Vai trò của trưởng lão và chấp sự trong Hội Thánh là gì?

Hội Thánh của Chúa Giê-xu Christ là một cộng đồng gồm những người được cứu, được Chúa thiết lập và dẫn dắt. Để Hội Thánh được gây dựng và phát triển, Kinh Thánh dạy về các chức vụ lãnh đạo và phục vụ, trong đó nổi bật là trưởng lão và chấp sự. Họ là những người được Đức Thánh Linh kêu gọi và được Hội Thánh bổ nhiệm để chăm sóc bầy chiên và đáp ứng các nhu cầu thực tế. Bài viết này khám phá vai trò, phẩm chất và ứng dụng của hai chức vụ quan trọng này dựa trên nền tảng Kinh Thánh, đặc biệt là bản Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925.

I. Trưởng lão (Elder/Presbuteros) – Người chăn dắt thuộc linh

Trong Tân Ước, từ Hy Lạp πρεσβύτερος (presbuteros) thường được dịch là "trưởng lão". Ngoài ra, từ ἐπίσκοπος (episkopos) thường được dịch là "giám mục" hoặc "giám thị". Nhiều học giả Kinh Thánh chỉ ra rằng hai từ này được dùng thay thế cho nhau để chỉ cùng một chức vụ. Ví dụ, trong Công vụ 20:17, Phao-lô mời các trưởng lão của Hội Thánh Ê-phê-sô đến, và câu 28 ông gọi họ là "giám mục" (giám thị): "Anh em hãy giữ lấy mình, và luôn cả bầy mà Đức Thánh Linh đã lập anh em làm giám mục để chăn giữ Hội thánh của Đức Chúa Trời, mà Ngài đã mua bằng chính huyết mình." Tương tự, Tít 1:5-7 cho thấy Phao-lô dặn Tít lập trưởng lão trong mỗi thành, rồi mô tả "vì giám mục phải không chỗ trách được...". Như vậy, trưởng lão và giám mục (giám thị) là một chức vụ với hai cách gọi khác nhau, nhấn mạnh trách nhiệm chăn dắt và quản trị Hội Thánh địa phương.

1. Nhiệm vụ của trưởng lão

Theo Kinh Thánh, trưởng lão có các nhiệm vụ chính sau:

• Chăn bầy: 1 Phi-e-rơ 5:2-3 dạy: "Hãy chăn bầy của Đức Chúa Trời đã giao phó cho anh em, làm việc đó chẳng phải bởi ép buộc, bèn là bởi tự nguyện, theo ý Đức Chúa Trời; cũng chẳng phải vì lợi dơ bẩn, bèn là hết lòng mà làm; chẳng nên lấy quyền mà cai trị những kẻ Chúa giao phó cho, nhưng hãy làm gương tốt cho bầy." Trưởng lão như người chăn, dẫn dắt, bảo vệ và nuôi dưỡng bầy chiên.
• Dạy dỗ: 1 Ti-mô-thê 3:2 liệt kê phẩm chất của giám mục: "cần phải không chỗ trách được, là chồng chỉ một vợ mà thôi, có tiết độ, có tài trí, xứng đáng, hay tiếp khách và khéo dạy dỗ." Trưởng lão cần có khả năng giảng dạy Lời Chúa cách chính xác, khuyên bảo, sửa dạy (2 Ti-mô-thê 2:24-25; Tít 1:9).
• Cai quản Hội Thánh: 1 Ti-mô-thê 5:17 dạy: "Các trưởng lão khéo cai trị thì mình phải kính trọng bội phần, nhất là những người chịu khó nhọc trong sự giảng dạy." Trách nhiệm quản trị các công việc của Hội Thánh thuộc về các trưởng lão, nhưng họ thực hiện với tinh thần phục vụ, không độc đoán.
• Cầu nguyện cho bệnh nhân: Gia-cơ 5:14 chép: "Trong anh em có ai đau ốm chăng? hãy mời các trưởng lão Hội thánh đến, sau khi nhân danh Chúa xức dầu cho, rồi cầu nguyện cho người." Đây là một thực hành quan trọng, thể hiện sự chăm sóc thuộc linh và thể xác.
• Bảo vệ Hội Thánh khỏi giáo lý sai lạc: Tít 1:9 nêu rõ: "Người phải vâng giữ đạo chân thật y như đã dạy, hầu cho có thể theo đạo lành mà khuyên dỗ, và bác lại kẻ chống trả." Trưởng lão phải canh giữ giáo lý tinh tuyền, đối phó với những giáo sư giả.

2. Phẩm chất của trưởng lão

1 Ti-mô-thê 3:1-7 và Tít 1:5-9 liệt kê chi tiết các tiêu chuẩn cho trưởng lão. Dưới đây là bản trích 1 Ti-mô-thê 3:1-7 từ Kinh Thánh 1925:

"1 Ví bằng có kẻ mong được làm giám mục, ấy là ưa muốn một việc tốt lành. 2 Vậy, người giám mục cần phải không chỗ trách được, là chồng chỉ một vợ mà thôi, có tiết độ, có tài trí, xứng đáng, hay tiếp khách và khéo dạy dỗ. 3 Đừng mê rượu, cũng đừng hung bạo, nhưng phải mềm mại hòa nhã; lại đừng ham tiền bạc; 4 phải khéo cai trị nhà riêng mình, giữ con cái mình cho vâng phục và ngay thật trọn vẹn; 5 vì nếu có ai không biết cai trị nhà riêng mình, thì làm sao cai trị được Hội thánh của Đức Chúa Trời? 6 Người mới tin đạo không được làm giám mục, e người tự kiêu mà sa vào án phạt của ma quỉ chăng. 7 Người giám mục cũng phải được người ngoại làm chứng tốt cho, kẻo bị sỉ nhục và mắc bẫy ma quỉ."

Tương tự, Tít 1:6-9 bổ sung: "không chỗ trách được, chồng của một vợ, có con cái tin Chúa, không bị cáo là buông tuồng hoặc ngỗ nghịch...". Những phẩm chất này nhấn mạnh đức tính đạo đức, sự quản trị gia đình tốt, trưởng thành thuộc linh, và danh tiếng tốt với người ngoài. Mục đích là để trưởng lão trở nên gương sáng cho bầy và có uy tín trong việc lãnh đạo.

3. Lựa chọn trưởng lão

Trưởng lão không tự lập mình, mà được Hội Thánh công nhận qua sự dẫn dắt của Đức Thánh Linh. Trong Công vụ 14:23, Phao-lô và Ba-na-ba "khi đã lựa chọn những trưởng lão cho mỗi Hội thánh, cầu nguyện và kiêng ăn xong, thì giao phó các người đó cho Chúa là Đấng mình đã tin." Các trưởng lão hiện có cũng đặt tay cho những người mới (1 Ti-mô-thê 4:14). Tiêu chuẩn duy nhất là Lời Chúa, không dựa trên địa vị xã hội hay tài chính.

II. Chấp sự (Deacon/Diakonos) – Người phục vụ thực tế

Từ Hy Lạp διάκονος (diakonos) có nghĩa là "người phục vụ, đầy tớ". Chấp sự là những người được chọn để phục vụ các công việc thực tế trong Hội Thánh, nhằm giúp các sứ đồ/trưởng lão tập trung vào sự cầu nguyện và chức vụ Lời. Mô hình đầu tiên được thấy trong Công vụ 6:1-7, khi Hội Thánh đầu tiên gặp vấn đề về phân phát lương thực, các sứ đồ đề nghị chọn bảy người "đầy dẫy Đức Thánh Linh và sự khôn ngoan" để lo việc đó. Mặc dù không gọi họ là "chấp sự", nhưng truyền thống xem đây là sự khởi đầu của chức vụ chấp sự.

1. Nhiệm vụ của chấp sự

• Phục vụ các nhu cầu vật chất: Như phân phát lương thực, chăm sóc người nghèo, quản lý tài chính, lo việc hậu cần (Công vụ 6:1-3).
• Hỗ trợ trưởng lão: Giúp Hội Thánh hiệp một, giải quyết các vấn đề thực tế để trưởng lão có thể tập trung vào lời cầu nguyện và giảng dạy (Công vụ 6:4).
• Làm chứng về đức tin: Nhiều chấp sự cũng tham gia vào việc rao giảng, như Ê-tiên (Công vụ 7) và Phi-líp (Công vụ 8). Tuy nhiên, đây không phải là nhiệm vụ chính; trọng tâm vẫn là phục vụ thực tế.

2. Phẩm chất của chấp sự

1 Ti-mô-thê 3:8-13 liệt kê các yêu cầu cho chấp sự:

"8 Các chấp sự cũng phải cho nghiêm trọng, không được nói hai lời, không ghiền rượu, không tham lợi phi nghĩa, 9 lấy lương tâm thanh sạch giữ lẽ mầu nhiệm của đức tin. 10 Những người đó phải chịu thử thách trước đã, nếu không chỗ trách được thì mới được làm chấp sự. 11 Vợ họ cũng vậy, phải nghiêm trọng, chớ nói xấu, phải có tiết độ và trung tín trong mọi việc. 12 Các chấp sự mỗi người chỉ nên cưới một vợ mà thôi, phải khéo cai trị con cái và nhà riêng mình. 13 Vì ai khéo làm chức vụ mình thì được bực cao trọng và lòng rất dạn dĩ trong đức tin đến Đấng Christ."

Các tiêu chuẩn tương tự trưởng lão về đạo đức, gia đình, nhưng không yêu cầu "có tài dạy dỗ". Thay vào đó, chấp sự cần "giữ lẽ mầu nhiệm của đức tin" và có lương tâm thanh sạch. Họ cũng phải được thử nghiệm trước khi chính thức nhận chức.

3. Về nữ chấp sự

Rô-ma 16:1 giới thiệu chị Phoebe là "nữ chấp sự của Hội thánh Xen-cơ-rê" (bản 1925: "tôi gởi gắm chị em Phoebe cho anh em, người là nữ chấp sự của Hội thánh Xen-cơ-rê"). Từ Hy Lạp ở đây là diakonos. Điều này cho thấy có thể có nữ chấp sự. Tuy nhiên, cần hiểu trong bối cảnh toàn bộ Kinh Thánh: 1 Ti-mô-thê 2:12 dạy "Ta không cho phép đàn bà dạy dỗ, cũng không được cai quản đàn ông; nhưng phải ở yên lặng." Vì vậy, nhiều Hội Thánh tin rằng nữ chấp sự có thể phục vụ trong các công việc từ thiện, thăm viếng, hỗ trợ phụ nữ, nhưng không tham gia vào việc giảng dạy chính thức hay cai quản Hội Thánh. Sự hầu việc của họ rất quý giá và cần được tôn trọng.

4. Lựa chọn chấp sự

Trong Công vụ 6:3, các sứ đồ dặn: "Vậy, anh em hãy chọn trong bọn mình bảy người có danh tốt, đầy dẫy Đức Thánh Linh và sự khôn ngoan, rồi chúng ta sẽ giao việc nầy cho." Đó là nguyên tắc: Hội Thánh chọn, các trưởng lão đặt tay cầu nguyện và trao nhiệm vụ. Tiêu chuẩn bao gồm: danh tiếng tốt, đầy dẫy Đức Thánh Linh, khôn ngoan, và đáp ứng các phẩm chất trong 1 Ti-mô-thê 3.

III. Sự khác biệt giữa trưởng lão và chấp sự

Mặc dù cả hai đều là những người phục vụ Hội Thánh và phải có đời sống gương mẫu, Kinh Thánh phân biệt rõ về chức năng:

• Trưởng lão tập trung vào lãnh đạo thuộc linh: chăn dắt, dạy dỗ, cai quản, bảo vệ giáo lý, cầu nguyện cho bệnh nhân.
• Chấp sự tập trung vào phục vụ thực tế: đáp ứng nhu cầu vật chất, hỗ trợ trưởng lão, giúp Hội Thánh hiệp một.

Trong 1 Ti-mô-thê 3, các phẩm chất có nhiều điểm tương đồng, nhưng trưởng lão có thêm yêu cầu "có tài dạy dỗ" (câu 2) và "không mới tin đạo" (câu 6). Chấp sự không cần phải có khả năng dạy dỗ, nhưng phải "giữ lẽ mầu nhiệm của đức tin" (câu 9). Điều này cho thấy cả hai đều cần sự trưởng thành thuộc linh, nhưng trưởng lão cần khả năng giảng dạy và quản trị rõ rệt hơn.

IV. Ứng dụng thực tiễn cho đời sống Cơ Đốc nhân

1. Đối với Hội Thánh địa phương

Cần cẩn trọng trong việc lựa chọn và bổ nhiệm trưởng lão, chấp sự. Phải căn cứ vào tiêu chuẩn Kinh Thánh, không dựa trên sự giàu có, học vấn thế gian hay sự nổi tiếng. Hội Thánh nên cầu nguyện, xem xét đời sống của ứng viên (xem họ có đáp ứng 1 Ti-mô-thê 3 và Tít 1 không), và thực hiện đặt tay theo Lời Chúa (1 Ti-mô-thê 5:22: "đừng vội đặt tay trên ai"). Đồng thời, Hội Thánh phải hỗ trợ họ bằng lời cầu nguyện và thực tế, vì họ gánh vác nhiều trách nhiệm (1 Tê-sa-lô-ni-ca 5:12-13).

2. Đối với các tín hữu

Tín hữu cần tôn trọng và vâng phục những người lãnh đạo Hội Thánh, vì họ "thức canh linh hồn anh em" (Hê-bơ-rơ 13:17). Hãy cầu nguyện cho họ hằng ngày, vì họ đối diện nhiều áp lực và cám dỗ. Đồng thời, sẵn sàng đóng góp công sức để giúp đỡ công việc của chấp sự và trưởng lão. Nếu cảm thấy mình có khả năng và được Đức Thánh Linh kêu gọi, hãy sẵn sàng dâng mình cho chức vụ và sống xứng đáng với các tiêu chuẩn Kinh Thánh.

3. Đối với những người đang giữ chức vụ

Hãy nhớ mình là đầy tớ của Đấng Christ, phục vụ vì tình yêu thương, không vì lợi lộc hay danh vọng. Hãy khiêm nhường noi gương Chúa Giê-xu, Đấng "không phải để được phục vụ, nhưng để phục vụ, và phó sự sống mình làm giá chuộc cho nhiều người" (Mác 10:45). Thường xuyên tự kiểm tra đời sống theo các tiêu chuẩn trong 1 Ti-mô-thê 3 và Tít 1, sẵn sàng ăn năn khi vấp phạm. Đừng quên chăm sóc gia đình mình (1 Ti-mô-thê 3:4-5), vì đó là bằng chứng về khả năng lãnh đạo.

Kết luận

Trưởng lão và chấp sự là hai trụ cột quan trọng trong Hội Thánh địa phương. Họ không phải là những người hoàn hảo, nhưng là những người được Chúa kêu gọi và trang bị để gây dựng thân thể Ngài. Khi mỗi thành viên trong Hội Thánh hiểu rõ vai trò và hợp tác với nhau dưới sự dẫn dắt của Đức Thánh Linh, Hội Thánh sẽ phát triển mạnh mẽ và trở nên ánh sáng cho thế gian. Ước mong mỗi chúng ta đều trung tín trong phần việc Chúa giao, dù lớn hay nhỏ, để Danh Chúa được tôn cao.