Sách Mác có những chi tiết độc đáo nào về các môn đồ so với các sách Phúc Âm khác?
Trong Tân Ước, mỗi sách Phúc Âm mang một góc nhìn riêng về cuộc đời và chức vụ của Chúa Giê-xu. Sách Mác, được xem là Phúc Âm đầu tiên được viết, nổi bật với văn phong ngắn gọn, súc tích và tập trung vào hành động. Một trong những đặc điểm đáng chú ý của Mác là cách ông mô tả các môn đồ. So với Ma-thi-ơ, Lu-ca và Giăng, Mác ghi lại nhiều chi tiết độc đáo, đôi khi rất chân thực về sự chậm hiểu, thất bại và cứng lòng của họ. Những chi tiết này không chỉ làm nổi bật tính nhân loại của các sứ đồ đầu tiên, mà còn mang lại bài học sâu sắc cho đời sống môn đồ ngày nay.
1. Đặc điểm văn phong Mác: "Tức thì" và chân thực
Sách Mác sử dụng từ "tức thì" (εὐθύς) hơn 40 lần, tạo cảm giác khẩn trương và ngay lập tức. Điều này thể hiện ngay trong việc kêu gọi các môn đồ đầu tiên. Trong Mác 1:16-20, khi Chúa Giê-xu gọi Si-môn, Anh-rê, Gia-cơ và Giăng, họ "liền bỏ chài lưới mà theo Ngài". Sự đáp ứng tức thì này cho thấy quyền năng của lời gọi và sự dứt khoát cần có nơi người môn đồ. Dù Ma-thi-ơ cũng ghi nhận điều tương tự, Mác nhấn mạnh hơn qua lối viết của mình.
2. Mục đích của việc lập mười hai sứ đồ: "Để họ ở với Ngài" (Mác 3:14)
Một chi tiết chỉ có trong Mác là lý do Chúa Giê-xu chọn mười hai sứ đồ: "Ngài lập mười hai người, gọi là sứ đồ, để ở cùng Ngài, để sai đi giảng đạo, và để có quyền đuổi quỷ" (Mác 3:14-15). Cụm "để ở cùng Ngài" (ἵνα ὦσιν μετ᾿ αὐτοῦ) là độc nhất, cho thấy mối quan hệ thân mật với Chúa là nền tảng trước khi họ được sai đi làm chức vụ. Điều này nhắc nhở chúng ta rằng môn đồ chân chính không chỉ là người làm việc cho Chúa, mà trước hết phải là người ở cùng Chúa, học biết Ngài mỗi ngày.
3. Sai phái mười hai sứ đồ: Tranh luận về cây gậy (Mác 6:8)
Khi Chúa Giê-xu sai mười hai sứ đồ đi rao giảng, Mác ghi lại lời dặn: "Đi đường đừng đem gì theo, chỉ đem một cây gậy mà thôi; đừng đem bánh, đừng đem bao, đừng đem tiền trong lưng" (Mác 6:8). Trong khi đó, Ma-thi-ơ 10:10 lại nói: "Đừng đem gậy, đừng đem bao, đừng đem giày, cũng đừng đem hai áo". Sự khác biệt này có thể phản ánh hai góc nhìn: Mác cho thấy sự cho phép mang gậy để hỗ trợ hành trình, trong khi Ma-thi-ơ nhấn mạnh sự từ bỏ mọi thứ. Dù vậy, cả hai đều dạy về sự tin cậy nơi Chúa và không dựa vào vật chất.
4. Sự hiểu lầm và lòng cứng cỏi của các môn đồ
Sách Mác nổi tiếng với việc mô tả các môn đồ như những người chậm hiểu, thậm chí cứng lòng. Nhiều chi tiết chỉ có trong Mác:
- Sau phép lạ hóa bánh cho 5000 người: "Vì các môn đồ không hiểu phép lạ về bánh, bấy giờ lòng họ còn cứng cỏi" (Mác 6:52). Mác dùng từ "cứng lòng" (σκληροκαρδία) để mô tả tình trạng thiếu đức tin của họ.
- Sau phép lạ hóa bánh cho 4000 người: Chúa Giê-xu cảnh báo về men của người Pha-ri-si và Hê-rốt, nhưng các môn đồ lại nghĩ Ngài trách họ vì quên mang bánh. Chúa quở: "Sao các ngươi bàn luận về việc không có bánh? Các ngươi chưa hiểu, chưa nhận biết sao? Lòng các ngươi còn cứng cỏi ư?" (Mác 8:17). Ngài nhắc lại hai phép lạ hóa bánh và số giỏ thừa. Mác mở rộng cuộc đối thoại này hơn các sách khác.
- Về sự ô uế: Sau khi Chúa dạy về điều gì làm dơ bẩn con người, các môn đồ hỏi Ngài về ẩn dụ. Chúa trả lời: "Các ngươi cũng không hiểu ư?" Rồi Ngài giải thích (Mác 7:18). Mác thêm lời bình: "Như vậy, Ngài tuyên bố mọi thức ăn đều sạch" (câu 19). Đây là ghi chú độc đáo, cho thấy Mác muốn làm rõ ý nghĩa lời dạy của Chúa Giê-xu.
- Sau sự hóa hình: Chúa Giê-xu truyền các môn đồ đừng nói về việc Ngài hiện ra cho đến khi Ngài từ cõi chết sống lại. Mác viết: "Các môn đồ ghi nhớ lời ấy, và bàn luận với nhau về sự từ kẻ chết sống lại là gì" (Mác 9:10). Sự ngờ vực về sự phục sinh được nhấn mạnh.
- Lúc Chúa bị bắt: Mác kể: "Bấy giờ các môn đồ đều bỏ Ngài mà trốn hết" (Mác 14:50). Đặc biệt, ông thêm một chi tiết chỉ có trong Mác: một người trẻ theo Chúa, mình chỉ quấn một tấm vải, khi bị bắt đã bỏ tấm vải lại và trốn trần truồng (Mác 14:51-52). Nhiều học giả cho rằng đây có thể là Mác ám chỉ chính mình, và hình ảnh này tượng trưng cho sự thất bại hoàn toàn của các môn đồ.
Những chi tiết trên cho thấy Mác không tô hồng các môn đồ, nhưng trình bày họ như những con người yếu đuối, thiếu hiểu biết. Điều này an ủi chúng ta khi chúng ta cũng có những lúc vấp ngã và nghi ngờ. Qua đó, chúng ta thấy được ân điển của Chúa khi Ngài vẫn kiên nhẫn dạy dỗ và sử dụng họ.
5. Thất bại trong chức vụ: Không đuổi được quỷ (Mác 9:14-29)
Khi trở lại với các môn đồ sau khi hóa hình, Chúa Giê-xu gặp một đám đông và người cha có con bị quỷ ám. Các môn đồ không thể đuổi quỷ. Chúa Giê-xu than: "Hỡi dòng dõi chẳng tin kia, ta sẽ ở cùng các ngươi cho đến chừng nào? Ta sẽ chịu các ngươi cho đến khi nào?" (Mác 9:19). Sau khi chữa lành đứa trẻ, các môn đồ hỏi riêng Ngài tại sao họ không đuổi được. Ngài đáp: "Thứ quỷ nầy chỉ ra bởi sự cầu nguyện mà thôi." (câu 29, một số bản thêm "và sự kiêng ăn"). Chi tiết này chỉ có trong Mác, nhấn mạnh rằng quyền năng thiêng liêng không đến từ khả năng bản thân nhưng từ sự kết hiệp với Chúa qua cầu nguyện.
6. Tham vọng của Gia-cơ và Giăng (Mác 10:35-45)
Trong Mác, hai anh em Gia-cơ và Giăng trực tiếp đến xin Chúa Giê-xu cho họ được ngồi bên hữu và bên tả Ngài trong vinh quang. Ở Ma-thi-ơ 20:20-28, người mẹ của họ đến xin. Mác cho thấy chính các môn đồ cũng mang tham vọng cá nhân, dù họ đã theo Chúa lâu. Chúa Giê-xu dạy họ về sự hầu việc: "Ai muốn làm đầu, thì phải làm tôi mọi cho mọi người" (Mác 10:44). Ngài cũng tuyên bố: "Con người đã đến không phải để được hầu hạ, nhưng để hầu hạ và phó sự sống mình làm giá chuộc cho nhiều người." (câu 45). Câu Kinh Thánh then chốt này chỉ có trong Mác và Ma-thi-ơ, nhưng Mác trình bày nó trong bối cảnh của lòng tham vọng của các môn đồ, làm nổi bật sự tương phản.
7. Lời tuyên xưng của Phi-e-rơ và sự quở trách nghiêm khắc (Mác 8:27-33)
Phi-e-rơ tuyên xưng Chúa Giê-xu là Đấng Christ. Ngay sau đó, Chúa bắt đầu dạy về sự thương khó của Ngài. Phi-e-rơ kéo Ngài riêng ra và can gián. Chúa Giê-xu quay lại nhìn các môn đồ và quở Phi-e-rơ: "Hỡi Sa-tan, hãy lui ra đằng sau ta; vì ngươi chẳng nghĩ đến việc Đức Chúa Trời, song nghĩ đến việc loài người." (Mác 8:33). Mác ghi lại lời quở trách trực tiếp và mạnh mẽ, cho thấy sự nguy hiểm của việc cản trở ý muốn của Đức Chúa Trời dù xuất phát từ thiện ý.
8. Sự xức dầu tại Bê-tha-ni (Mác 14:3-9)
Một phụ nữ xức dầu thơm quý giá lên đầu Chúa Giê-xu. Mác viết: "Có mấy người nổi giận, nói với nhau rằng: Sao xức dầu thơm như vậy mà phí?" (câu 4). Họ ước lượng giá trị "hơn ba trăm đơ-na-ri" (câu 5). Chi tiết về số tiền này chỉ có trong Mác. Ma-thi-ơ 26:8 nói các môn đồ bực tức; Giăng 12:4-5 cho biết Giu-đa là người phản đối. Qua đó, Mác cho thấy sự thiếu hiểu biết của các môn đồ về sự hy sinh vì Chúa.
9. Bữa Tiệc Ly: Lời tiên tri về sự phản bội (Mác 14:17-21)
Trong bữa ăn cuối cùng, Chúa Giê-xu báo rằng một trong số họ sẽ phản Ngài. Các môn đồ buồn rầu và lần lượt hỏi: "Có phải tôi chăng?" Chúa đáp: "Ấy là một trong mười hai người, là kẻ cùng ta nhúng chung một mâm." (Mác 14:20). Việc "nhúng chung một mâm" là một chi tiết thân mật, làm nổi bật sự phản bội đau lòng.
10. Phi-e-rơ chối Chúa và tiếng gà gáy hai lần (Mác 14:30,66-72)
Trước khi xảy ra, Chúa Giê-xu bảo Phi-e-rơ: "Quả thật, ta nói cùng ngươi, hôm nay nay, trước khi gà gáy hai lần, ngươi sẽ chối ta ba lần." (Mác 14:30). Khi Phi-e-rơ chối lần thứ ba, "tức thì gà gáy lần thứ hai" (câu 72). Chi tiết "hai lần" này chỉ có trong Mác, làm tăng tính kịch tính và nhấn mạnh sự chính xác của lời tiên tri, đồng thời cho thấy sự ăn năn của Phi-e-rơ khi nhớ lại lời Chúa.
11. Sứ điệp tại ngôi mộ trống: "Hãy nói cho các môn đồ và cho Phi-e-rơ" (Mác 16:7)
Khi các bà đến mộ, thiên sứ bảo: "Hãy đi nói cho môn đồ Ngài và Phi-e-rơ rằng Ngài đi đến xứ Ga-li-lê trước các ngươi." (Mác 16:7). Việc nhắc riêng tên Phi-e-rơ, người vừa chối Chúa, là một chi tiết xúc động chỉ có trong Mác. Điều này cho thấy Chúa Giê-xu đặc biệt quan tâm đến sự phục hồi của Phi-e-rơ, mời gọi ông quay trở lại và tiếp tục sứ mạng.
12. Sự cứng lòng và thiếu đức tin sau phục sinh (Mác 16:14)
Trong phần kết dài (câu 9-20), Mác ghi rằng Chúa Giê-xu hiện ra với mười một sứ đồ và "quở trách sự không tin và lòng cứng cỏi của họ, vì chẳng tin những kẻ đã từng thấy Ngài sau khi Ngài sống lại." (câu 14). Lời quở trách này một lần nữa nêu bật sự yếu đuối của các môn đồ, nhưng cũng cho thấy Chúa vẫn tiếp tục giao trách nhiệm rao giảng Tin Lành cho họ (câu 15-18).
Ứng dụng thực tiễn cho đời sống Cơ Đốc nhân ngày nay
Qua những chi tiết độc đáo về các môn đồ trong sách Mác, chúng ta rút ra nhiều bài học quý báu:
- Môn đồ là người ở cùng Chúa trước khi làm việc cho Chúa. Chúa chọn các sứ đồ "để họ ở với Ngài". Mối tương giao cá nhân với Chúa Giê-xu là nền tảng của mọi sự phục vụ. Hãy dành thời gian ở trong Lời Ngài và cầu nguyện mỗi ngày.
- Chúng ta cũng dễ hiểu lầm và cứng lòng. Các môn đồ nhiều lần không hiểu lời Chúa, thậm chí có lúc cứng lòng. Khi gặp khó khăn hay thất bại, đừng nản lòng; hãy khiêm nhường tìm kiếm sự dạy dỗ từ Chúa và Hội Thánh.
- Quyền năng thiêng liêng đến từ sự cầu nguyện. Thất bại trong việc đuổi quỷ dạy chúng ta rằng không có sự cầu nguyện, chúng ta không thể chiến thắng ma quỷ. Hãy sống đời sống cầu nguyện liên tục, kết hiệp với Chúa.
- Phục vụ là cách thức của vương quốc Đức Chúa Trời. Tham vọng cá nhân không có chỗ trong vương quốc của Chúa. Thay vào đó, chúng ta được kêu gọi để hầu việc người khác, noi gương Chúa Giê-xu, Đấng đã phó sự sống mình làm giá chuộc cho nhiều người.
- Ân điển Chúa phục hồi người thất bại. Dù Phi-e-rơ chối Chúa ba lần, Chúa vẫn nhắc đến tên ông trong sứ điệp phục sinh. Chúa không từ bỏ chúng ta khi chúng ta vấp ngã; Ngài luôn mời gọi chúng ta quay trở lại và tiếp tục theo Ngài.
Kết luận
Sách Mác, với những chi tiết độc đáo và chân thực về các môn đồ, mang đến cho chúng ta một bức tranh sống động về những con người bình thường được Chúa Giê-xu kêu gọi và huấn luyện. Những thất bại và thiếu sót của họ không làm giảm giá trị sứ mạng, nhưng cho thấy quyền năng biến đổi của Chúa. Là những môn đồ của Chúa Giê-xu ngày nay, chúng ta hãy học theo gương của họ: chân thật với những yếu đuối của mình, kiên trì ở cùng Chúa, và để Ngài dùng chúng ta trong công việc lớn lao của Ngài. Cầu xin Chúa giúp chúng ta áp dụng những bài học từ sách Mác để trở nên môn đồ trung tín và hiệu quả trong thời đại này.