Luật pháp được ghi trong lòng chúng ta có ý nghĩa gì (Rô-ma 2:15)?

Trong hành trình tìm hiểu sự tương giao giữa con người với Đấng Tạo Hóa, một câu hỏi thần học then chốt nổi lên: Làm sao Đức Chúa Trời có thể phán xét những người chưa bao giờ được nghe luật pháp Môi-se? Sứ đồ Phao-lô, trong thư gửi cho Hội thánh tại Rô-ma, đã đưa ra một giải đáp sâu sắc, mở ra sự hiểu biết về bản chất con người và sự phổ quát của tội lỗi. Trọng tâm của giải đáp ấy nằm ở Rô-ma 2:15: "Họ tỏ ra rằng việc mà luật pháp dạy biểu đã ghi trong lòng họ: còn lương tâm mình làm chứng cho họ, và ý tưởng mình cáo giác hay là binh vực nhau" (Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925). Phân đoạn này không chỉ là chìa khóa để hiểu sự công bình của Đức Chúa Trời, mà còn phác họa chân dung tâm linh của mỗi con người.

Để thấu hiểu trọn vẹn câu 15, chúng ta phải đặt nó vào dòng chảy lập luận từ Rô-ma 1:18 đến 3:20. Mục đích của Phao-lô là chứng minh một cách hùng hồn rằng "cả thế gian đều phục dưới quyền tội lỗi" (Rô-ma 3:9b). Ông bắt đầu bằng việc kết án thế gian ngoại đạo (Rô-ma 1:18-32), rồi chuyển sang những người tự cho mình là đạo đức – người Giu-đa có luật pháp (Rô-ma 2:1-3:8). Phao-lô phá vỡ quan niệm rằng chỉ người có luật pháp thành văn mới bị đoán xét. Ông khẳng định: Người không có luật pháp thành văn, nếu phạm tội, cũng sẽ bị hư mất; còn người có luật pháp thành văn, nếu phạm tội, thì sẽ bị luật pháp đó đoán xét (Rô-ma 2:12).

Điều này dẫn đến một thách thức: Làm sao người không có luật pháp thành văn (luật Môi-se) lại có thể phạm tội? Câu trả lời nằm ở Rô-ma 2:14-15. Khi người ngoại (không có luật pháp) "vốn không có luật pháp, mà tự nhiên làm những việc luật pháp dạy biểu" (câu 14), thì điều đó chứng tỏ một thứ luật pháp khác đang hoạt động trong họ. Đó chính là "việc mà luật pháp dạy biểu đã ghi trong lòng họ" (câu 15). Như vậy, Rô-ma 2:15 là bằng chứng then chốt cho thấy sự phán xét của Đức Chúa Trời là công bình, vì Ngài đã ban cho mọi người một phương tiện để nhận biết điều phải trái.

Chúng ta cần mổ xẻ ba khái niệm chính trong câu Kinh Thánh này bằng ngôn ngữ gốc:

1. "Việc mà luật pháp dạy biểu" (tou nomou ta erga - τὰ ἔργα τοῦ νόμου):
Từ "nomos" (νόμος) ở đây không chỉ giới hạn ở luật pháp Môi-se, mà trong ngữ cảnh này, nó chỉ về nguyên tắc đạo đức phổ quát của Đức Chúa Trời. "Ta erga" (những việc làm) của nguyên tắc này là những hành động cụ thể phù hợp với bản tính thánh khiết của Đức Chúa Trời, như sự công bình, lòng nhân từ, và chân lý. Phao-lô cho thấy, ngay cả những người chưa hề đọc Ngũ Kinh, đôi khi vẫn thể hiện những hành vi phản ánh các nguyên tắc đạo đức đó.

2. "Đã ghi trong lòng họ" (graphe en tais kardiais autōn - γραπτὸν ἐν ταῖς καρδίαις αὐτῶν):
Động từ "graphe" (γραπτὸν) có nghĩa là "được khắc, được ghi". Khác với bảng đá cứng cỏi, "kardia" (καρδία) - trái tim - trong tư tưởng Do Thái và Kinh Thánh, tượng trưng cho trung tâm của ý chí, tình cảm, lý trí và tâm linh con người. Việc luật pháp được "ghi trong lòng" nói lên một sự khắc ghi sâu sắc, nội tại, trở thành một phần trong cấu trúc tâm linh của con người. Điều này vang vọng lời tiên tri về Giao Ước Mới: "Ta sẽ đặt luật pháp Ta trong bụng chúng nó, và chép vào lòng" (Giê-rê-mi 31:33; Ê-xê-chi-ên 36:26). Dù ở đây nói về người ngoại, nó vẫn cho thấy dấu vết của sự sáng tạo theo hình ảnh Đức Chúa Trời (Sáng Thế Ký 1:27) vẫn còn sót lại, dù đã bị tội lỗi làm hư hoại.

3. "Lương tâm mình làm chứng" (summarturouses autōn tēs suneidēseōs - συμμαρτυρούσης αὐτῶν τῆς συνειδήσεως):
Đây là yếu tố động, hoạt động. "Suneidēsis" (συνείδησις) - lương tâm - nghĩa đen là "sự hiểu biết cùng với". Nó là khả năng nội tại giúp con người tự phán đoán về hành vi của mình, phân biệt phải trái. Lương tâm "làm chứng", tức là nó đứng ra như một nhân chứng trước tòa án nội tâm, hoặc cáo trách (kategorousōn - κατηγορούσων) khi họ làm sai, hoặc binh vực (apologoumenōn - ἀπολογουμένων) khi họ làm đúng. Hoạt động song hành của lương tâm và ý tưởng (logismōn - λογισμῶν, những lý luận, suy tư nội tâm) tạo nên một hệ thống phán xét nội tâm phức tạp.

Qua phân tích trên, chúng ta rút ra được những ý nghĩa thần học then chốt:

A. Sự Hiện Diện của "Luật Tự Nhiên" (Natural Law):
Học thuyết về "luật được ghi trong lòng" thường được các nhà thần học (như Thomas Aquinas, John Calvin) gọi là "Luật Tự Nhiên" hoặc "Sự Hiểu Biết Phổ Quát". Đây không phải là một bộ luật thành văn đầy đủ, mà là những nguyên lý đạo đức cơ bản do Đức Chúa Trời cấy vào lòng người trong công cuộc sáng tạo. Nó bao gồm những chân lý như: tôn trọng sự sống (không giết người), trung tín trong hôn nhân, tôn trọng tài sản người khác, nói lời chân thật. Phao-lô xác nhận rằng ngay cả người ngoại cũng có thể, dù không trọn vẹn, sống theo một số nguyên tắc này, và chính điều đó khiến họ không thể viện cớ "không biết" trong ngày phán xét.

B. Cơ Sở cho Sự Phán Xét Công Bình của Đức Chúa Trời:
Đây là mục đích chính của luận điểm Phao-lô. Đức Chúa Trời là Đấng công bình, Ngài không thể kết án ai một cách độc đoán. Việc luật pháp được ghi trong lòng và hoạt động của lương tâm chính là "luật" mà Ngài dùng để phán xét những người không có Kinh Thánh. Họ bị đoán xét dựa trên điều họ đã biết (dù là mờ nhạt) chứ không phải điều họ không biết. Điều này loại bỏ mọi lý lẽ biện minh (Rô-ma 1:20).

C. Bằng Chứng về Tình Trạng Hư Mất Của Con Người:
Nghịch lý thay, chính sự hiện diện của luật pháp trong lòng lại là bằng chứng tố cáo con người. Vì sao? Vì không một ai – dù là người ngoại hay người Giu-đa – có thể sống trọn vẹn theo ngay cả những tiêu chuẩn đạo đức cơ bản mà chính lương tâm họ đặt ra. Lương tâm cáo trách, nhưng nó không có quyền năng để thay đổi hay tha thứ. Nó chỉ khiến con người cảm thấy tội lỗi, sợ hãi, và xa cách Đức Chúa Trời. Như vậy, Rô-ma 2:15 dẫn chúng ta thẳng đến kết luận trong Rô-ma 3:23: "Vì mọi người đều đã phạm tội, thiếu mất sự vinh hiển của Đức Chúa Trời".

Cần phân biệt rõ giữa "luật pháp ghi trong lòng" của người ngoại (Rô-ma 2:15) với "luật pháp Ta sẽ để trong lòng chúng nó" trong Giao Ước Mới (Giê-rê-mi 31:33).

• Luật trong lòng (Rô-ma 2): Là di sản của sự sáng tạo, đã bị tội lỗi làm mờ tối, méo mó. Nó chỉ có chức năng cáo trách và dẫn đến sự nhận biết tội lỗi. Nó là "luật của tội lỗi" đang hoạt động trong chi thể (xem Rô-ma 7:23).
• Luật trong Giao Ước Mới: Là công việc của Đức Thánh Linh qua sự chết và sống lại của Chúa Giê-xu. Đây không chỉ là nguyên tắc đạo đức, mà là chính sự sống của Đức Chúa Trời, quyền năng để vâng phục. Đức Thánh Linh ghi luật pháp của Đấng Christ vào lòng (2 Cô-rinh-tô 3:3), ban cho chúng ta một "tấm lòng mới" (Ê-xê-chi-ên 36:26) và "lương tâm tốt" (1 Phi-e-rơ 3:21).

Luật trong lòng (tự nhiên) dẫn chúng ta đến sự tuyệt vọng và nhận biết mình cần một Đấng Cứu Chuộc. Còn luật của Thánh Linh trong Giao Ước Mới ban cho chúng ta quyền năng để sống đẹp lòng Đức Chúa Trời (Rô-ma 8:2).

Lẽ thật này không chỉ mang tính học thuật, mà còn biến đổi cách chúng ta sống, nhìn nhận người khác và rao truyền Phúc Âm.

1. Trong Cá Nhân: Lắng Nghe và Đối Chất Với Lương Tâm Dưới Ánh Sáng Lời Chúa:
Lương tâm chúng ta có thể bị "đốt cháy" (1 Ti-mô-thê 4:2) hoặc trở nên yếu đuối. Cơ Đốc nhân được kêu gọi không dập tắt tiếng nói của lương tâm (1 Tê-sa-lô-ni-ca 5:19), nhưng cũng phải "rèn tập... lương tâm tốt" (Công vụ 24:16) bằng cách liên tục đối chiếu nó với Lời Chúa. Khi lương tâm cáo trách về một tội lỗi, hãy xưng nhận ngay với Chúa, nhận sự tha thứ nhờ huyết Chúa Giê-xu (1 Giăng 1:9).

2. Trong Truyền Giáo: Bắt Đầu Từ "Luật Pháp Trong Lòng" Của Người Nghe:
Khi chia sẻ Phúc Âm với người chưa tin, chúng ta có thể sử dụng chính "luật pháp trong lòng" họ như một công cụ chuẩn bị tấm lòng. Hãy đặt câu hỏi: "Theo lương tâm bạn, điều gì là đúng/sai? Bạn có bao giờ không đạt được tiêu chuẩn của chính mình không?" Phương pháp này, do chính Phao-lô mô hình hóa, dẫn dắt người ta đến chỗ nhận ra tình trạng tội lỗi và sự cần thiết của Đấng Christ. Nó cho thấy Phúc Âm không phải là một bộ luật xa lạ, mà là sự đáp ứng trọn vẹn cho khát vọng công bình đã được Đức Chúa Trời đặt để trong lòng người (Truyền đạo 3:11).

3. Trong Đối Nhân Xử Thế: Thấu Hiểu và Khiêm Nhường:
Hiểu rằng mọi người đều có lương tâm giúp chúng ta thấu hiểu hơn. Ngay cả những người chống đối Cơ Đốc giáo nhất đôi khi vẫn hành động theo các nguyên tắc công bình, yêu thương – đó là dấu vết của luật pháp trong lòng. Điều này dạy chúng ta sự khiêm nhường: chúng ta được cứu không phải vì đạo đức hơn ai, mà bởi ân điển (Ê-phê-sô 2:8-9). Đồng thời, nó cũng thúc giục chúng ta sống đời sống tốt lành để "làm yên lặng" những lời phỉ báng của kẻ ngu muội (1 Phi-e-rơ 2:15).

4. Trong Nuôi Dạy và Môn Đồ Hóa: Dạy Về Sự Tể Trị Của Đấng Christ:
Chúng ta dạy con cái và tín hữu mới rằng, đời sống Cơ Đốc không phải là việc tuân theo một bộ luật bên ngoài cách miễn cưỡng, mà là sự đáp lại tình yêu của Đấng Christ, để cho Ngài cai trị từ bên trong. Mục tiêu là để Đức Thánh Linh biến đổi chúng ta từ trong ra ngoài, khiến cho sự vâng phục trở nên tự nhiên như hoa quả của Thánh Linh (Ga-la-ti 5:22-23).

Rô-ma 2:15 vẽ nên một bức tranh chân thực về con người: là một sinh vật mang trong lòng dấu ấn của Đấng Tạo Hóa, nhưng lại liên tục phản bội lại dấu ấn đó. "Luật pháp được ghi trong lòng" vừa là một ân tứ phổ quát chứng minh lòng nhân từ của Đức Chúa Trời (vì Ngài ban cho mọi người cơ hội nhận biết Ngài), vừa là một quan tòa nghiêm khắc dẫn chúng ta đến bản án "có tội".

Tuy nhiên, hành trình thần học không dừng lại ở đây. Toàn bộ luận đề của Phao-lô từ Rô-ma 1-3 dẫn chúng ta thẳng đến Rô-ma 3:21-26 – sự bày tỏ công bình của Đức Chúa Trời qua đức tin nơi Chúa Giê-xu Christ. Luật pháp trong lòng khiến chúng ta khao khát sự tha thứ và quyền năng để sống đúng. Và Chúa Giê-xu Christ chính là sự đáp ứng trọn vẹn cho khao khát ấy. Ngài không chỉ xóa bỏ bản án của luật pháp (Cô-lô-se 2:14), mà còn ban Thánh Linh Ngài để luật pháp yêu thương của Đấng Christ thực sự được viết trong tấm lòng bằng thịt của chúng ta.

Vì vậy, khi nhìn vào lương tâm mình, thay vì tuyệt vọng, chúng ta hãy nhìn lên thập tự giá, nơi Đấng Christ đã gánh thay mọi sự cáo trách. Và trong quyền năng của Thánh Linh, chúng ta bước đi trong sự tự do mới – không phải để phá bỏ luật pháp, mà để làm trọn luật pháp của Đấng Christ (Ga-la-ti 6:2) bằng một tấm lòng mới đã được Ngài ghi khắc bằng tình yêu.