Progressive Christianity vs Tin Lành Truyền thống: Kinh Thánh phán gì?

Trong thời đại ngày nay, Cơ Đốc giáo đối diện với nhiều thách thức từ các trào lưu tư tưởng mới. Một trong những xu hướng gây tranh cãi là “Progressive Christianity” (Cơ Đốc giáo Cấp tiến) – một phong trào tìm cách điều chỉnh niềm tin Cơ Đốc cho phù hợp với các giá trị văn hóa hiện đại. Ngược lại, Tin Lành Truyền thống (hay Cơ Đốc giáo Chính thống) bám vào nền tảng Kinh Thánh vững chắc đã được các thế hệ tín hữu tin theo qua nhiều thế kỷ. Vậy Kinh Thánh phán gì về những khác biệt này? Làm thế nào để phân biệt giáo lý chân chính với những điều “nghe có vẻ thuộc linh” nhưng lại xa rời chân lý? Bài viết này sẽ nghiên cứu sâu dựa trên Lời Chúa, so sánh hai lập trường và đưa ra ứng dụng thiết thực cho đời sống Cơ Đốc nhân.

1. Định nghĩa và Đặc điểm

1.1. Tin Lành Truyền thống là gì?

Tin Lành Truyền thống (còn gọi là Cơ Đốc giáo Chính thống) bắt nguồn từ cuộc Cải chánh của Martin Luther thế kỷ 16, nhấn mạnh năm “Sola”: Sola Scriptura (chỉ Kinh Thánh), Sola Fide (chỉ đức tin), Sola Gratia (chỉ ân điển), Solus Christus (chỉ Đấng Christ) và Soli Deo Gloria (chỉ vinh quang Đức Chúa Trời). Các đặc điểm chính:

• Thẩm quyền tối cao của Kinh Thánh: Kinh Thánh là Lời Đức Chúa Trời, không sai lầm, đầy đủ cho đức tin và nếp sống (2 Ti-mô-thê 3:16-17).
• Chúa Giê-xu Christ là Con Đức Chúa Trời: Ngài hoàn toàn là Đức Chúa Trời và hoàn toàn là người, chịu chết thay cho tội lỗi nhân loại, sống lại và sẽ trở lại (Giăng 1:1,14; Rô-ma 5:8).
• Sự cứu rỗi bởi đức tin nơi Đấng Christ: Con người được xưng công bình chỉ bởi đức tin nơi Chúa Giê-xu, không bởi việc làm (Ê-phê-sô 2:8-9).
• Tội lỗi và sự đoán phạt: Mọi người đều phạm tội, đáng chịu hình phạt đời đời; cần sự ăn năn và tin nhận Chúa (Rô-ma 3:23; 6:23).
• Giáo lý về sự tái lâm và phán xét cuối cùng: Chúa Giê-xu sẽ trở lại để phán xét kẻ sống và kẻ chết (Khải huyền 22:12).
• Đạo đức dựa trên các tiêu chuẩn Kinh Thánh: Hôn nhân giữa một nam và một nữ, sự thánh khiết trong tình dục, yêu thương nhưng không chấp nhận tội lỗi (1 Cô-rinh-tô 6:18; Hê-bơ-rơ 13:4).

1.2. Progressive Christianity là gì?

Progressive Christianity (Cơ Đốc giáo Cấp tiến) là một phong trào thần học hiện đại nhấn mạnh sự bao dung, công bằng xã hội và việc giải thích Kinh Thánh theo ngữ cảnh văn hóa, thường loại bỏ các giáo lý truyền thống coi là lỗi thời hoặc gây chia rẽ. Một số đặc điểm điển hình:

• Thẩm quyền tương đối của Kinh Thánh: Kinh Thánh là sản phẩm của con người, chứa những quan điểm lịch sử, không phải mọi phần đều có thẩm quyền tuyệt đối.
• Chúa Giê-xu là một thầy dạy đạo đức hoặc biểu tượng: Thường phủ nhận thần tính của Chúa Giê-xu, sự chuộc tội thay thế, sự sống lại theo nghĩa đen.
• Cứu rỗi là sự biến đổi xã hội hoặc cá nhân: Nhấn mạnh việc làm tốt, công bằng, hòa bình hơn là sự cứu rỗi cá nhân khỏi tội lỗi.
• Tội lỗi được định nghĩa lại: Tội là sự bất công, áp bức; không coi những vi phạm đạo đức cá nhân là tội nặng.
• Phủ nhận sự phán xét đời đời: Thường tin vào thuyết phổ quát (mọi người cuối cùng đều được cứu) hoặc không có hỏa ngục.
• Đạo đức linh hoạt: Chấp nhận hôn nhân đồng giới, phá thai, sống chung trước hôn nhân, coi đó là biểu hiện của tình yêu và sự chấp nhận.

Những điểm này tạo nên sự khác biệt lớn so với Tin Lành Truyền thống. Tiếp theo, chúng ta sẽ đối chiếu từng khía cạnh với Lời Chúa.

2. Đối chiếu Kinh Thánh

2.1. Thẩm quyền của Kinh Thánh

Kinh Thánh nói: “Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình, hầu cho người thuộc về Đức Chúa Trời được trọn vẹn và sắm sẵn để làm mọi việc lành.” (2 Ti-mô-thê 3:16-17). Trong nguyên ngữ Hy Lạp, cụm “bởi Đức Chúa Trời soi dẫn” (θεόπνευστος – theopneustos) có nghĩa “thở ra bởi Đức Chúa Trời”. Kinh Thánh là Lời hằng sống của Đức Chúa Trời (Hê-bơ-rơ 4:12). Chúa Giê-xu khẳng định: “Kinh Thánh không thể bỏ được” (Giăng 10:35). Do đó, thẩm quyền tối cao của Kinh Thánh là nền tảng của đức tin chân chính.

Progressive Christianity thường xem Kinh Thánh chỉ là tài liệu lịch sử chứa nhiều sai sót, cần được diễn giải lại cho phù hợp với tiến bộ xã hội. Điều này trái với lời cảnh báo của Phao-lô: “Vì sẽ có thời kia người ta không chịu nghe đạo lành; nhưng vì họ ham nghe những lời êm tai, theo tư dục mà nhóm họp các giáo sư xung quanh mình, và bịt tai không nghe lẽ thật, mà xây hướng về chuyện huyễn.” (2 Ti-mô-thê 4:3-4). Khi giảm thẩm quyền Kinh Thánh, con người tự đặt mình làm thẩm phán cho Lời Chúa, đó là sự kiêu ngạo nguy hiểm.

2.2. Bản chất và công việc của Chúa Giê-xu Christ

Tin Lành Truyền thống tuyên xưng Chúa Giê-xu là Đức Chúa Trời nhập thể: “Ngôi Lời đã trở nên xác thịt, ở giữa chúng ta” (Giăng 1:14). Ngài chịu chết thay cho tội lỗi chúng ta: “Đấng Christ vì chúng ta chịu chết... chúng ta đã được xưng công bình bởi huyết Ngài” (Rô-ma 5:8-9). Sự sống lại của Ngài là bằng chứng về chiến thắng sự chết (1 Cô-rinh-tô 15:3-4).

Progressive Christianity thường coi Chúa Giê-xu chỉ là một người thầy vĩ đại, một nhà cách mạng xã hội, hoặc một hình mẫu đạo đức. Họ bác bỏ thần tính, sự chuộc tội, hoặc sự sống lại thể xác. Kinh Thánh nghiêm khắc cảnh báo: “Ai chối Con, thì cũng không có Cha. Ai xưng Con, thì cũng có Cha nữa.” (1 Giăng 2:23). “Nếu Đấng Christ đã chẳng sống lại, thì đức tin anh em cũng vô ích, anh em còn ở trong tội lỗi mình.” (1 Cô-rinh-tô 15:17). Sứ đồ Phao-lô viết: “Nếu ai rao giảng cho anh em một tin lành nào khác với điều anh em đã nhận, thì người ấy đáng bị a-na-them!” (Ga-la-ti 1:9).

2.3. Sự cứu rỗi

Kinh Thánh dạy: “Vả, ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu, điều đó không phải đến từ anh em, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời. Chẳng phải bởi việc làm đâu, hầu cho không ai khoe mình.” (Ê-phê-sô 2:8-9). Sự cứu rỗi là một ơn nhưng không, nhận được qua đức tin nơi Chúa Giê-xu Christ (Giăng 3:16; Công vụ 4:12). Nó liên quan đến sự ăn năn tội và đặt niềm tin vào sự chết và sống lại của Chúa (Rô-ma 10:9-10).

Progressive Christianity thường dạy rằng mọi người đều sẽ được cứu (thuyết phổ quát), hoặc cứu rỗi chỉ là sự giải phóng con người khỏi áp bức xã hội, chứ không phải từ tội lỗi cá nhân. Họ nhấn mạnh việc làm tốt, nhưng lại loại bỏ nhu cầu đức tin nơi Đấng Christ. Kinh Thánh nói rõ: “Chẳng có sự cứu rỗi trong đấng nào khác; vì ở dưới trời, chẳng có danh nào khác ban cho loài người, để chúng ta phải nhờ đó mà được cứu.” (Công vụ 4:12). Chúa Giê-xu phán: “Ta là đường đi, lẽ thật, và sự sống; chẳng bởi ta thì không ai được đến cùng Cha.” (Giăng 14:6).

2.4. Tội lỗi và sự ăn năn

Kinh Thánh định nghĩa tội: “Mọi người đều đã phạm tội, thiếu mất sự vinh hiển của Đức Chúa Trời” (Rô-ma 3:23). Tội lỗi bao gồm cả hành động, tư tưởng và thái độ vi phạm tiêu chuẩn thánh khiết của Đức Chúa Trời. Hậu quả của tội là sự chết: “Tiền công của tội lỗi là sự chết” (Rô-ma 6:23a). Vì thế, Đức Chúa Trời kêu gọi mọi người ăn năn: “Đức Chúa Trời... nay truyền cho mọi người ở mọi nơi đều phải ăn năn” (Công vụ 17:30).

Progressive Christianity thường xem tội chủ yếu là những cấu trúc bất công (như phân biệt chủng tộc, nghèo đói), trong khi những vấn đề đạo đức cá nhân (tình dục ngoài hôn nhân, đồng tính luyến ái, phá thai) không được coi là tội, hoặc được biện minh. Kinh Thánh không bỏ qua tội cá nhân; Chúa Giê-xu dạy: “Vì từ ngoài vào lòng người không làm dơ dáy người được; nhưng điều chi từ trong người ra, đó là những sự làm dơ dáy người. Vì thật là từ trong, tự lòng người mà ra những ác tưởng...” (Mác 7:18-23). Danh sách tội lỗi bao gồm gian dâm, trộm cắp, giết người, tà dâm, tham lam, độc ác, v.v. Mọi tội đều cần được tha thứ qua huyết Chúa Giê-xu.

2.5. Đạo đức và lối sống

Kinh Thánh đặt ra tiêu chuẩn rõ ràng: Hôn nhân là giữa một người nam và một người nữ (Sáng thế 2:24; Ma-thi-ơ 19:4-6). Tình dục chỉ trong phạm vi hôn nhân (Hê-bơ-rơ 13:4). Chúa ghét sự gian ác và kêu gọi dân Ngài nên thánh (1 Phi-e-rơ 1:15-16). Đồng thời, Chúa dạy yêu thương người lân cận (Lê-vi ký 19:18; Ma-thi-ơ 22:39), nhưng yêu thương không có nghĩa chấp nhận tội lỗi (1 Cô-rinh-tô 13:6).

Progressive Christianity thường bỏ qua các tiêu chuẩn Kinh Thánh, ủng hộ hôn nhân đồng giới, sống thử, phá thai, và các hành vi mà Kinh Thánh gọi là tội. Họ lập luận rằng Chúa Giê-xu không nói gì về những vấn đề này, nhưng Chúa xác nhận Kinh Thánh Cựu Ước và các sứ đồ đã dạy rõ (Rô-ma 1:26-27; 1 Cô-rinh-tô 6:9-10). Sứ đồ Phao-lô cảnh báo: “Anh em há chẳng biết những kẻ không công bình chẳng được hưởng nước Đức Chúa Trời sao? Chớ lầm lạc!... kẻ gian dâm, kẻ thờ hình tượng, kẻ ngoại tình, kẻ mềm yếu, kẻ đắm nam sắc... chẳng hưởng nước Đức Chúa Trời đâu.” (1 Cô-rinh-tô 6:9-10).

2.6. Sự phán xét và hỏa ngục

Kinh Thánh dạy: “Theo như đã định cho loài người phải chết một lần, rồi chịu phán xét” (Hê-bơ-rơ 9:27). Chúa Giê-xu nhiều lần cảnh báo về hỏa ngục (Ma-thi-ơ 25:41; Mác 9:43-48). Ngài mô tả đó là nơi “sâu răng và lửa chẳng hề tắt” (Mác 9:48). Sự phán xét cuối cùng sẽ phân chia người công bình và kẻ ác (Ma-thi-ơ 25:46).

Progressive Christianity thường loại bỏ khái niệm hỏa ngục, cho rằng Đức Chúa Trời yêu thương không thể trừng phạt ai mãi mãi. Họ chủ trương thuyết phổ quát (universalism) hoặc hủy diệt linh hồn (annihilationism). Nhưng Kinh Thánh khẳng định hỏa ngục là thật và đáng sợ. Chúa Giê-xu nói: “Hãy vào cửa hẹp... vì cửa rộng và đường khoảng khoát dẫn đến sự hủy diệt, kẻ vào đó cũng nhiều.” (Ma-thi-ơ 7:13). Tình yêu thương của Đức Chúa Trời không mâu thuẫn với sự công bình và thánh khiết của Ngài; chính vì yêu thương mà Ngài đã ban Con Ngài để ai tin thì khỏi hư mất (Giăng 3:16).

3. Cảnh báo Kinh Thánh về giáo lý sai lạc

Kinh Thánh dự báo rõ ràng về sự xuất hiện của các giáo sư giả và sự bội đạo trong Hội Thánh cuối cùng:

• Ma-thi-ơ 7:15-20: “Hãy coi chừng tiên tri giả, là những kẻ mang lốt chiên đến cùng các ngươi, nhưng bề trong là muông sói hay cắn xé... Xem trái họ thì biết họ.”
• 2 Phi-e-rơ 2:1-2: “Cũng như xưa trong dân có tiên tri giả, thì trong anh em cũng sẽ có giáo sư giả... có nhiều kẻ sẽ theo họ trong những sự buông tuồng, và đạo thật vì cớ họ sẽ bị gièm chê.”
• 1 Ti-mô-thê 4:1: “Trong những ngày sau rốt, có mấy kẻ bội đạo, theo các thần lừa dối và đạo lý của quỷ dữ.”
• Giu-đe 1:3-4: “Hãy vì đạo mà tranh chiến... Vì có mấy kẻ kia lẻn vào trong chúng ta... biến ân điển của Đức Chúa Trời chúng ta thành sự buông tuồng, và chối Đấng Chủ Tể độc nhất là Chúa chúng ta, là Đức Chúa Jêsus Christ.”

Progressive Christianity, với việc phủ nhận các giáo lý nền tảng, phù hợp với mô tả trên: họ chối Chúa Giê-xu là Chủ Tể (bằng cách giảm thần tính), biến ân điển thành sự buông tuồng (bằng cách bỏ qua tiêu chuẩn đạo đức), và dẫn nhiều người vào sự lầm lạc.

4. Ứng dụng thực tiễn cho đời sống Cơ Đốc

4.1. Kiểm tra mọi sự dựa trên Kinh Thánh

Hãy noi gương người Bê-rê: “Ngày nào cũng tra xem Kinh Thánh, để xét lời giảng có thật chăng.” (Công vụ 17:11). Mỗi tín hữu cần biết Lời Chúa để phân biệt chân giả. Đừng vội tin theo những giáo lý nghe có vẻ nhân ái, tiến bộ, nhưng hãy đối chiếu với Kinh Thánh. Nếu một giáo lý bác bỏ thần tính của Chúa Giê-xu, sự cứu rỗi bởi đức tin, hoặc tiêu chuẩn đạo đức của Kinh Thánh, đó là sai lạc.

4.2. Tìm kiếm Hội Thánh trung tín với Lời Chúa

Hãy tham dự một Hội Thánh giảng dạy trung thành với Kinh Thánh, không nhân nhượng với thế gian. Hội Thánh đó phải tôn Chúa Giê-xu là Chúa, rao giảng sự ăn năn và đức tin nơi Đấng Christ, và sống theo các nguyên tắc Kinh Thánh. “Hãy tránh xa kẻ tạo nên chia rẽ và gây nên vấp phạm nghịch cùng đạo lý anh em đã nhận; phải tránh xa họ.” (Rô-ma 16:17).

4.3. Cầu nguyện và nương cậy Chúa Thánh Linh

Chúa Thánh Linh là Đấng dẫn chúng ta vào mọi lẽ thật (Giăng 16:13). Hãy cầu xin Ngài ban sự khôn ngoan để nhận biết chân lý. “Ví bằng trong anh em có kẻ kém khôn ngoan, hãy cầu xin Đức Chúa Trời, là Đấng ban cho mọi người cách rộng rãi, mà không trách móc, thì kẻ ấy sẽ được ban cho.” (Gia-cơ 1:5).

4.4. Yêu thương nhưng giữ vững lập trường

Đối với những người theo chủ nghĩa cấp tiến, chúng ta cần yêu thương họ, cầu nguyện cho họ, nhưng không nhập nhằng về chân lý. “Hãy nói lẽ thật trong tình yêu thương” (Ê-phê-sô 4:15). Chúng ta yêu thương người tội lỗi nhưng không chấp nhận tội lỗi. Hãy sẵn sàng bảo vệ đạo (1 Phi-e-rơ 3:15) với thái độ khiêm nhường.

4.5. Tăng trưởng trong sự hiểu biết Lời Chúa

Đừng mãi là con trẻ thuộc linh: “Để chúng ta không còn như trẻ con nữa, bị sóng đánh trôi dạt theo mọi chiều gió đạo lý” (Ê-phê-sô 4:14). Hãy học Lời Chúa mỗi ngày, tham gia các lớp Kinh Thánh, đọc sách thần học lành mạnh, để củng cố đức tin.

5. Kết luận

Progressive Christianity và Tin Lành Truyền thống không thể cùng đúng. Kinh Thánh là tiêu chuẩn duy nhất để đánh giá. Khi đối chiếu với Lời Chúa, chúng ta thấy rõ những điểm sai trái của chủ nghĩa cấp tiến: nó giảm thẩm quyền Kinh Thánh, chối bỏ thần tính và sự chuộc tội của Chúa Giê-xu, thay đổi định nghĩa tội lỗi, và loại bỏ sự phán xét đời đời. Những điều này trái ngược hoàn toàn với giáo lý mà các sứ đồ đã truyền lại. Là Cơ Đốc nhân, chúng ta được kêu gọi “vì đạo mà tranh chiến” (Giu-đe 1:3), nhưng cũng phải “làm mọi sự trong tình yêu thương” (1 Cô-rinh-tô 16:14). Hãy gắn bó với Kinh Thánh, với Chúa Giê-xu Christ là nền tảng bất di dịch, và để Thánh Linh dẫn dắt chúng ta trong mọi lẽ thật. Như thế, chúng ta sẽ không bị cuốn theo những trào lưu sai lạc, nhưng sẽ đứng vững trong ân điển và chân lý của Chúa.