Ý Nghĩa Của Lời Chú "Hãy Để Độc Giả Hiểu" Trong Mác 13:14
Câu Kinh Thánh Mác 13:14 đứng như một lời cảnh báo trang nghiêm và bí ẩn giữa bài giảng tiên tri của Chúa Giê-xu về những sự kiện cuối cùng. Nó không chỉ là một lời tiên tri, mà còn chứa đựng một chỉ dẫn đặc biệt từ chính tác giả sách Tin Lành: "Khi các ngươi sẽ thấy sự gớm ghiếc tàn nát lập ra nơi không nên lập (ai đọc phải để ý), bấy giờ những kẻ ở trong xứ Giu-đê hãy trốn lên núi;" (Mác 13:14, Kinh Thánh Truyền Thống 1925). Cụm "ai đọc phải để ý" (trong nguyên bản Hy Lạp là "ὁ ἀναγινώσκων νοείτω" - ho anaginōskōn noeitō; một số bản dịch hiện đại dịch là "hãy để độc giả hiểu") là một chú thích độc đáo, như thể Mác đang trực tiếp thì thầm với độc giả qua trang sách, yêu cầu họ phải dừng lại, suy ngẫm và thấu hiểu điều gì đó sâu sắc hơn. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào bối cảnh, ý nghĩa và ứng dụng thiết thực của lời chú quan trọng này.
Để hiểu câu 14, chúng ta phải đặt nó vào toàn cảnh của chương 13. Chương này bắt đầu khi các môn đồ chỉ cho Chúa Giê-xu thấy những tòa nhà nguy nga của đền thờ (Mác 13:1). Câu trả lời của Ngài gây sốc: "Ngươi thấy các đền đài lớn nầy chăng? Rốt lại, sẽ không còn một hòn đá nào chồng trên hòn đá khác mà không bị đổ xuống." (Mác 13:2). Trên núi Ô-liu, bốn môn đồ (Phi-e-rơ, Gia-cơ, Giăng và Anh-rê) hỏi Ngài cách riêng tư: "Xin thầy nói cho chúng tôi biết lúc nào các điều đó sẽ xảy ra, và có điềm gì cho người ta biết các điều đó gần hoàn thành?" (Mác 13:4).
Chúa Giê-xu bắt đầu trả lời bằng cách liệt kê một loạt các dấu hiệu: có kẻ mạo danh Ngài, chiến tranh, động đất, đói kém (c.5-8). Ngài cảnh báo họ sẽ bị bắt bớ và làm chứng trước các nhà cầm quyền (c.9-13). Tất cả những điều này là "sự khởi đầu của cơn đau đẻ" (c.8). Rồi Ngài đi đến điểm then chốt: "Khi các ngươi sẽ thấy sự gớm ghiếc tàn nát..." (c.14). Đây là đỉnh điểm của những dấu hiệu liên quan trực tiếp đến Giê-ru-sa-lem và dân Do Thái, một biến cố có tính chất quyết định và khủng khiếp đến mức cần phải hành động ngay lập tức – "trốn lên núi".
Cụm từ then chốt này không phải là sáng tạo của Mác hay Chúa Giê-xu. Nó xuất phát trực tiếp từ sách tiên tri Đa-ni-ên trong tiếng Hê-bơ-rơ: "שִׁקּוּצִים מְשֹׁמֵם" (shiqqutsim meshomem), được dịch sang tiếng Hy Lạp trong bản Bảy Mươi (LXX) là "βδέλυγμα ἐρημώσεως" (bdelygma erēmōseōs).
- Trong Đa-ni-ên 9:27: Tiên tri nói về một kẻ chống đối sẽ "làm cho của lễ và của lễ chay dứt đi... và vì có những sự gớm ghiếc, nó sẽ làm cho hoang vu."
- Trong Đa-ni-ên 11:31: "Quân lính nó sẽ dấy lên, làm ô uế đồn lũy của đền thờ, cất của lễ thiêu hằng dâng, và lập sự gớm ghiếc làm cho hoang vu."
- Trong Đa-ni-ên 12:11: "Khi nào của lễ thiêu hằng dâng bị cất đi, và sự gớm ghiếc quá hung tàn được lập lên thì còn một ngàn hai trăm chín mươi ngày."
Lịch sử cho thấy lời tiên tri này đã được ứng nghiệm một phần dưới thời Antiochus Epiphanes (khoảng 167 TCN), khi ông ta dựng một bàn thờ (có thể là tượng thần Zeus) trên bàn thờ của Đức Giê-hô-va và dâng một con heo làm sinh tế, làm ô uế đền thờ. Đây là "sự gớm ghiếc gây nên sự tàn phá" trong thời Cựu Ước. Chúa Giê-xu, khi trích dẫn Đa-ni-ên, đang báo trước một sự kiện tương tự nhưng có ý nghĩa lớn hơn sẽ xảy ra.
Đây là trọng tâm của bài nghiên cứu. Lời chú này cho thấy Mác không chỉ đơn thuần ghi chép lời Chúa, mà còn đang hướng dẫn cộng đồng độc giả của mình. Có nhiều lý do sâu xa:
1. Liên Kết Cựu Ước và Tân Ước: Phần lớn độc giả đầu tiên của sách Mác là người ngoại bang (không phải gốc Do Thái) hoặc những người Hy Lạp hóa. Họ có thể không quen thuộc với sách Đa-ni-ên và lịch sử Do Thái. Lời chú "hãy để độc giả hiểu" là một tín hiệu rõ ràng: "Điều này có nguồn gốc từ Kinh Thánh của các tiên tri. Hãy tra cứu Đa-ni-ên để hiểu bản chất nghiêm trọng của sự kiện này." Mác đang dạy họ phương pháp giải kinh: Tân Ước được xây dựng trên nền tảng Cựu Ước.
2. Nhấn Mạnh Tính Khẩn Cấp và Tầm Quan Trọng: Câu này không phải là thông tin thường. Nó là lệnh hành động sống còn ("hãy trốn lên núi"). Bằng cách yêu cầu độc giả "hiểu", Mác đang nói: "Đây không phải là lời tiên tri mơ hồ; đây là một cảnh báo cụ thể. Khi bạn thấy điều này xảy ra, đừng do dự, hãy chạy trốn ngay!"
3. Ứng Dụng Trong Bối Cảnh Lịch Sử Của Hội Thánh Đầu Tiên: Sách Mác có lẽ được viết vào khoảng năm 65-70 SCN, rất gần thời điểm thành Giê-ru-sa-lem bị quân La Mã hủy diệt (năm 70 SCN). "Sự gớm ghiếc tàn nát" lúc này có thể ám chỉ:
- Ý nghĩa trực tiếp: Quân đội La Mã (các phù hiệu, hình tượng, tiêu chuẩn mang hình thú vật và hình hoàng đế, được người Do Thái xem là thờ hình tượng) xâm phạm và chiếm đóng khu vực đền thờ.
- Ý nghĩa tối hậu: Một số nhà giải kinh tin rằng đây còn là hình bóng về Antichrist trong thời kỳ cuối cùng (xem thêm 2 Tê-sa-lô-ni-ca 2:3-4). Lời chú của Mác nhắc nhở mọi thế hệ Cơ đốc nhân phải "hiểu" và tỉnh thức trước những biểu hiện của sự phản nghịch cùng cực chống lại Đức Chúa Trời.
4. Một Lời Kêu Gọi Sự Khôn Ngoan Thuộc Linh: Từ Hy Lạp "νοείτω" (noeitō) không chỉ có nghĩa là "biết" mà còn là "suy xét, nhận thức, kết nối các dấu hiệu." Nó đòi hỏi sự thông hiểu thuộc linh, không chỉ tri thức. Mác đang nói với các tín hữu đang bị bắt bớ: "Hãy dùng sự hiểu biết thuộc linh mà Ta ban để nhận diện dấu hiệu của thời đại và biết cách ứng phó."
Lời chú "hãy để độc giả hiểu" vang vọng xuyên suốt các thế kỷ, vẫn còn nguyên giá trị hướng dẫn cho chúng ta hôm nay.
1. Thái Độ Nghiên Cứu Kinh Thánh Nghiêm Túc: Là Cơ đốc nhân, chúng ta được kêu gọi không chỉ đọc lướt Kinh Thánh, mà phải "hiểu" nó. Điều này đòi hỏi sự tra cứu, suy ngẫm, học hỏi bối cảnh và sự liên kết giữa các phân đoạn. Chúng ta cần có tinh thần như người Bê-rê, "ngày nào cũng tra Kinh Thánh để xét xem lời giảng có thật chăng" (Công vụ 17:11).
2. Sự Tỉnh Thức Thuộc Linh: Chúa Giê-xu luôn kêu gọi: "Hãy tỉnh thức!" (Mác 13:35, 37). "Hãy để độc giả hiểu" là một phần của lời kêu gọi đó. Chúng ta phải tỉnh táo nhận diện những "sự gớm ghiếc" trong thời đại mình – những tư tưởng, hệ thống, hay thế lực tìm cách thay thế vị trí tối cao của Đức Chúa Trời và chà đạp lên những gì thánh khiết. Đó có thể là chủ nghĩa duy vật cực đoan, sự thờ phượng cá nhân, hay các hình thức tà giáo.
3. Biết Hành Động Kịp Thời Dựa Trên Lời Chúa: Đối với các môn đồ đầu tiên, sự hiểu biết dẫn đến hành động cụ thể: "trốn lên núi." Đối với chúng ta, sự hiểu biết Lời Chúa phải dẫn đến hành động đúng đắn. Khi Lời Chúa cảnh báo về một cạm bẫy tội lỗi, chúng ta phải "trốn" khỏi nó. Khi Lời Chúa chỉ dẫn con đường công chính, chúng ta phải bước đi trong đó.
4. Niềm Hy Vọng Vững Vàng Giữa Khủng Hoảng: Toàn bộ Mác 13, dù nói về sự hoang vu và khốn khổ, kết thúc với lời khích lệ: "Hãy tỉnh thức, vì các ngươi không biết chủ nhà về vào lúc nào... hầu cho Ngài thấy các ngươi tỉnh thức khi Ngài đến bất thình lình" (Mác 13:35-36). Lời chú "hãy hiểu" giúp chúng ta nhìn thấy bàn tay chủ quyền của Đức Chúa Trời trong lịch sử. Ngài biết trước mọi sự, và sự ứng nghiệm của lời tiên tri củng cố đức tin chúng ta rằng mọi lời hứa của Ngài (về sự trở lại, sự cứu rỗi cuối cùng) cũng chắc chắn sẽ thành hiện thực.
Lời chú ngắn gọn "hãy để độc giả hiểu" trong Mác 13:14 là một viên ngọc quý của sự mặc khải. Nó cho thấy Mác không chỉ là một thư ký, mà là một mục sư, một nhà giáo dục đức tin, ân cần hướng dẫn bầy chiên của mình vượt qua những hiểm nguy của thời đại bằng sự hiểu biết Kinh Thánh sâu sắc. Câu này mời gọi mỗi chúng ta, những "độc giả" của Lời Chúa hôm nay, dừng lại trước những lẽ thật quan trọng, đào sâu nghiên cứu, và cầu xin Thánh Linh – Đấng dẫn dắt vào mọi lẽ thật (Giăng 16:13) – ban cho sự hiểu biết thuộc linh. Chỉ khi "hiểu" được ý muốn và lời cảnh báo của Chúa, chúng ta mới có thể sống một đời sống tỉnh thức, vâng lời và đầy hy vọng, cho dù giữa bất kỳ cảnh "hoang vu" nào của thế gian này, trong khi chờ đợi ngày vinh hiển khi Chúa chúng ta, là Chúa Giê-xu Christ, trở lại.