Ai là tác giả của sách 1 Các Vua?

Trong hành trình tìm hiểu Lời Chúa, việc xác định tác giả và bối cảnh của một sách lịch sử như 1 Các Vua không chỉ là một thảo luận học thuật, mà còn là chìa khóa để hiểu thông điệp thần học mà Đức Chúa Trời muốn truyền đạt qua những biến cố ấy. Sách 1 Các Vua, cùng với 2 Các Vua, nguyên thủy là một tác phẩm thống nhất trong bản văn tiếng Hê-bơ-rơ, ghi lại lịch sử đầy biến động của vương quốc Y-sơ-ra-ên từ thời vua Đa-vít qua đời cho đến khi vương quốc bị lưu đày. Câu hỏi "Ai là tác giả?" đưa chúng ta vào cuộc tìm kiếm không chỉ về một cái tên, mà còn về mục đích, góc nhìn và thẩm quyền của bản văn được cảm thúc này.

I. Quan Điểm Truyền Thống và Bằng Chứng Nội Tại

Truyền thống Do Thái giáo lâu đời, được ghi nhận trong Talud Babylonia (Bava Batra 15a), quy cho Tiên tri Giê-rê-mi là tác giả của sách Các Vua (bao gồm cả 1 & 2 Các Vua). Quan điểm này dựa trên một số lý do: sự tương đồng về ngôn ngữ và thần học giữa sách Các Vua và sách Giê-rê-mi; và việc Giê-rê-mi là một nhân chứng sống cho sự sụp đổ của Giê-ru-sa-lem – sự kiện kết thúc của 2 Các Vua. Tuy nhiên, sách Giê-rê-mi không trực tiếp nhắc đến việc biên soạn sách Các Vua.

Khi đọc kỹ bản văn, chúng ta thấy sách 1 Các Vua không tự xưng tác giả. Thay vào đó, nó liên tục dẫn chiếu đến các nguồn tài liệu đương thời mà tác giả đã sử dụng: "Còn các công việc khác của Sa-lô-môn, mọi điều người làm, và sự khôn ngoan của người, điều ấy há chẳng đã chép trong sách hành trạng của Sa-lô-môn sao?" (1 Các Vua 11:41). Các nguồn được nhắc đến bao gồm:

- "Sách hành trạng của Sa-lô-môn" (1 Vua 11:41)
- "Sách sử ký của các vua Y-sơ-ra-ên" (ví dụ: 1 Vua 14:19)
- "Sách sử ký của các vua Giu-đa" (ví dụ: 1 Vua 14:29)

Điều này cho thấy tác giả không phải là người "hư cấu" lịch sử, mà là một sử gia được Đức Thánh Linh cảm thúc, biên soạn và chọn lọc từ những tài liệu chính thức có sẵn, dưới ánh sáng của giao ước và luật pháp của Đức Giê-hô-va. Công việc này phù hợp với chức vụ của "ký lục" hoặc "tiên tri triều đình".

II. Khảo Sát Văn Phong và Thần Học Đặc Trưng

Sách 1 Các Vua mang một khuôn mẫu thần học rõ rệt. Mỗi triều vua được đánh giá không dựa trên thành tựu quân sự hay kinh tế, mà dựa trên tiêu chuẩn trung tâm: "Người đi theo các tội của Giê-rô-bô-am... và gây cho Y-sơ-ra-ên phạm tội" (đối với các vua phương Bắc) hoặc "Người làm điều thiện trước mặt Đức Giê-hô-va" (ví dụ A-sa, 1 Vua 15:11) – với điểm chuẩn là Đa-vít (đối với các vua Giu-đa).

Điều này cho thấy tác giả xuất thân từ truyền thống Giu-đa, trung thành với đền thờ Giê-ru-sa-lem và dòng dõi Đa-vít, và viết từ viễn cảnh của Giao Ước Đa-vít (2 Sa-mu-ên 7) và Luật Pháp Môi-se. Sự xuất hiện nổi bật của các tiên tri (như A-hi-gia, Sê-ma-gia, Giê-hu, và đặc biệt là Ê-li) cho thấy tác giả coi lời tiên tri là thẩm quyền tối cao để giải thích lịch sử, hơn cả các biên niên sử hoàng gia.

Về mặt ngôn ngữ, từ ngữ Hê-bơ-rơ và cấu trúc câu có nhiều điểm tương đồng với các sách Phục Truyền Luật Lệ Ký, Giê-rê-mi và Sa-mu-ên. Các học giả thường gọi đây là "Lịch sử Phục Truyền" (Deuteronomistic History), cho rằng nó được biên soạn và biên tập dưới ảnh hưởng mạnh mẽ của thần học sách Phục Truyền, có lẽ trong thời kỳ lưu đày ở Ba-by-lôn (khoảng thế kỷ 6 TCN). Dù quan điểm này không thừa nhận Môi-se là tác giả Phục Truyền theo truyền thống, nó vẫn giúp chúng ta thấy được sự thống nhất thần học trong các sách lịch sử này.

III. Vai Trò Của Đức Thánh Linh và Thẩm Quyền Kinh Thánh

Đối với Cơ Đốc nhân Tin Lành, thẩm quyước tối hậu không nằm ở tên tuổi con người, mà ở nguồn cảm thúc của Đức Chúa Trời. Sứ đồ Phao-lô khẳng định: "Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn" (2 Ti-mô-thê 3:16). Từ "soi dẫn" trong tiếng Hy Lạp là theopneustos (θεόπνευστος), nghĩa đen là "được Đức Chúa Trời thở ra". Dù tác giả con người có thể là một tiên tri, một ký lục, hoặc một nhóm biên tập viên trung tín, thì chính Đức Thánh Linh đã hành động siêu nhiên trong quá trình đó để đảm bảo Lời được chép lại là chân thật và không sai lầm trong nguyên bản.

Do đó, khi đọc 1 Các Vua, chúng ta không chỉ đọc lịch sử của một dân tộc, mà đang đọc Lời phán của Đức Chúa Trời về lịch sử ấy. Ngài là "Tác Giả Chính" (primary Author), sử dụng cá tính, vốn từ và nghiên cứu của tác giả con người để truyền đạt chân lý của Ngài. Sự kiện lịch sử trở thành phương tiện để bày tỏ các nguyên tắc thuộc linh vĩnh cửu về sự thánh khiết, công lý, ân điển và sự phán xét của Đức Chúa Trời.

IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Đời Sống Cơ Đốc

Việc nghiên cứu về tác giả sách 1 Các Vua không dừng lại ở kiến thức, mà phải dẫn đến sự biến đổi trong đời sống chúng ta.

1. Bài Học Về Thẩm Quyền Tối Cao Của Lời Chúa: Các vua thành công hay thất bại đều tùy thuộc vào việc họ vâng theo hay khước từ Lời Đức Chúa Trời phán qua luật pháp và các tiên tri. Vua Giô-sa-phát thịnh vượng khi tìm cầu Đức Giê-hô-va (1 Vua 22:43), trong khi vua A-háp diệt vong vì nghe theo tiên tri giả (1 Vua 22). Đời sống chúng ta cũng cần được xây dựng trên thẩm quyền tối cao của Kinh Thánh, không phải trên quan điểm cá nhân hay văn hóa thế tục.

2. Bài Học Về Trách Nhiệm Cá Nhân Trước Mặt Chúa: Mỗi vua đều bị đánh giá cá nhân. Sa-lô-môn dù khôn ngoan vô song, nhưng vì không giữ gìn lòng trung thành (1 Vua 11:4), vương quốc bị xé rời. Điều này nhắc nhở chúng ta rằng ân tứ hay vị trí cao không miễn trừ trách nhiệm cá nhân. Chúng ta phải "giữ lòng mình hơn hết" (Châm Ngôn 4:23).

3. Bài Học Về Sự Trung Tín Của Đức Chúa Trời Trong Lịch Sử: Dù các vua bất trung, Đức Chúa Trời vẫn giữ lời hứa với Đa-vít (1 Vua 11:36, 15:4). Ánh sèn le lói của dòng dõi Giu-đa giữa sự suy đồi cho thấy Ngài vẫn đang điều khiển lịch sử để hướng đến kế hoạch cứu chuộc cuối cùng nơi Chúa Giê-xu Christ, "Con trai Đa-vít" (Ma-thi-ơ 1:1). Điều này cho chúng ta niềm tin vững vàng giữa những hỗn loạn của thế giới.

4. Bài Học Về Vai Trò Của Tiên Tri (Sứ Điệp Của Đức Chúa Trời): Các tiên tri như Ê-li thường đứng một mình chống lại quyền lực triều đình. Họ đại diện cho tiếng nói của Đức Chúa Trời. Ngày nay, mỗi tín hữu cũng được kêu gọi trở nên "tiên tri" trong vai trò làm chứng cho chân lý và công lý của Chúa trong gia đình, công sở và xã hội, dù có thể phải trả giá.

Kết Luận

Tóm lại, tác giả con người của sách 1 Các Vua có thể là một hoặc nhiều tác giả vô danh thuộc truyền thống tiên tri, có lẽ sống vào thời kỳ cuối của vương quốc Giu-đa hoặc trong cảnh lưu đày, biên soạn dưới sự hướng dẫn của Đức Thánh Linh từ các tài liệu chính thức. Truyền thống quy cho Giê-rê-mi cũng mang tính gợi ý quan trọng về bối cảnh và tinh thần của sách. Tuy nhiên, điều quan trọng nhất không phải là danh tính của tác giả loài người, mà là thông điệp thần học mà Đức Chúa Trời muốn truyền đạt: lịch sử thuộc về Ngài, sự thịnh vượng thật chỉ đến khi vâng lời Ngài, và Ngài luôn trung tín với giao ước của mình dù con người thất bại.

Sách 1 Các Vua, như một phần của Lời được cảm thúc, vẫn là "ngọn đèn cho chân tôi, Ánh sáng cho đường lối tôi" (Thi Thiên 119:105). Ước mong mỗi chúng ta, khi đọc lại những câu chuyện về các vị vua, về sự khôn ngoan của Sa-lô-môn, về lửa từ trời của Ê-li, sẽ không dừng lại ở sự tò mò lịch sử, mà cúi lòng xuống trước Đấng Toàn Năng đang phán, và quyết tâm xây dựng đời sống mình làm một "vương quốc thầy tế lễ" (1 Phi-e-rơ 2:9) trung tín với Vua của muôn vua – Chúa Giê-xu Christ.