David Livingstone
Trong lịch sử truyền giáo và khám phá của Hội Thánh Tin Lành, ít có cái tên nào vừa gợi lên hình ảnh của một nhà thám hiểm dũng cảm, vừa là một nhà truyền giáo nóng cháy, và đồng thời là một người chống chế độ nô lệ kiên định như David Livingstone (1813-1873). Ông không chỉ là một nhân vật lịch sử; cuộc đời ông là một bài học sống động về đức tin, sự hy sinh và tầm nhìn toàn diện về sứ mệnh Cơ Đốc. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào cuộc đời, động cơ thúc đẩy dựa trên nền tảng Kinh Thánh, và những bài học thuộc linh quý báu mà mỗi Cơ Đốc nhân ngày nay có thể áp dụng.
I. Xuất Thân và Sự Thúc Giục Thuộc Linh: Từ Nhà Máy Dệt Đến Châu Phi
David Livingstone sinh ra trong một gia đình nghèo tại Blantyre, Scotland. Từ năm 10 tuổi, ông đã phải làm việc tại một nhà máy dệt, làm việc 14 giờ mỗi ngày. Thế nhưng, chính trong hoàn cảnh khó khăn ấy, lòng khao khát tri thức và nhất là sự tìm kiếm chân lý thuộc linh của ông đã bùng cháy. Ông dùng tiền lương ít ỏi đầu tiên để mua một cuốn sách ngữ pháp Latinh và tự học. Quan trọng hơn, ông bắt đầu đọc Kinh Thánh và bị thuyết phục bởi sứ điệp cứu rỗi của Phúc Âm.
Một câu Kinh Thánh đã trở thành kim chỉ nam cho cuộc đời ông: “Vậy, hãy đi dạy dỗ muôn dân, hãy nhân danh Đức Cha, Đức Con, và Đức Thánh Linh mà làm phép báp-têm cho họ, và dạy họ giữ hết cả mọi điều mà ta đã truyền cho các ngươi. Và nầy, ta thường ở cùng các ngươi luôn cho đến tận thế”
(Ma-thi-ơ 28:19-20). Đây không chỉ là một mệnh lệnh, mà với Livingstone, nó là một lời hứa đầy quyền năng: “Ta thường ở cùng các ngươi”. Ông tin rằng sự hiện diện của Chúa không bị giới hạn bởi biên giới địa lý hay sự hiểm trở nào. Sự thúc giục này càng được củng cố khi ông đọc về những nhà truyền giáo tiên phong và cảm nhận được tiếng gọi đặc biệt đến châu Phi – một lục địa mà ông gọi là “vùng đất tăm tối” cần ánh sáng Phúc Âm.
Sau khi hoàn thành việc học y khoa và thần học, Livingstone được Hội Truyền giáo Luân Đôn (London Missionary Society) chấp thuận. Năm 1841, ông đặt chân đến Nam Phi, bắt đầu một hành trình sẽ thay đổi mãi mãi hình ảnh của châu Phi trong con mắt thế giới.
II. Triết Lý Truyền Giáo & “Cứu Chuộc Để Tái Tạo”
Livingstone không phải là nhà truyền giáo theo mô hình định cư tại một trạm truyền giáo. Ông có một triết lý và chiến lược rất riêng, bắt nguồn từ sự hiểu biết sâu sắc về Kinh Thánh. Ông tin vào một “truyền giáo toàn diện” – một sứ mệnh không chỉ chú trọng đến linh hồn mà còn quan tâm đến thể chất, xã hội và trí tuệ của con người. Điều này phản ánh lẽ thật về bản chất của Phúc Âm: Phúc Âm cứu rỗi toàn vẹn con người.
Ông thường trích dẫn lời tiên tri Ê-sai về Đấng Mê-si: “Thần của Chúa Giê-hô-va ngự trên ta; vì Đức Giê-hô-va đã xức dầu cho ta đặng giảng tin lành cho kẻ nghèo… đặng yên ủi mọi kẻ buồn rầu”
(Ê-sai 61:1-2, mà Chúa Giê-xu đã xác nhận trong Lu-ca 4:18-19). Livingstone hiểu rằng “tin lành” phải giải phóng con người khỏi mọi sự trói buộc: tội lỗi, bệnh tật, sự ngu dốt, và cả sự áp bức của chế độ nô lệ. Do đó, hành trình khám phá của ông không đơn thuần là địa lý; đó là một phần của kế hoạch mở ra các tuyến đường thương mại hợp pháp (như buôn bán bông vải, sáp ong) để thay thế cho nạn buôn bán nô lệ tàn ác. Ông gọi đây là chiến lược “Cứu chuộc để tái tạo” – cứu chuộc châu Phi khỏi sự tối tăm và nô lệ để tái tạo nó thành một vùng đất của ánh sáng, văn minh và tự do.
Quan điểm này của Livingstone bắt nguồn từ giáo lý về sự sáng tạo và giá trị con người. Ông tin rằng mọi dân tộc, dù ở đâu, đều được tạo dựng nên theo hình ảnh Đức Chúa Trời (Sáng-thế Ký 1:27). Trong bài giảng nổi tiếng tại Đại học Cambridge năm 1857, ông đã kêu gọi các sinh viên trẻ với câu nói lịch sử: “Tôi đưa về cho các bạn một đề tài – đó là quê hương của hàng triệu người anh em chúng ta… những người chưa bao giờ được nghe biết về Đấng Christ, về tình yêu của Ngài dành cho họ. Các bạn sẽ đi đến với họ không?”. Động lực này xuất phát từ sự hiểu biết rằng Đức Chúa Trời “đã làm cho cả muôn dân bởi chỉ một người mà ra, đặng ở trên khắp mặt đất… hầu cho tìm kiếm Đức Chúa Trời”
(Công-vụ 17:26-27).
III. Những Khám Phá Vĩ Đại và Sự Chịu Khổ Vì Danh Chúa
Hành trình của Livingstone là một chuỗi những khám phá làm thay đổi bản đồ thế giới: Ông là người châu Âu đầu tiên nhìn thấy Thác Victoria (1855) – mà ông đặt tên theo Nữ hoàng Victoria, thể hiện lòng trung thành và hy vọng về sự bảo trợ cho châu Phi. Ông cũng là một trong những người đầu tiên vượt qua lục địa châu Phi từ Đại Tây Dương sang Ấn Độ Dương, xác định đường đi của nhiều con sông lớn, đặc biệt là sông Zambezi.
Tuy nhiên, vinh quang của những khám phá đi kèm với một giá rất đắt. Livingstone phải chịu đựng những căn bệnh nhiệt đới như sốt rét, kiết lỵ, liên tục tái phát. Ông bị sư tử tấn công, gãy xương vai và chịu di chứng suốt đời. Ông chứng kiến cảnh vợ yêu quý của mình, Mary Moffat, qua đời vì bệnh sốt rét tại châu Phi. Ông thường xuyên bị cướp bóc, phản bội bởi những người khuân vác, và có những giai đoạn hoàn toàn biệt lập với thế giới bên ngoài. Thế nhưng, trong nhật ký của mình, ông viết đầy vẻ bình an và xác quyết: “Tôi dâng mọi sự cho Chúa. Hãy để tôi chịu khổ vì Ngài.”
Sự chịu khổ này không phải là vô nghĩa, mà được ông đặt trong ánh sáng của Lời Chúa. Ông nhớ đến lời của Sứ đồ Phao-lô: “Vả, tôi coi sự đau đớn bây giờ chẳng đáng so sánh với sự vinh hiển hầu đến, là sự sẽ được bày ra trong chúng ta”
(Rô-ma 8:18). Và hơn hết, ông noi gương Chúa Giê-xu, Đấng “vì sự vui mừng đã đặt trước mặt mình, endure the cross, khinh điều sỉ nhục”
(Hê-bơ-rơ 12:2). Đối với Livingstone, mỗi cơn sốt, mỗi lần mất phương hướng, mỗi mất mát đều là một phần của “thập tự giá” mà ông vác theo Chúa để ánh sáng Phúc Âm được đến với những linh hồn hư mất.
IV. Di Sản Vĩnh Cửu và Bài Học Ứng Dụng Cho Cơ Đốc Nhân Ngày Nay
David Livingstone qua đời vào ngày 1 tháng 5 năm 1873 tại làng Chitambo (nay thuộc Zambia). Người hầu trung thành của ông, Chuma và Susi, đã ướp xác ông và mang trái tim của ông chôn tại châu Phi, còn thi thể được đưa về Anh quốc chôn cất tại Tu viện Westminster. Hành động đó mang một biểu tượng sâu sắc: trái tim ông thuộc về châu Phi. Cuộc đời ông đã thổi bùng lên làn sóng truyền giáo đến châu Phi vào cuối thế kỷ 19, và quan trọng hơn, đã góp phần lớn vào việc thức tỉnh lương tâm thế giới về tội ác của chế độ nô lệ.
Từ cuộc đời của David Livingstone, chúng ta rút ra những bài học thuộc linh sâu sắc cho đời sống Cơ Đốc hôm nay:
1. Đức Tin Hành Động và Sự Liều Lĩnh Thuộc Linh: Livingstone không chỉ tin bằng lý trí, mà đức tin ấy thúc đẩy ông hành động cách triệt để. Gia-cơ 2:17 dạy: “Đức tin không có việc làm là đức tin chết.”
Bài học cho chúng ta là hãy can đảm bước ra khỏi vùng an toàn của mình – dù đó là trong chức vụ, trong việc làm chứng, hay trong sự phục vụ cộng đồng – vì tin cậy vào lời hứa “Ta thường ở cùng các ngươi”.
2. Tầm Nhìn Toàn Diện Về Phúc Âm: Livingstone dạy chúng ta rằng Phúc Âm không tách rời khỏi những nhu cầu thực tế của con người. Là Cơ Đốc nhân, chúng ta được kêu gọi quan tâm đến toàn bộ con người: thuộc linh, thể chất, trí tuệ và xã hội (Lu-ca 10:27 – yêu Chúa và yêu người lân cận). Phục vụ có thể bắt đầu từ việc chăm sóc người bệnh, dạy học, đấu tranh cho công lý, hay đơn giản là lắng nghe một người đang đau khổ.
3. Sự Kiên Trì Giữa Nghịch Cảnh: Cuộc đời Livingstone là minh chứng cho sự bền lòng. Ông không từ bỏ dù gặp vô vàn thất bại trong việc cải đạo người bản địa, dù bị bệnh tật hành hạ. Ông sống đúng với lời khuyên trong Ga-la-ti 6:9: “Chớ mệt nhọc về sự làm lành, vì nếu chúng ta không trễ nải, thì đến kỳ chúng ta sẽ gặt.”
Trong hành trình thuộc linh, chúng ta cần học đức tính kiên nhẫn, tin rằng Chúa đang làm việc ngay cả khi chúng ta không thấy kết quả tức thời.
4. Sự Cống Hiến Trọn Vẹn: Livingstone đã dâng hiến mọi sự: sức khỏe, gia đình, sự an toàn, và cuối cùng là mạng sống. Ông sống lời kêu gọi của Rô-ma 12:1: “Vậy, hỡi anh em, tôi lấy sự thương xót của Đức Chúa Trời khuyên anh em dâng thân thể mình làm của lễ sống và thánh, đẹp lòng Đức Chúa Trời, ấy là sự thờ phượng phải lẽ của anh em.”
Sự dâng hiến của chúng ta ngày nay có thể không phải là đến châu Phi, nhưng chắc chắn là dâng thì giờ, tài chánh, năng lực và chính cuộc đời mình cho công việc Chúa.
Kết Luận
David Livingstone không phải là một siêu nhân không tì vết. Ông có những khiếm khuyết và đôi khi bị chỉ trích vì tính cách cứng nhắc. Nhưng trên hết, ông là một tôi tớ trung tín của Đấng Christ, một người đã để cho Lời Chúa và Đại Mạng Lệnh định hình toàn bộ cuộc đời mình. Ông không tìm kiếm vinh quang cho bản thân, mà tìm kiếm vinh quang cho Đức Chúa Trời và sự giải phóng cho nhân loại. Trong nhật ký, ngay trước khi chết, người ta tìm thấy ông đang quỳ cầu nguyện bên giường – một hình ảnh kết thúc trọn vẹn cho một cuộc đời luôn quỳ phục trước ngôi ân điển.
Ước gì câu chuyện về David Livingstone không chỉ là một bài học lịch sử, mà là một tiếng gọi thức tỉnh cho mỗi chúng ta. Hãy sống với một đức tin can đảm, một tầm nhìn rộng lớn, một sự kiên trì bất khuất và một sự dâng hiến trọn vẹn. Dù “châu Phi” của bạn là nơi đâu – trong gia đình, nơi làm việc, hay một vùng đất xa xôi – hãy bước đi với sự xác tín rằng Chúa Cứu Thế Giê-xu, Đấng đã phán “hãy đi”, cũng đang hứa “ta thường ở cùng các ngươi” cho đến cuối cùng.