Chủ nghĩa Arminius có phải là tà thuyết không?

Trong hành trình đức tin, việc tìm hiểu và phân biệt các luồng tư tưởng thần học là điều cần thiết để giữ vững nền tảng chân lý. Một trong những đề tài gây nhiều tranh luận trong lịch sử Hội Thánh là sự đối lập giữa chủ nghĩa Calvin (Thần học Cải chánh) và chủ nghĩa Arminius. Câu hỏi "Chủ nghĩa Arminius có phải là tà thuyết không?" không chỉ đơn thuần là một nhãn dán, mà mời gọi chúng ta đi vào một cuộc nghiên cứu nghiêm túc, dựa trên Lời Chúa để tìm kiếm sự hiểu biết và sáng tỏ.

Jacobus Arminius (1560-1609) là một nhà thần học người Hà Lan, ban đầu được đào tạo trong truyền thống Calvin nghiêm ngặt. Tuy nhiên, sau khi nghiên cứu sâu sách La Mã, ông bắt đầu đặt câu hỏi về một số giáo lý của Calvin, đặc biệt liên quan đến sự tiền định và ý chí tự do. Sau khi ông qua đời, các môn đồ của ông đã hệ thống hóa tư tưởng của ông thành "Năm Điều Phản Đối" (Remonstrance) năm 1610, thường được biết đến là Năm Điểm của Chủ nghĩa Arminius:

1. Điều kiện hóa trong sự lựa chọn (Predestination): Sự lựa chọn của Đức Chúa Trời dựa trên sự biết trước (foreknowledge) của Ngài về đức tin mà con người sẽ tự do đáp lại ân điển Ngài.
2. Ân điển phổ quát (Unlimited Atonement): Sự chết của Chúa Giê-xu Christ là vì tất cả mọi người, nhưng chỉ những ai tin nhận mới được hưởng ích lợi của sự chuộc tội đó.
3. Sự hư mất hoàn toàn (Total Depravity): Con người hoàn toàn bị hư mất vì tội lỗi và không thể tự mình tin nhận Chúa mà không có ân điển Chúa.
4. Ân điển khả tử (Prevenient Grace): Ân điển của Đức Chúa Trời, qua Thánh Linh, tác động trước trên mọi người, cho phép họ có khả năng tự do đáp lại hoặc khước từ Phúc Âm.
5. Sự bội đạo có thể xảy ra (Perseverance of the Saints): Người tin Chúa có thể bội đạo, đánh mất sự cứu rỗi nếu từ bỏ đức tin nơi Chúa Cứu Thế.

Để đánh giá một cách công bằng, chúng ta phải đặt từng luận điểm dưới ánh sáng của Kinh Thánh. Đây không phải là trận chiến giữa các "chủ nghĩa", mà là sự tìm kiếm chân lý từ Lời hằng sống.

1. Sự Lựa Chọn Có Điều Kiện & Sự Biết Trước của Đức Chúa Trời:
Chủ nghĩa Arminius nhấn mạnh Rô-ma 8:29: "Vì những kẻ Ngài đã biết trước, thì Ngài cũng đã định sẵn để nên giống như hình bóng Con Ngài..." Từ "biết trước" trong tiếng Hy Lạp là proginōskō (προγινώσκω), mang ý "biết từ trước một cách cá nhân và mật thiết". Điều này gợi ý một mối quan hệ biết trước trong sự hiểu biết của Đức Chúa Trời. Các câu như I Phi-e-rơ 1:2 cũng nói về sự lựa chọn "...theo sự biết trước của Đức Chúa Trời..." Tuy nhiên, thuyết Calvin chỉ ra Ê-phê-sô 1:4-5 nhấn mạnh sự lựa chọn "trước khi sáng thế... theo ý tốt của Ngài đã định," (proorizō - định trước) dường như độc lập với hành động của con người.

2. Sự Chuộc Tội Phổ Quát:
Đây là điểm then chốt. Arminius dựa vào những câu Kinh Thánh rõ ràng nói về phạm vi rộng lớn của sự chết Christ: Giăng 3:16 "Đức Chúa Trời yêu thương thế gian...", I Giăng 2:2 "Ấy chính Ngài làm của lễ chuộc tội lỗi chúng ta, không những vì tội lỗi chúng ta thôi đâu, mà cũng vì tội lỗi cả thế gian nữa." Từ "thế gian" (kosmos) ở đây chỉ toàn thể nhân loại. I Ti-mô-thê 2:6 cũng khẳng định Chúa Giê-xu "đã phó chính mình Ngài làm giá chuộc mọi người." Tuy nhiên, thuyết Calvin lập luận rằng sự chuộc tội dù có giá trị vô hạn, nhưng chỉ có hiệu quả ứng dụng cho những người được chọn (Mat 1:21 "vì chính Ngài sẽ cứu dân mình ra khỏi tội").

3. Ân Điển Khả Tử (Tác Động Trước):
Khái niệm này, tuy không được nêu rõ thành thuật ngữ trong Kinh Thánh, nhưng Arminius tin rằng nó được ngụ ý để giải thích làm thế nào một con người hư mất hoàn toàn (điểm 3, mà cả Calvin và Arminius đều đồng ý) có thể đáp lại Phúc Âm. Nó dựa trên sự dạy dỗ về Thánh Linh cáo trách thế gian (Giăng 16:8) và ân điển dẫn đưa người ta đến sự ăn năn (Công vụ 11:18, II Ti-mô-thê 2:25). Tít 2:11 nói: "Vả, ân điển Đức Chúa Trời hay cứu mọi người, đã được bày tỏ ra rồi." Ân điển này tác động đến mọi người, cho họ cơ hội để tin.

4. Sự Bội Đạo Có Thể Xảy Ra:
Đây là điểm gây tranh cãi nhất. Arminius viện dẫn những lời cảnh báo nghiêm túc trong Kinh Thánh: Hê-bơ-rơ 6:4-6 nói về những kẻ "đã một lần được soi sáng... nếm sự ban cho từ trên trời... mà lại vấp ngã, thì không thể khiến họ lại ăn năn nữa". Hê-bơ-rơ 10:26 cảnh báo nếu "chúng ta đã nhận biết lẽ thật rồi, mà lại cố ý phạm tội, thì không còn có của lễ chuộc tội nữa". II Phi-e-rơ 2:20-21 mô tả những người thoát khỏi sự ô uế của thế gian nhờ sự nhận biết Chúa, nhưng lại mắc vào và trở nên tệ hơn. Tuy nhiên, thuyết Calvin nhấn mạnh sự bảo đảm đời đời trong Giăng 10:28-29, Rô-ma 8:38-39, và Phi-líp 1:6, cho rằng những đoạn cảnh báo trong Hê-bơ-rơ là giả thuyết hoặc dành cho những người chưa thật sự tái sanh.

Sau khi xem xét Kinh Thánh, chúng ta có thể đi đến một số đánh giá quan trọng:

A. Những Điểm Phù Hợp Với Kinh Thánh:
Chủ nghĩa Arminius, ở cốt lõi, là một nỗ lực nghiêm túc để giải thích những câu Kinh Thánh nói về trách nhiệm của con người, tình yêu phổ quát của Đức Chúa Trời, và lời mời gọi mọi người ăn năn. Nó bảo vệ đức tính công bình và thánh khiết của Đức Chúa Trời bằng cách lập luận rằng Ngài không trực tiếp định trước sự hư mất của người nào. Nó cũng tôn cao ân điển như là nguồn duy nhất cho bất kỳ sự đáp lại nào của con người (qua ân điển khả tử). Do đó, gọi toàn bộ hệ thống này là "tà thuyết" là một sự kết tội quá mức và không công bằng. Nhiều tín hữu chân thành, yêu mến Chúa và Kinh Thánh, đã giữ quan điểm này.

B. Những Điểm Cần Thận Trọng Và Có Thể Gây Ra Tranh Cãi:
Tuy nhiên, một số khía cạnh của thuyết Arminius, nếu bị đẩy đến cực đoan, có thể dẫn đến những kết luận gần với các giáo lý bị Kinh Thánh bác bỏ: - Nếu nhấn mạnh quá mức vào ý chí tự do của con người, có thể vô tình hạ thấp sự chủ tể tuyệt đối của Đức Chúa Trời trong sự cứu rỗi (Ê-phê-sô 2:8-9 nhấn mạnh cả ân điển lẫn đức tin đều là sự ban cho của Đức Chúa Trời). - Giáo lý về sự bội đạo, nếu không được giảng dạy cách cân bằng với những lời hứa về sự bảo đảm đời đời, có thể tạo nên nỗi sợ hãi và sự bất an không cần thiết cho con cái Chúa, làm lu mờ sự đầy trọn của công tác cứu chuộc của Christ. - Ân điển khả tử, mặc dù là một nỗ lực giải thích hợp lý, không phải là một giáo lý được trình bày rõ ràng thành hệ thống trong Kinh Thánh.

Hội đồng Dort (1618-1619) đã kết án năm điểm của Arminius và đưa ra năm điểm đối lập (TULIP) của Calvin. Tuy nhiên, việc "kết án" này mang tính chất của một nghị quyết giáo hội trong bối cảnh lịch sử cụ thể, hơn là một tuyên bố phổ quát cho mọi thời đại.

Dù chúng ta nghiêng về quan điểm thần học nào, có những bài học thực tiễn và thuộc linh quý báu từ cuộc tranh luận này:

1. Trong Sự Cầu Nguyện và Truyền Giáo:
Tinh thần Arminius thúc giục chúng ta cầu nguyện cho sự cứu rỗi của mọi người với niềm tin rằng Chúa mong muốn họ được cứu (I Ti-mô-thê 2:4). Nó thúc đẩy nhiệt huyết truyền giáo, vì Phúc Âm là một lời mời chân thành đến với tất cả, và mỗi người đều có trách nhiệm đáp lại. Chúng ta rao giảng với hy vọng và kỳ vọng.

2. Trong Sự Khiêm Nhường và Yêu Thương:
Cuộc tranh luận này dạy chúng ta sự khiêm nhường trong nhận thức. Những trí óc hữu hạn không thể thấu hiểu trọn vẹn mầu nhiệm của sự chủ tể Đức Chúa Trời và trách nhiệm con người. Thay vì vội vàng gán nhãn "tà thuyết" cho anh chị em trong Christ có cách hiểu khác, hãy cùng nhau tra cứu Kinh Thánh với tấm lòng nhu mì (Gia-cơ 1:21). Sự hiệp một trong Thân Thể Chúa quan trọng hơn sự thống nhất về thần học hệ thống.

3. Trong Sự Nương Dựa Vào Ân Điển:
Cả hai hệ thống đều đồng ý: con người hư mất, và chỉ có ân điển qua đức tin nơi Chúa Giê-xu Christ mới cứu được. Điểm nhấn cuối cùng phải luôn là Chúa Cứu Thế Giê-xu và công tác hoàn tất của Ngài trên thập tự giá. Đây là nền tảng bất di bất dịch của đức tin Tin Lành.

4. Trong Sự Bền Đỗ:
Dù tin vào sự bảo đảm vững chắc hay cảnh giác về sự bội đạo, lời kêu gọi cho mọi Cơ Đốc nhân là giống nhau: "hãy gắng sức làm cho sự kêu gọi và sự lựa chọn của mình được chắc chắn" (II Phi-e-rơ 1:10). Chúng ta bền đỗ không phải bởi sức riêng, mà bởi nương dựa vào Chúa mỗi ngày, giữ mối tương giao với Ngài qua Lời Chúa và cầu nguyện.

Vậy, chủ nghĩa Arminius có phải là tà thuyết không? Dựa trên nghiên cứu Kinh Thánh, câu trả lời là không, nếu chúng ta định nghĩa "tà thuyết" là một giáo lý phủ nhận những chân lý nền tảng của Cơ Đốc giáo như thần tính của Christ, sự cứu rỗi bởi ân điển qua đức tin, hoặc thẩm quyền của Kinh Thánh. Chủ nghĩa Arminius, trong hình thức chính thống của nó, vẫn giữ vững những chân lý căn cơ này.

Tuy nhiên, nó là một cách giải thích thần học có những điểm yếu và có thể bị đẩy đến những kết luận nguy hiểm nếu không được giữ thăng bằng với toàn bộ lời dạy của Kinh Thánh. Tương tự, thuyết Calvin cực đoan cũng có những rủi ro riêng.

Lời khuyên cho mỗi chúng ta là: Hãy trở về với Kinh Thánh một cách trung thực và khiêm nhường. Đừng để mình bị cuốn vào những cuộc tranh luận vô tận làm chia rẽ Thân Thể Chúa. Hãy tập trung rao giảng Chúa Giê-xu Christ, Đấng chịu đóng đinh và phục sinh – là niềm hy vọng duy nhất cho nhân loại. Sự cứu rỗi không hệ tại việc chúng ta thuộc trường phái thần học nào, mà ở nơi chúng ta có thuộc về Đấng Christ hay không. "Vì chưng anh em bởi tin Đấng Christ, nên đều là con trai của Đức Chúa Trời... không còn phân chia Chiên hay Giu-đa, không còn nô lệ hay tự chủ, không còn nam hay nữ; vì anh em đều là một trong Đức Chúa Giê-xu Christ." (Ga-la-ti 3:26,28).

Hãy để sự hiểu biết thần học dẫn chúng ta đến gần Chúa hơn, yêu Chúa hơn, và sốt sắng hơn trong sự phục vụ Ngài và gây dựng Hội Thánh.