Ê-li-ê-se là ai trong Kinh Thánh?
Trong hành trình khám phá Kinh Thánh, chúng ta thường gặp những nhân vật với cái tên mang ý nghĩa sâu sắc, phản ánh đức tin và lời tuyên xưng về Đức Chúa Trời. Một trong những cái tên như vậy là Ê-li-ê-se. Tên này, xuất phát từ tiếng Hê-bơ-rơ אֱלִיעֶזֶר (Eliʿezer), là sự kết hợp của hai từ: "Ê-li" (Đức Chúa Trời của tôi/Thần của tôi) và "Ê-se" (sự giúp đỡ, cứu giúp). Vậy, ý nghĩa đầy đủ của tên Ê-li-ê-se là "Đức Chúa Trời của tôi là Đấng giúp đỡ" hoặc "Đức Chúa Trời tôi là sự cứu giúp". Trong Kinh Thánh, chúng ta gặp ít nhất hai nhân vật quan trọng mang tên này, mỗi người đều để lại những bài học quý giá về sự trung tín, thờ phượng và sự hướng dẫn của Đức Chúa Trời trong cuộc đời của những người tin cậy Ngài.
I. Ê-li-ê-se - Người Quản Gia Trung Tín Của Áp-ra-ham
Nhân vật Ê-li-ê-se được biết đến nhiều nhất có lẽ là người đầy tớ, quản gia trung thành của tổ phụ Áp-ra-ham. Ông xuất hiện trong Sáng-thế Ký đoạn 15 và đặc biệt là đoạn 24 – một chương dài và chi tiết thuật lại sứ mệnh tìm vợ cho Y-sác.
A. Bối Cảnh và Sự Xuất Hiện Đầu Tiên
Ê-li-ê-se lần đầu được nhắc đến trong Sáng-thế Ký 15:2, khi Áp-ra-ham (khi đó còn là Áp-ram) trò chuyện với Đức Giê-hô-va sau khi nhận được lời hứa về dòng dõi đông như sao trời. Áp-ram thưa: "Lạy Chúa Giê-hô-va, Chúa sẽ cho tôi chi? Tôi sẽ chết không con, kẻ nối nghiệp nhà tôi là Ê-li-ê-se, người ở Đa-mách." (Sáng-thế Ký 15:2). Ở đây, Ê-li-ê-se được mô tả là "con trai của sự sở hữu trong nhà ta" (theo nguyên văn Hê-bơ-rơ בֶּן־בֵּיתִי - ben beiti), có nghĩa là người đầy tớ được sinh ra trong nhà, được nuôi dưỡng và tin cậy nhất, có thể thừa kế tài sản nếu chủ không có con trai nối dõi. Điều này cho thấy vị trí đặc biệt và sự tín nhiệm tuyệt đối mà Áp-ra-ham dành cho Ê-li-ê-se.
B. Sứ Mệnh Cao Cả: Tìm Vợ Cho Y-sác (Sáng-thế Ký 24)
Đây là nơi chúng ta thấy rõ nhất nhân cách, đức tin và sự khôn ngoan của Ê-li-ê-se. Khi Áp-ra-ham đã già, ông giao phó cho quản gia lão thành của mình một nhiệm vụ hệ trọng: đi về quê hương tại Mê-sô-bô-ta-mi để tìm một cô gái đồng tộc làm vợ cho Y-sác, chứ không cưới con gái của dân Ca-na-an (c. 3-4).
Phản ứng của Ê-li-ê-se cho thấy ông là một đầy tớ thận trọng và có trách nhiệm. Ông đặt câu hỏi thực tế: "Có lẽ người gái chẳng khứng theo tôi về xứ nầy chăng?" (c.5). Sau khi nhận được chỉ thị rõ ràng từ Áp-ra-ham và lời hứa về thiên sứ dẫn dắt, ông lên đường với mười con lạc đà và nhiều của cải.
Điểm nổi bật nhất trong hành trình của Ê-li-ê-se là lời cầu nguyện đầy đức tin và cụ thể. Đến bên giếng nước tại thành Na-cô, ông cầu nguyện: "Hỡi Giê-hô-va, là Đức Chúa Trời của chủ Áp-ra-ham tôi! xin ngày nay cho tôi được gặp điều may, và hãy làm ơn cho chủ Áp-ra-ham tôi!... Nguyện con gái nào mà tôi sẽ nói rằng: Xin nàng hãy nghiêng bình, cho tôi uống nhờ hưởng chút nước; nếu nàng trả lời rằng: Hãy uống đi, và tôi cũng sẽ cho các lạc đà người uống nữa, - nguyện con gái đó là người Chúa đã định cho Y-sác, kẻ tôi tớ Chúa; và nhờ đó tôi sẽ biết rằng Chúa đã làm ơn cho chủ tôi." (Sáng-thế Ký 24:12-14).
Lời cầu nguyện này không chỉ thể hiện sự phó thác mà còn cho thấy sự khôn ngoan. Ông không tìm một cô gái chỉ biết vâng lời, mà tìm một trái tử tế, sẵn lòng phục vụ cách rộng rãi và siêng năng (cho cả mười con lạc đà uống nước là một công việc nặng nhọc). Và Rê-bê-ca đã xuất hiện, ứng nghiệm hoàn toàn dấu hiệu đó. Ê-li-ê-se, thay vì vội vàng, đã im lặng mà nhìn (c.21) để quan sát và suy ngẫm về sự nhậm lời kỳ diệu của Đức Chúa Trời.
C. Bài Học Từ Sự Trung Tín Của Ê-li-ê-se
1. Trung thành với sự ủy thác: Ê-li-ê-se hoàn toàn trung thành với mệnh lệnh và ý muốn của chủ mình là Áp-ra-ham. Ông không tìm cách thỏa hiệp hay đi đường tắt.
2. Đời sống cầu nguyện nền tảng: Ông bắt đầu và kết thúc sứ mệnh bằng lời cầu nguyện (c.12-14, 26-27, 52). Ông nhận biết rằng thành công đến từ Đức Giê-hô-va.
3. Làm chứng về Chúa: Khi gặp gia đình Rê-bê-ca, ông không khoe khoang về của cải hay địa vị của Áp-ra-ham trước, mà thuật lại mọi việc cách trung thực, tập trung vào sự chỉ dẫn kỳ diệu của Đức Chúa Trời (c.34-49). Bài làm chứng này đã khiến cha và anh Rê-bê-ca phải thừa nhận: "Việc nầy do nơi Đức Giê-hô-va mà đến" (c.50).
4. Không trì hoãn trong việc Chúa: Sau khi được nhà gái đồng ý, ông muốn lên đường ngay lập tức (c.54-56), thể hiện sự sốt sắng hoàn thành nhiệm vụ được giao.
II. Ê-li-ê-se - Vị Tiên Tri Thời Vua Giê-hô-sa-phát
Nhân vật thứ hai mang tên Ê-li-ê-se được nhắc đến trong 2 Sử-ký đoạn 20, câu 37. Đây là một tiên tri, con trai của Đốt-va (Dodavah), sống dưới thời vua Giê-hô-sa-phát của Giu-đa.
A. Bối Cảnh Lịch Sử và Sứ Điệp
Sau chiến thắng kỳ diệu trước liên quân Mô-áp và Am-môn nhờ sự can thiệp của Đức Giê-hô-va (2 Sử-ký 20:1-30), vua Giê-hô-sa-phát – một vị vua thường được đánh giá là tốt – lại liên minh với A-cha-xia, vua Y-sơ-ra-ên gian ác, để đóng tàu tại Ê-xi-ôn-Ghê-be hầu đi buôn bán ở Ta-rê-si (c.35-36). A-cha-xia là con trai của vua A-háp và hoàng hậu Giê-sa-bên thờ thần Ba-anh. Liên minh này đi ngược lại nguyên tắc của Đức Chúa Trời.
Chính trong bối cảnh đó, tiên tri Ê-li-ê-se đã rao truyền lời của Đức Giê-hô-va: "Bởi vì vua hiệp với A-cha-xia, nên Đức Giê-hô-va có phá hủy công việc của vua." Và quả thật, những chiếc tàu đó bị bể, không thể đi Ta-rê-si được (2 Sử-ký 20:37).
B. Bài Học Từ Tiên Tri Ê-li-ê-se
1. Can đảm nói lời tiên tri cảnh báo: Ê-li-ê-se không ngần ngại đối diện với nhà vua, người vừa có chiến thắng vinh quang, để nói lời phán xét về một quyết định sai lầm. Điều này đòi hỏi lòng can đảm và sự trung thành tuyệt đối với sứ điệp từ Đức Chúa Trời.
2. Đối diện với sự liên minh sai trái: Sứ điệp nhấn mạnh sự nguy hiểm của việc "kết giao không đồng đều" (2 Cô-rinh-tô 6:14). Giê-hô-sa-phát, dù là vua tin kính, đã bị lôi kéo vào một mối quan hệ có thể làm tổn hại đến đức tin và sự vâng lời Chúa.
3. Hậu quả của sự bất tuân: Hành động tưởng chừng khôn ngoan về kinh tế và chính trị (liên minh và thương mại) đã bị Đức Chúa Trời phá hủy vì nó xuất phát từ sự bất tuân thuộc linh.
III. Các Nhân Vật Khác Có Tên Ê-li-ê-se Trong Kinh Thánh
Ngoài hai nhân vật chính trên, Kinh Thánh còn nhắc đến một vài người khác cùng tên:
- Ê-li-ê-se con trai Môi-se (Xuất Ê-díp-tô Ký 18:4): Đây là người con thứ hai của Môi-se với Xíp-bô-ra. Môi-se đặt tên con là Ê-li-ê-se với lý do: "Đức Chúa Trời của cha tôi đã giúp đỡ, giải cứu tôi khỏi gươm Pha-ra-ôn". Cái tên là một lời tuyên xưng đức tin cá nhân về sự giải cứu của Đức Chúa Trời.
- Ê-li-ê-se, một trong những tổ phụ của Chúa Giê-xu (Lu-ca 3:29): Ông được liệt kê trong gia phả của Chúa Giê-xu, là con cháu của Giu-đa và là tổ tiên theo dòng dõi của Giô-sép.
IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân Ngày Nay
Cuộc đời của các Ê-li-ê-se trong Kinh Thánh để lại cho chúng ta những nguyên tắc thuộc linh quý báu có thể áp dụng vào đời sống hằng ngày:
1. Sống Với Nhận Thức "Đức Chúa Trời Là Sự Giúp Đỡ Của Tôi":
Mỗi lần chúng ta nhớ đến ý nghĩa cái tên Ê-li-ê-se, nó nhắc nhở chúng ta về bản tính của Đức Chúa Trời chúng ta thờ phượng. Như Đa-vít đã xưng nhận: "Đức Giê-hô-va là Đấng giúp đỡ tôi" (Thi-thiên 118:7). Trong mọi hoàn cảnh – từ công việc nhỏ nhất đến những quyết định lớn lao – chúng ta được mời gọi tin cậy và kêu cầu Đấng trung tín là sự giúp đỡ của chúng ta.
2. Trung Tín Trong Vai Trò Và Sự Ủy Thác:
Dù không phải ai cũng được gọi làm lãnh đạo nổi bật, nhưng mỗi chúng ta đều được Chúa giao cho những "sự ủy thác" – có thể là công việc, gia đình, chức vụ trong Hội thánh địa phương, hay những mối quan hệ. Hãy noi gương Ê-li-ê-se, quản gia của Áp-ra-ham: trung thành, cẩn thận, khôn ngoan và đặt lợi ích của chủ (Đấng Christ) lên trên hết. Sứ đồ Phao-lô dạy: "Vả, lại cái điều người ta trông đợi nơi kẻ quản gia là phải trung tín" (1 Cô-rinh-tô 4:2).
3. Lấy Cầu Nguyện Làm Nền Tảng Cho Mọi Hành Động:
Trước khi hành động, Ê-li-ê-se cầu nguyện. Trước khi đưa ra quyết định lớn, chúng ta cần tìm kiếm ý Chúa qua sự cầu nguyện và Lời Ngài. Ông cũng cầu nguyện với những lời cụ thể, và quan trọng hơn, ông tỉnh thức để nhận biết sự đáp lời của Chúa (Sáng-thế Ký 24:21). Đời sống cầu nguyện không phải là nghi thức, mà là sự kết nối sống động với Đấng dẫn dắt chúng ta.
4. Can Đảm Nói Lời Chúa Dù Không Được Hoan Nghênh:
Như tiên tri Ê-li-ê-se đã cảnh báo vua Giê-hô-sa-phát, chúng ta cũng được kêu gọi sống và nói ra lẽ thật trong tình yêu thương (Ê-phê-sô 4:15). Điều này có thể bao gồm việc khuyên can một anh em đang đi vào liên minh sai lầm (trong kinh doanh, hôn nhân, hay các mối quan hệ khác) hoặc đứng về phía lẽ thật của Kinh Thánh trong một thế giới đầy sự thỏa hiệp.
5. Làm Chứng Bằng Câu Chuyện Về Sự Chỉ Dẫn Của Chúa:
Khi được hỏi, Ê-li-ê-se không trình bày về thành tích bản thân, mà kể lại câu chuyện về sự thành tín và dẫn dắt kỳ diệu của Đức Chúa Trời. Lời làm chứng của chúng ta cho người khác cũng nên tập trung vào những gì Chúa đã làm trong đời sống mình, hơn là khoe khoang sự khôn ngoan hay thành công cá nhân.
Kết Luận
Ê-li-ê-se, với ý nghĩa tên gọi "Đức Chúa Trời của tôi là Đấng giúp đỡ", thật sự là một biểu tượng của đức tin nơi sự thành tín của Đức Chúa Trời. Dù là quản gia trung thành hoàn thành sứ mệnh tìm vợ cho con chủ, hay là tiên tri can đảm nói lời cảnh báo của Đức Giê-hô-va, những nhân vật này đều dạy chúng ta bài học về sự phó thác, vâng lời và nhận biết Chúa trong mọi đường lối.
Cuối cùng, cái tên Ê-li-ê-se dẫn chúng ta đến với Đấng Cứu Thế Giê-xu, Đấng mà danh Ngài có nghĩa là "Giê-hô-va là sự cứu rỗi". Nếu Ê-li-ê-se là lời tuyên xưng về Đức Chúa Trời là Đấng giúp đỡ, thì Chúa Giê-xu chính là hiện thân của sự giúp đỡ và cứu rỗi đó. Ngài đến để giải cứu chúng ta khỏi tội lỗi và ban cho chúng ta sự sống đời đời. Trong mọi nỗi sợ hãi, thử thách hay sứ mệnh, chúng ta có thể tin chắc rằng: Đức Chúa Trời của chúng ta thật là sự giúp đỡ, là nơi nương náu vững chắc! (Thi-thiên 46:1).
Ước mong mỗi chúng ta sống mỗi ngày với sự xác tín rằng Đức Chúa Trời chúng ta thờ phượng chính là Ê-li-ê-se – Đấng giúp đỡ trung tín và quyền năng của đời sống mình.