Sự Khôn Ngoan Theo Kinh Thánh
Trong thế giới ngày nay, con người tìm kiếm sự thông thái từ triết học, khoa học, kinh nghiệm, và công nghệ. Tuy nhiên, Kinh Thánh trình bày một quan niệm hoàn toàn khác biệt và thâm sâu về sự khôn ngoan. Khôn ngoan thật không phải là tích lũy kiến thức hay sự ranh mãnh, mà là sự hiểu biết và vâng theo ý muốn của Đức Chúa Trời, bắt nguồn từ chính Ngài. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá các câu Kinh Thánh then chốt về sự khôn ngoan, giải nghĩa nguồn gốc, bản chất, và ứng dụng thiết thực cho đời sống Cơ Đốc nhân.
Kinh Thánh phân biệt rõ ràng giữa sự khôn ngoan thuộc về thế gian và sự khôn ngoan đến từ trên cao. Sách Châm Ngôn, đặc biệt, là kho tàng về sự khôn ngoan thực tiễn, mở đầu bằng lời kêu gọi:
“Sự kính sợ Đức Giê-hô-va là khởi đầu sự tri thức; Còn kẻ ngu muội khinh bỉ sự khôn ngoan và lời khuyên dạy.” (Châm Ngôn 1:7)
Từ "kính sợ" trong tiếng Hê-bơ-rơ là "yir'ah" (יִרְאָה), không mang nghĩa sợ hãi kinh khiếp, mà là lòng tôn kính, thờ phượng, và vâng phục tuyệt đối trước sự thánh khiết và uy quyền của Đức Chúa Trời. Đây chính là nền tảng, là điểm khởi đầu ("reshit" - רֵאשִׁית) không thể thiếu cho mọi sự hiểu biết đúng đắn. Không có lòng kính sợ Chúa, mọi hiểu biết khác đều thiếu sót và có thể dẫn đến sự kiêu ngạo (1 Cô-rinh-tô 8:1).
Nguồn gốc tối thượng của sự khôn ngoan là chính Đức Chúa Trời. Trong sách Gióp, chúng ta đọc được:
“Đức Giê-hô-va đáp rằng: Ai là kẻ lấy lời nói vô tri thức Làm cho mờ ám cơ mầu của ta?... Ngươi có biết đường nào đến nơi sấm chớp sanh ra, Và đến nơi gió đông tan ra trên đất chăng?... Vậy, sự khôn ngoan ở đâu, và sự thông sáng nơi nào?... Nầy, sự kính sợ Chúa, ấy là khôn ngoan; Còn lánh khỏi điều ác là thông sáng.” (Gióp 38:2, 24; 28:12, 28)
Đức Chúa Trời là Đấng Khôn Ngoan tuyệt đối. Sự khôn ngoan của Ngài được biểu lộ qua công trình sáng tạo (Châm Ngôn 3:19-20) và qua sự mặc khải của Ngài cho loài người.
Tân Ước mặc khải một chân lý trọng đại: Chúa Giê-xu Christ chính là hiện thân của sự khôn ngoan Đức Chúa Trời. Sứ đồ Phao-lô mô tả Ngài là “quyền phép của Đức Chúa Trời và sự khôn ngoan của Đức Chúa Trời” (1 Cô-rinh-tô 1:24). Trong thư tín Cô-lô-se, Phao-lô viết về Đấng Christ:
“...trong Ngài có cất giấu mọi sự quí báu về sự khôn ngoan thông sáng.” (Cô-lô-se 2:3)
Từ Hy Lạp cho "khôn ngoan" ở đây là "sophia" (σοφία), và "thông sáng" là "gnosis" (γνῶσις). Đấng Christ không chỉ dạy dỗ về sự khôn ngoan; Ngài chính là nguồn cội và sự đầy trọn của nó. Sự khôn ngoan tối cao của Đức Chúa Trời được bày tỏ một cách nghịch lý qua thập tự giá – điều mà thế gian cho là điên rồ:
“Vì người Giu-đa đòi phép lạ, người Gờ-réc tìm sự khôn ngoan; còn chúng ta giảng Đấng Christ bị đóng đinh trên cây thập tự, là sự người Giu-đa lấy làm gương xấu, dân ngoại cho là điên dại; song le, về những người được gọi, bất luận người Giu-đa hay người Gờ-réc, thì Đấng Christ là quyền phép của Đức Chúa Trời và sự khôn ngoan của Đức Chúa Trời. Vì sự điên dại của Đức Chúa Trời là khôn ngoan hơn người ta, và sự yếu đuối của Đức Chúa Trời là mạnh hơn người ta.” (1 Cô-rinh-tô 1:22-25)
Do đó, khôn ngoan thật bắt đầu bằng việc nhận biết, tin cậy và vâng phục Chúa Giê-xu Christ.
Sách Châm Ngôn cung cấp vô số lời dạy thực tế về sự khôn ngoan trong các mối quan hệ, lời nói, công việc và cách cư xử. Sự khôn ngoan được nhân cách hóa như một người phụ nữ kêu gọi mọi người:
“Sự khôn ngoan hô lên ngoài đường, Cất tiếng dội nơi phố chợ;... Hỡi kẻ ngu muội, hãy mến sự khôn sáng... Vì tìm được ta, gặp được sự sống, Và sẽ được ơn của Đức Giê-hô-va.” (Châm Ngôn 1:20, 22; 8:35)
Một số đặc điểm của người khôn ngoan theo Châm Ngôn:
1. Về lời nói: “Lưỡi người khôn ngoan rải sự tri thức ra” (Châm Ngôn 15:7). Người khôn ngoan biết tiết chế lời nói, “Lưỡi mềm dịu bẻ gãy các xương” (Châm Ngôn 25:15).
2. Về thái độ: Người khôn ngoan sẵn lòng nghe lời quở trách và khuyên dạy (“Hãy khá nghe lời khuyên dạy, và nhận sự sửa phạt, để con được khôn ngoan trong lúc cuối cùng của con.” Châm Ngôn 19:20). Trái lại, kẻ ngu muội khinh lời khuyên dạy (Châm Ngôn 1:7).
3. Về mối quan hệ: “Người khôn ngoan ở với người khôn ngoan” (Châm Ngôn 13:20), vì bạn bè ảnh hưởng lớn đến đời sống.
Sứ đồ Gia-cơ đưa ra sự tương phản sắc nét giữa hai loại khôn ngoan:
“Sự khôn ngoan từ trên cao là trước hết thanh sạch, sau lại hòa thuận, tiết độ, nhu mì, đầy dẫy lòng thương xót và bông trái lành, không có sự hai lòng và giả hình.” (Gia-cơ 3:17)
Từ Hy Lạp "hagnē" (ἁγνή) được dịch là "thanh sạch" hoặc "thuần khiết", nói đến sự trong sạch về đạo đức và mục đích. Sự khôn ngoan này dẫn đến hòa thuận ("eirēnikē" - εἰρηνική), không gây chia rẽ. Ngược lại, sự khôn ngoan thuộc về đất, thuộc về xác thịt và ma quỷ thì:
“...đầy những sự ghen ghét và tranh cạnh, sinh ra sự lộn lạo và đủ mọi thứ việc ác.” (Gia-cơ 3:16)
Đoạn Kinh Thánh này là thước đo quý giá để chúng ta tự xét xem “sự khôn ngoan” mình đang theo đuổi hay thể hiện có thực sự đến từ Chúa hay không. Nó có đem lại hòa thuận, tiết độ và lòng thương xót, hay chỉ gây ra tranh cạnh, ghen ghét và kiêu ngạo?
Đây là một trong những lời hứa quý báu và thực tiễn nhất cho Cơ Đốc nhân:
“Ví bằng trong anh em có kẻ kém khôn ngoan, hãy cầu xin Đức Chúa Trời, là Đấng ban cho mọi người cách rộng rãi, không trách móc ai, thì kẻ ấy sẽ được ban cho.” (Gia-cơ 1:5)
Động từ Hy Lạp "aiteitō" (αἰτείτω) - "hãy cầu xin" - ở thì hiện tại chủ động, hàm ý một hành động liên tục, kiên trì. Đức Chúa Trời hứa ban cho cách "rộng rãi" (haplōs - ἁπλῶς) và "không trách móc" (mē oneidizontos - μὴ ὀνειδίζοντος), nghĩa là Ngài ban cho dư dật mà không hề phiền lòng hay nhắc lại sự yếu đuối của chúng ta. Lời hứa này đặt trong bối cảnh thử thách (câu 2-4), cho thấy sự khôn ngoan chúng ta cần thường là để bước đi và giữ vững đức tin giữa nghịch cảnh.
Làm thế nào để sống khôn ngoan theo Kinh Thánh mỗi ngày?
1. Bắt đầu và duy trì trong sự kính sợ Chúa: Đây không phải là bước một lần, mà là thái độ sống liên tục. Mỗi quyết định lớn nhỏ – từ chọn công việc, bạn đời, đến cách tiêu xài, giáo dục con cái – đều cần được đặt dưới sự hướng dẫn của Lời Chúa và với lòng tôn kính Ngài.
2. Cầu xin sự khôn ngoan cách đều đặn: Hãy thực hành lời hứa trong Gia-cơ 1:5. Mỗi sáng, trước khi đối diện với công việc, hãy cầu xin Chúa ban sự khôn ngoan để nói năng, quyết định và hành xử.
3. Đắm mình trong Lời Chúa: Sự khôn ngoan được tích lũy qua việc suy ngẫm Lời Chúa hằng ngày. “Lời Chúa là ngọn đèn cho chân tôi, Ánh sáng cho đường lối tôi.” (Thi Thiên 119:105).
4. Tìm kiếm lời khuyên từ những người khôn ngoan thuộc linh: Hãy khiêm nhường học hỏi từ những tín hữu trưởng thành, những người có đời sống chứng tỏ bông trái của Đức Thánh Linh và sự khôn ngoan từ trên cao.
5. Phân biệt giữa sự khôn ngoan thật và giả: Luôn tự vấn: Sự lựa chọn này có đem lại sự hòa thuận và tôn vinh Chúa không? Nó có thanh sạch và đầy lòng thương xót không? Hay nó xuất phát từ lòng ích kỷ, ganh tỵ và kiêu ngạo?
6. Nhìn lên Chúa Giê-xu, mẫu mực của sự khôn ngoan: Học theo sự nhu mì, khiêm nhường, và vâng phục ý Cha của Ngài (Phi-líp 2:5-8).
Sự khôn ngoan theo Kinh Thánh là một món quà quý báu từ Đức Chúa Trời, được mặc khải trọn vẹn trong Chúa Giê-xu Christ, và được ban cho những ai kính sợ Ngài và thành tâm cầu xin. Nó không phải là sự thông thái trừu tượng, mà là nguyên tắc sống động, hướng dẫn chúng ta trong mọi đường lối. Khi chúng ta bước đi trong sự khôn ngoan từ trên cao – thánh sạch, hòa thuận, nhu mì và đầy lòng thương xót – đời sống chúng ta không chỉ được phước hạnh mà còn trở nên chứng nhân sống động cho quyền năng và ân điển của Đức Chúa Trời. Ước mong mỗi chúng ta luôn khao khát và tìm kiếm sự khôn ngoan thật, vì “được khôn ngoan quí hơn châu ngọc, và các vật mình ưa thích chẳng sánh bằng nó được.” (Châm Ngôn 3:15).