều này nói lên lòng thương xót và kế hoạch cứu chuộc bền vững của Đức Chúa Trời. Đỉnh cao của hy vọng này không phải là thành Giê-ru-sa-lem bằng đá trên đất, mà là Giê-ru-sa-lem mới từ trời xuống (Khải Huyền 21:2). Trong Chúa Giê-xu, chúng ta có một hy vọng vĩnh cửu, một quê hương trên trời. Những khổ đau, mất mát, "sự phá hủy" trong cuộc đời hiện tại không phải là dấu chấm hết, vì Đấng Christ đã sống lại và Ngài sẽ làm mới mọi sự.

5. Ứng dụng trong cầu nguyện: Chúng ta có thể cầu nguyện cho "sự bình an của Giê-ru-sa-lem" (Thi Thiên 122:6) theo nghĩa thuộc linh, tức là cầu nguyện cho Hội Thánh toàn cầu được vững vàng, thuần khiết và rao truyền phúc âm bình an. Đồng thời, chúng ta xây dựng "Giê-ru-sa-lem thuộc linh" của đời sống mình trên nền tảng duy nhất là Chúa Giê-xu Christ, để dù có bão tố, đức tin vẫn đứng vững (Ma-thi-ơ 7:24-25).

Thành Giê-ru-sa-lem đã trải qua ít nhất 8-9 lần bị phá hủy, tàn phá nghiêm trọng trong suốt chiều dài lịch sử, với hai lần thảm khốc nhất là năm 586 TCN (bởi Ba-by-lôn) và năm 70 SCN (bởi La Mã). Mỗi viên đá ngã xuống, mỗi bức tường đổ nát đều kể một câu chuyện về tội lỗi, sự phán xét, nhưng cũng chan chứa lòng thương xót và sự trung tín của Đức Chúa Trời.

Lịch sử ấy hướng mắt chúng ta về Chúa Giê-xu Christ, Đấng đã khóc thương Giê-ru-sa-lem (Lu-ca 19:41-44) và chính Ngài là Đền thờ duy nhất, trọn vẹn mà khi bị phá hủy (trên thập tự giá) thì đã được dựng lại (sự sống lại) trong ba ngày (Giăng 2:19-21). Trong Ngài, chúng ta tìm thấy sự an toàn vĩnh cửu. Sự phá hủi cuối cùng của mọi sự dữ đã diễn ra trên thập tự giá, và sự phục hồi trọn vẹn đang chờ đợi chúng ta trong Giê-ru-sa-lem mới, nơi Đức Chúa Trời sẽ lau sạch mọi giọt nước mắt (Khải Huyền 21:4).

Ước mong mỗi chúng ta, từ bài học lịch sử này, sẽ xây dựng đời sống mình vững vàng trên Lời Chúa, sống trong sự kính sợ và vâng phục, và tràn đầy hy vọng về cõi đời đời phước hạnh với Vua của chúng ta.