Catacomb Cơ Đốc giáo là gì?

Khi nhắc đến thuật ngữ "Catacomb" (hang toại đạo), nhiều người hình dung về những đường hầm chết chóc, tối tăm và lạnh lẽo. Tuy nhiên, đối với các Cơ Đốc nhân tiên phong trong ba thế kỷ đầu sau Chúa, những không gian ngầm dưới lòng đất này lại là cái nôi của đức tin sống động, là "Hội Thánh trong lòng đất" nơi niềm hy vọng phục sinh bừng sáng giữa bóng tối của sự bắt bức. Bài nghiên cứu này sẽ khám phá lịch sử, ý nghĩa thuộc linh, và những bài học vô giá từ thời kỳ Catacomb cho đời sống đức tin của chúng ta ngày nay.

Catacomb (từ tiếng Latinh catacumbas) là một hệ thống hành lang và phòng chôn cất ngầm dưới lòng đất, được xây dựng chủ yếu tại Rô-ma và một số thành phố khác của Đế quốc La Mã. Ban đầu, người La Mã sử dụng chúng như hầm mộ gia đình. Tuy nhiên, từ giữa thế kỷ thứ nhất đến đầu thế kỷ thứ tư (khi Sắc lệnh Milan năm 313 SCN công nhận Cơ Đốc giáo), các Catacomb trở thành nơi quan trọng đối với Hội thánh Chúa.

Dưới sự bắt bức liên tục từ các hoàng đế La Mã như Nê-rô, Đô-mi-chi-ên, và Di-ô-clê-ti-ân, Cơ Đốc nhân bị xem là "kẻ thù của nhà nước" vì họ từ chối tế thần Hoàng đế và chỉ tôn thờ Đức Chúa Giê-xu Christ. Họ không thể nhóm lại công khai. Do luật La Mã coi trọng và bất khả xâm phạm nơi an táng, các Catacomb đã trở thành nơi trú ẩn lý tưởng. Tại đây, họ thực hiện ba chức năng chính:

1. Nơi chôn cất anh em: Cơ Đốc nhân tin vào sự sống lại của thân thể, nên việc chôn cất (thay vì hỏa táng) là quan trọng. Họ chôn cất các tín hữu, đặc biệt là các vị tử đạo, với niềm hy vọng trọn vẹn.
2. Nơi nhóm lại và thờ phượng: Trong các phòng rộng hơn (cubicula), họ cử hành Lễ Tiệc Thánh (Bữa ăn của Chúa), nghe giảng dạy Lời Chúa, cầu nguyện và khích lệ nhau.
3. Nơi ghi chép và minh họa đức tin: Các bức tường Catacomb trở thành "sách tin lành bằng hình ảnh" cho những tín hữu phần đông không biết chữ.

Tình cảnh của Hội thánh thời kỳ Catacomb là một minh họa sống động cho nhiều phân đoạn Kinh Thánh. Sự bắt bức họ phải chịu đã được chính Chúa Giê-xu và các sứ đồ báo trước.

Lời Tiên Tri Về Sự Bắt Bức: Chúa Giê-xu phán: "Và các ngươi sẽ bị mọi người ghét vì danh ta; song kẻ nào bền lòng cho đến cuối cùng sẽ được rỗi" (Ma-thi-ơ 10:22). Lời này ứng nghiệm trọn vẹn khi Cơ Đốc nhân bị ghét bỏ vì danh Christ. Sứ đồ Phi-e-rơ, người cũng chịu tử đạo tại Rô-ma, đã viết cho các tín hữu đang chịu khổ: "Hỡi kẻ rất yêu dấu, chớ lấy làm lạ về sự lửa thử thách trong anh em, dường như có một sự lạ xảy đến. Nhưng hễ anh em đã thông phần sự đau đớn của Đấng Christ bao nhiêu, thì hãy vui mừng bấy nhiêu" (1 Phi-e-rơ 4:12-13). Tinh thần "vui mừng" giữa thử thách này được tìm thấy khắp các bức vẽ trong Catacomb.

Hình Ảnh Hội Thánh Đồng Vắng: Sách Khải Huyền mô tả một hình ảnh mang tính tiên tri về Hội thánh phải chạy trốn vào nơi đồng vắng: "Người đờn bà [tượng trưng cho dân Đức Chúa Trời] trốn vào đồng vắng, tại đó người có một nơi ở mà Đức Chúa Trời đã sửa soạn cho, để nuôi mình trong một ngàn hai trăm sáu mươi ngày" (Khải Huyền 12:6). Các Catacomb, trong một ý nghĩa nào đó, chính là "nơi đồng vắng" ấy - nơi Đức Chúa Trời bảo tồn và nuôi dưỡng đức tin của dân Ngài giữa cơn bắt bức của "con rồng" (Sa-tan).

Vì không thể tuyên xưng đức tin cách công khai, các tín hữu đã sử dụng một hệ thống biểu tượng (symbola) đơn giản nhưng sâu sắc, được khắc trên các ngôi mộ và vẽ trên tường. Mỗi biểu tượng là một lời tuyên tín ngắn gọn:

1. Con Cá (Ichthys - ἰχθύς): Đây là biểu tượng nổi tiếng nhất. Từ "cá" trong tiếng Hy Lạp (ICHTHYS) là viết tắt của cụm từ: Iēsous CHristos THeou Yios Sōtēr - "Giê-xu Christ, Con Đức Chúa Trời, Đấng Cứu Thế". Nó nhắc đến chức vụ của Chúa Giê-xu và phép lạ hóa bánh ra nhiều (Ma-thi-ơ 14:17-21), cũng như lời gọi "Ta sẽ làm cho các ngươi trở nên tay đánh lưới người" (Ma-thi-ơ 4:19).

2. Người Chăn Hiền Lành: Hình ảnh Chúa Giê-xu như Người Chăn hiền lành vác con chiên trên vai là hình ảnh phổ biến. Nó minh họa trực tiếp lời Chúa: "Ta là người chăn hiền lành, người chăn hiền lành vì chiên mình phó sự sống mình" (Giăng 10:11). Giữa sự bắt bức, các tín hữu tìm thấy sự an ủi trong sự chăm sóc và hy sinh của Đấng Chăn Chiên.

3. Mỏ Neo: Biểu tượng của sự hy vọng. Sứ đồ Phao-lô gọi sự trông cậy vào Chúa là "cái neo của linh hồn, vững vàng bền chặt" (Hê-bơ-rơ 6:19). Chiếc neo cũng thường được khắc cùng với chữ thập, khẳng định hy vọng của họ được đặt trên sự chết và phục sinh của Christ.

4. Chim Bồ Câu: Tượng trưng cho Linh hồn của thánh đồ đã qua đời (Truyền đạo 12:7) và Đức Thánh Linh (Ma-thi-ơ 3:16). Nó biểu thị sự bình an và sự sống đời đời.

5. Người Cầu Nguyện (Orante): Hình ảnh một người (thường là nữ) đứng với hai tay giơ lên trời. Đây là tư thế cầu nguyện phổ biến của Hội thánh đầu tiên, thể hiện đời sống cầu nguyện không ngừng và sự phó thác hoàn toàn cho Chúa.

Các bức họa còn mô tả các câu chuyện Kinh Thánh như Đa-ni-ên trong hang sư tử, ba bạn trẻ Hê-bơ-rơ trong lò lửa, sự phục sinh của La-xa-rơ, và Chúa Giê-xu chữa lành người bại. Mỗi hình ảnh đều là một bài giảng im lặng về quyền năng giải cứu và sự sống lại của Đức Chúa Trời.

Lịch sử Catacomb không chỉ là quá khứ; nó để lại những bài học nền tảng cho Hội thánh trong mọi thời đại.

1. Đức Tin Thuần Khiết & Sự Nhận Biết Chúa: Hội thánh Catacomb không có nhà thờ nguy nga, dàn hợp xướng hoành tráng, hay chương trình hấp dẫn. Họ chỉ có Lời Chúa, lời cầu nguyện, Tiệc Thánh và tình yêu thương. Đức tin của họ tập trung vào cốt lõi: Chúa Giê-xu Christ, Đấng Cứu Thế đã chết và sống lại. Bài học cho chúng ta là phải luôn giữ cho đức tin được đơn sơ và tập trung vào Christ, tránh để những điều phụ thuộc làm lu mờ trung tâm của Phúc Âm.

2. Tinh Thần Hiệp Một Và Chịu Khổ Cùng Nhau: Trong bóng tối của Catacomb, không có sự phân biệt giàu nghèo, chủ nô hay nô lệ. Họ là anh chị em trong Christ, cùng chia sẻ nguy hiểm và an ủi nhau. Điều này thể hiện lời dạy: "Nếu một chi thể chịu đau đớn, thì mọi chi thể cùng chịu" (1 Cô-rinh-tô 12:26). Chúng ta được kêu gọi xây dựng sự hiệp một chân thật trong Hội thánh địa phương.

3. Hy Vọng Vững Chắc Về Thiên Đàng: Các biểu tượng trong Catacomb đều hướng về sự sống lại và sự sống đời đời. Họ sống với nhãn quan thiên đàng. Sứ đồ Phao-lô khẳng định: "Vì anh em đã chết, sự sống mình đã giấu với Đấng Christ trong Đức Chúa Trời. Khi nào Đấng Christ, là sự sống của anh em, sẽ hiện ra, bấy giờ anh em cũng sẽ hiện ra với Ngài trong sự vinh hiển" (Cô-lô-se 3:3-4). Đời sống chúng ta cần được định hướng bởi hy vọng vĩnh cửu này, giúp chúng ta sống nhẹ nhàng với của cải đời này.

4. Lòng Trung Tín Trong Sự "Ẩn Mình": Không phải lúc nào đời sống Cơ Đốc cũng được công nhận hoặc dễ dàng. Có những giai đoạn chúng ta phải trung tín trong những công việc "thầm lặng": cầu nguyện riêng, dạy dỗ con cái trong Chúa, làm chứng âm thầm nơi làm việc... Tinh thần trung tín của Hội thánh Catacomb trong những buổi nhóm "ẩn mình" thúc giục chúng ta trung tín trong những trách nhiệm nhỏ bé Chúa giao.

5. Sức Mạnh Của Sự Tuyên Xưng Đơn Giản: Giống như biểu tượng con cá ICHTHYS, chúng ta cần học cách tuyên xưng đức tin cách đơn giản, rõ ràng và đầy đủ: Giê-xu Christ là Con Đức Chúa Trời và là Cứu Chúa của tôi. Đây là nền tảng của mọi lời làm chứng.

Các Catacomb không phải là đài kỷ niệm cho sự thất bại, mà là chứng tích cho một đức tin bất diệt. Chúng cho thấy Hội thánh của Chúa không bị định nghĩa bởi những tòa nhà trên mặt đất, mà bởi những con người được cứu chuộc bởi huyết Chiên Con, sống bởi đức tin và sẵn sàng trung tín cho đến chết. Hội thánh ấy, dù bị đẩy xuống lòng đất, vẫn là Hội thánh chiến thắng vì có Chúa ở cùng.

Ngày nay, chúng ta có tự do thờ phượng, nhưng tinh thần của Hội thánh Catacomb – đức tin thuần khiết, tình yêu thương hiệp một, hy vọng thiên đàng và lòng trung tín tuyệt đối với Đấng Christ – vẫn phải là linh hồn của mỗi cá nhân và Hội thánh địa phương. Hãy nhớ lời Chúa phán với Hội thánh Si-miệc-nơ, một Hội thánh cũng đang chịu khổ: "Chớ ngại điều mình sẽ chịu khổ... hãy giữ trung tín cho đến chết, rồi ta sẽ ban cho ngươi mão triều thiên của sự sống" (Khải Huyền 2:10). Từ trong lòng đất tối tăm, ánh sáng Phục Sinh của Chúa Giê-xu đã, đang và sẽ tiếp tục chiến thắng.