Tại sao sách Nhã Ca lại nằm trong Kinh Thánh?

Sách Nhã Ca (Diễm ca) là một tác phẩm thơ ca độc đáo trong Cựu Ước. Khác với những sách tiên tri hay lịch sử, Nhã Ca là một bản tình ca nồng nàn giữa một người nam và người nữ, với ngôn từ đầy hình ảnh và cảm xúc. Nhiều độc giả khi đọc sách này không khỏi băn khoăn: Tại sao một sách toàn nói về tình yêu lãng mạn lại được đưa vào quy điển Thánh Kinh? Bài viết này sẽ đi sâu khám phá lý do, ý nghĩa thần học, và những ứng dụng thực tiễn của Nhã Ca trong đời sống Cơ Đốc.

Vị trí và bối cảnh của sách Nhã Ca

Sách Nhã Ca (tiếng Hê-bơ-rơ: Shir haShirim, nghĩa là "Bài ca của các bài ca") là một phần của bộ Ngũ Thư (Torah) và nằm trong nhóm năm cuộn (Megillot) được người Do Thái đọc trong các kỳ lễ. Cụ thể, Nhã Ca được đọc vào lễ Vượt Qua, kỷ niệm sự giải phóng khỏi Ai Cập, vì nó tượng trưng cho tình yêu giữa Đức Chúa Trời và dân Ngài. Trong Kinh Thánh Cơ Đốc, Nhã Ca thuộc về phần Văn Chương Khôn Ngoan, cùng với sách Châm Ngôn, Truyền Đạo, và Gióp.

Tác giả được ghi nhận là vua Sa-lô-môn (Nhã Ca 1:1), vị vua nổi tiếng về sự khôn ngoan và sự giàu có. Mặc dù có một số học giả hiện đại nghi ngờ về nguồn gốc, nhiều bằng chứng nội tại cho thấy văn phong và bối cảnh phù hợp với thời Sa-lô-môn (thế kỷ 10 TCN). Nội dung sách là cuộc đối thoại giữa một người nữ (thường được gọi là người nữ Su-la-mít, xem 6:13) và người yêu của nàng, cùng với đoàn bạn bè (các con gái Giê-ru-sa-lem). Có những đoạn độc thoại và đối đáp, tạo nên một bức tranh sống động về tình yêu đôi lứa.

Về mặt văn thể, Nhã Ca là thơ trữ tình với nhiều hình ảnh ẩn dụ lấy từ thiên nhiên (vườn nho, hoa huệ, hương thơm, sư tử, hươu nai...), phản ánh văn hóa và môi trường của xứ Palestine cổ đại.

Nội dung chính của Nhã Ca

Nhã Ca gồm 8 chương, có thể chia thành nhiều phân đoạn nhưng tựu chung là hành trình tình yêu từ lúc khao khát, tìm kiếm, đến lúc đoàn tụ và khẳng định lời thề nguyền. Dưới đây là một số chủ đề nổi bật:

• Sự khao khát và tìm kiếm: Người nữ bày tỏ mong muốn được ở bên người yêu (1:2-4). Có những lúc nàng đi tìm chàng trong đêm (3:1-4; 5:2-8), thể hiện sự thiết tha.
• Lời ca ngợi vẻ đẹp: Cả hai dành những lời tán dương nhau (ví dụ: 4:1-7; 5:10-16; 7:1-9), mô tả từ đầu đến chân với các hình ảnh so sánh độc đáo.
• Lời mời gọi vào vườn: Vườn tượng trưng cho sự riêng tư và thân mật (4:12-5:1; 6:2-3; 7:10-13).
• Cảnh báo không vội vàng: Điệp khúc "Hỡi các con gái Giê-ru-sa-lem, ... đừng đánh thức ái tình cho đến khi nó muốn" (2:7; 3:5; 8:4) nhấn mạnh sự tôn trọng thời điểm tự nhiên của tình yêu.
• Lời thề nguyền và sức mạnh của tình yêu: Đỉnh điểm là 8:6-7: "Hãy để tôi như một ấn trên tim anh, như một ấn trên cánh tay anh; vì ái tình mạnh như sự chết, ... Nước nhiều không tưới tắt được ái tình, các sông cũng không ngập nó được..."

Qua toàn bộ bài thơ, tình yêu được mô tả là tươi đẹp, say đắm, và hoàn toàn trong khuôn khổ hôn nhân (xem 4:8-12; 5:1).

Các cách giải thích Nhã Ca

Trong suốt lịch sử, Nhã Ca đã được hiểu theo nhiều cách khác nhau, mỗi cách mang lại những bài học quý giá.

1. Nghĩa đen (literal)

Cách hiểu này xem Nhã Ca đơn thuần là một bài thơ tình ca ngợi tình yêu lãng mạn và tình dục trong hôn nhân. Nó công nhận rằng Đức Chúa Trời đã dựng nên con người có nam và nữ, ban phước cho sự kết hợp của họ (Sáng thế 1:27-28; 2:24-25). Nhã Ca cho thấy tình yêu nam nữ là món quà tốt lành, đáng được trân trọng và thưởng thức trong sự thánh khiết. Cách tiếp cận này ngày càng phổ biến trong các nghiên cứu hiện đại.

2. Nghĩa bóng (allegorical)

Từ lâu, cả Do Thái giáo lẫn Cơ Đốc giáo đã giải thích Nhã Ca như một ẩn dụ về mối quan hệ giữa Đức Chúa Trời và dân Ngài. Người Do Thái xem đây là tình yêu của Đức Giê-hô-va dành cho Y-sơ-ra-ên, như được phản ánh trong các sách tiên tri (Ê-sai 54:5-6; Ô-sê 2:14-20). Còn Cơ Đốc nhân thấy đây là hình ảnh về tình yêu của Đấng Christ dành cho Hội Thánh (Ê-phê-sô 5:25-27; Khải huyền 19:7-9). Nhiều giáo phụ như Origen, Augustine, và các nhà Cải chánh như Martin Luther, John Calvin đều ủng hộ cách hiểu này. Theo đó, những lời lãng mạn giữa hai nhân vật biểu thị sự thân mật thiêng liêng mà tín đồ có thể kinh nghiệm với Chúa.

3. Nghĩa kết hợp (typological)

Quan điểm này kết hợp cả hai: công nhận giá trị nghĩa đen của tình yêu vợ chồng, đồng thời thấy hôn nhân là một hình bóng (type) của mối tương giao giữa Chúa và dân sự Ngài. Kinh Thánh dạy rằng hôn nhân giữa người nam và người nữ là hình ảnh của Đấng Christ và Hội Thánh (Ê-phê-sô 5:31-32). Do đó, Nhã Ca có thể được đọc ở cả hai cấp độ: vừa là lời hướng dẫn về hôn nhân, vừa là lời mời gọi yêu mến Chúa hết lòng.

Cả ba cách hiểu đều có chỗ đứng trong truyền thống giải kinh và đều góp phần lý giải tại sao Nhã Ca được bao gồm trong Kinh Thánh.

Tại sao Nhã Ca lại nằm trong Kinh Thánh?

Sự hiện diện của Nhã Ca trong quy điển Thánh Kinh không phải là sự tình cờ. Dưới đây là những lý do chính, được rút ra từ cả nội dung sách lẫn mục đích của Kinh Thánh.

1. Khẳng định sự tốt lành của tình yêu và tình dục do Đức Chúa Trời tạo dựng

Trong một số nền văn hóa và tư tưởng tôn giáo, thân thể và tình dục bị coi là xấu xa hoặc thấp kém. Kinh Thánh, đặc biệt qua Nhã Ca, trình bày một quan điểm hoàn toàn khác: Đức Chúa Trời tạo dựng con người có nam có nữ, ban phước cho họ và gọi đó là "rất tốt lành" (Sáng thế 1:31). Tình yêu lãng mạn và sự thân mật vợ chồng là món quà quý giá cần được trân trọng. Nhã Ca ca ngợi sự quyến rũ, sự khao khát lẫn nhau, và niềm vui trong tình yêu một cách cởi mở nhưng không tục tĩu. Qua đó, Đức Chúa Trời muốn chúng ta biết rằng Ngài không chống lại tình yêu hay tình dục, miễn là chúng được thực hiện trong khuôn khổ hôn nhân do Ngài thiết lập.

2. Cung cấp mẫu mực về tình yêu thuần khiết và trung thành

Nhã Ca đưa ra một khuôn mẫu lý tưởng cho mối quan hệ yêu đương. Cả hai nhân vật đều ca ngợi nhau một cách tế nhị, tôn trọng nhau, và luôn hướng về sự cam kết trọn đời. Người nữ không ngần ngại bày tỏ tình cảm, nhưng cũng giữ gìn sự thanh sạch (2:7). Cả hai đều xem nhau là duy nhất (6:9). Họ trung thành với nhau dù có những thử thách (5:7). Điều này dạy dỗ chúng ta về cách yêu thương lành mạnh, không ích kỷ, và hướng đến hôn nhân vĩnh cửu.

3. Minh họa mối quan hệ giữa Đức Chúa Trời và dân Ngài

Nhã Ca, khi được hiểu theo nghĩa bóng, là một bức tranh sống động về tình yêu của Đức Chúa Trời dành cho dân sự Ngài. Ngài là người chồng yêu thương, chăm sóc, và khao khát sự đáp ứng của vợ mình (tức dân Ngài). Điều này phù hợp với nhiều chỗ khác trong Kinh Thánh (Ê-sai 62:5; Giê-rê-mi 2:2; Ê-xê-chi-ên 16; Ô-sê 2). Trong Tân Ước, Đấng Christ là chàng rể và Hội Thánh là cô dâu (Ma-thi-ơ 9:15; Giăng 3:29; 2 Cô-rinh-tô 11:2; Khải huyền 19:7). Nhã Ca giúp chúng ta cảm nhận sự thân mật mà Đức Chúa Trời muốn có với chúng ta, và khơi dậy trong lòng chúng ta lòng khao khát Ngài.

4. Khẳng định rằng mọi phương diện của đời sống đều nằm dưới sự chủ quyền của Đức Chúa Trời

Kinh Thánh không chỉ nói về những vấn đề "thuộc linh" mà còn bao trùm mọi khía cạnh của cuộc sống con người, bao gồm tình yêu, công việc, vui chơi, đau khổ, v.v... Nhã Ca đưa tình yêu đôi lứa vào quy điển, nhắc nhở chúng ta rằng không có gì là quá "trần tục" đến mức không thể được thánh hóa và dâng lên cho Chúa. Đức Chúa Trời quan tâm đến mọi chi tiết của đời sống chúng ta, kể cả những rung động của trái tim.

5. Là lời mời gọi thờ phượng và suy ngẫm

Qua việc đọc Nhã Ca, tín đồ được thúc đẩy yêu mến Chúa hơn. Nhiều tác giả thánh ca đã lấy cảm hứng từ sách này để viết những bài hát tôn vinh tình yêu của Chúa. Khi đọc với con mắt thuộc linh, những lời như "Chàng kéo tôi, chúng ta sẽ cùng chạy" (1:4) trở thành lời cầu nguyện khao khát được gần Chúa. Như vậy, Nhã Ca trở thành một công cụ để nuôi dưỡng đời sống nội tâm.

6. Dạy dỗ về sự kiên nhẫn và thời điểm của tình yêu

Điệp khúc "đừng đánh thức ái tình cho đến khi nó muốn" (2:7; 3:5; 8:4) là lời nhắc nhở quan trọng cho cả người độc thân và các cặp đôi. Nó khuyên chúng ta không nên vội vã thúc ép tình cảm hoặc quan hệ tình dục trước hôn nhân, mà hãy để tình yêu nảy nở tự nhiên theo ý muốn của Đức Chúa Trời. Đây là nguyên tắc khôn ngoan giúp bảo vệ tâm hồn và thể xác.

Những lý do trên cho thấy Nhã Ca hoàn toàn xứng đáng có mặt trong Kinh Thánh và mang lại nhiều giá trị cho người đọc.

Áp dụng thực tiễn vào đời sống Cơ Đốc

Là Cơ Đốc nhân, chúng ta không chỉ đọc Nhã Ca để thưởng thức văn chương, mà còn để rút ra những bài học áp dụng cho đời sống hằng ngày. Dưới đây là một số gợi ý:

1. Đối với người độc thân

• Tôn trọng thời điểm của Chúa: Hãy nhớ lời cảnh báo "đừng đánh thức ái tình cho đến khi nó muốn". Điều này khích lệ chúng ta chờ đợi trong sự thanh sạch, không vì áp lực xã hội mà chạy theo các mối quan hệ vội vàng.
• Nuôi dưỡng tình yêu thuần khiết: Hãy học cách yêu thương và tôn trọng người khác giới như anh em trong Chúa, không vụ lợi. Suy ngẫm về sự trung thành và đẹp đẽ của tình yêu trong Nhã Ca sẽ giúp chúng ta có tiêu chuẩn lành mạnh.
• Dành tình yêu đầu tiên cho Chúa: Trong thời gian độc thân, hãy tập trung phát triển mối tương giao với Đấng Christ, vì Ngài là Đấng yêu thương chúng ta trọn vẹn.

2. Đối với các cặp vợ chồng

• Liên tục nuôi dưỡng tình cảm: Như hai nhân vật trong Nhã Ca không ngừng khen ngợi nhau, vợ chồng cần dành lời yêu thương, khích lệ, và ghi nhận những phẩm chất của nhau. Sự lãng mạn không nên tắt sau ngày cưới.
• Tạo không gian riêng tư: Hình ảnh "vườn khép kín" (4:12) nhấn mạnh sự riêng tư và thân mật trong hôn nhân. Vợ chồng cần có thời gian ở bên nhau, xa những lo toan thường nhật, để gắn kết tình cảm.
• Giữ gìn sự thánh khiết: Hôn nhân là mối quan hệ độc quyền, không được chia sẻ với người thứ ba. Sự trung thành được tán dương trong Nhã Ca (8:6-7). Vợ chồng cần bảo vệ hôn nhân khỏi những mối đe dọa.

3. Đối với mọi tín hữu

• Suy ngẫm về tình yêu của Chúa: Hãy đọc Nhã Ca như một ẩn dụ về mối quan hệ giữa Đấng Christ và Hội Thánh. Khi đọc, hãy thay thế người yêu bằng Chúa và để lòng mình đáp lại tình yêu Ngài. Điều này sẽ làm sâu sắc đời sống cầu nguyện và thờ phượng.
• Khao khát sự hiện diện của Chúa: Giống như người nữ tìm kiếm người yêu trong đêm (3:1-4), chúng ta cũng nên khao khát được ở cùng Chúa, tìm kiếm Ngài cách thiết tha.
• Sống thánh khiết và trung thành: Như cô dâu giữ mình cho chàng rể, chúng ta phải giữ mình khỏi sự ô uế của thế gian và trung thành với Đấng Christ, không chạy theo thần tượng nào khác.

Áp dụng những nguyên tắc này sẽ giúp chúng ta sống phù hợp với ý muốn của Đức Chúa Trời và kinh nghiệm tình yêu thật sự trong mọi mối quan hệ.

Kết luận

Sách Nhã Ca là một phần không thể thiếu của Kinh Thánh. Nó khẳng định sự tốt lành của tình yêu và hôn nhân, đồng thời mặc khải chiều sâu của tình yêu Đức Chúa Trời dành cho dân Ngài. Dù hiểu theo nghĩa đen hay biểu tượng, Nhã Ca đều cung cấp những bài học quý giá về sự thuần khiết, trung thành, khao khát và thân mật. Là Cơ Đốc nhân, chúng ta hãy đọc sách này với tấm lòng cởi mở, để được nhắc nhở về tình yêu tuyệt vời của Đấng Christ và áp dụng những lẽ thật vào đời sống mình. Qua đó, chúng ta sẽ kinh nghiệm sự phong phú của Lời Chúa và lớn lên trong đức tin.