Ý nghĩa "sanh lại" (gennēthē anōthen) trong Giăng 3:3?

Trong toàn bộ Kinh Thánh, có lẽ không có đoạn nào nổi tiếng và quan trọng hơn đối với nền tảng đức tin Cơ Đốc như cuộc đối thoại giữa Chúa Jêsus và Nicôđem được ghi lại trong Giăng chương 3. Tại đây, Chúa Jêsus tuyên bố một chân lý nền tảng: “Quả thật, quả thật, ta nói cùng ngươi, nếu một người chẳng sanh lại, thì không thể thấy được nước Đức Chúa Trời.” (Giăng 3:3). Câu nói này đã trở thành khái niệm trung tâm của thần học Tân Ước về sự cứu rỗi. Cụm từ “sanh lại” trong bản Việt ngữ 1925 dịch từ nguyên ngữ Hy Lạp “gennēthē anōthen”. Bài viết này sẽ đi sâu phân tích ý nghĩa của cụm từ này trong bối cảnh, ngôn ngữ gốc, ý nghĩa thần học cũng như áp dụng thực tiễn cho đời sống Cơ Đốc nhân.

Nicôđem là một người Pha-ri-si, một trong những nhà lãnh đạo tôn giáo của dân Do Thái, và là “thầy dạy trong dân Y‑sơ‑ra‑ên” (Giăng 3:10). Ông đến với Chúa Jêsus ban đêm, có lẽ vì sợ bị người khác thấy hoặc vì muốn có một cuộc trò chuyện riêng tư. Nicôđem công nhận Chúa Jêsus là “một giáo sư từ Đức Chúa Trời đến” (câu 2). Tuy nhiên, Chúa Jêsus đáp lại bằng một tuyên bố gây sốc: muốn thấy nước Đức Chúa Trời, một người phải “sanh lại”. Trong bối cảnh văn hóa Do Thái, các Pha-ri-si tin rằng sự công bình đạt được qua việc tuân giữ luật pháp và các truyền thống. Lời tuyên bố của Chúa Jêsus đặt ra một yêu cầu hoàn toàn mới – không phải nỗ lực bên ngoài mà là một sự biến đổi bên trong bởi quyền năng siêu nhiên của Đức Chúa Trời.

Nguyên văn Hy Lạp của cụm từ “sanh lại” là “γεννηθῇ ἄνωθεν” (gennēthē anōthen). Hãy xem xét từng thành phần:

• γεννηθῇ (gennēthē): Đây là động từ ở dạng aorist passive subjunctive của “γεννάω” (gennaō), nghĩa là “sinh ra, được sinh ra, được tạo ra”. Dạng bị động nhấn mạnh rằng chủ thể không tự mình thực hiện việc sinh ra; họ nhận sự sinh ra từ một nguồn khác. Do đó, “gennēthē” có thể dịch là “được sinh ra”.
• ἄνωθεν (anōthen): Đây là một phó từ có hai nghĩa chính: (1) “từ trên cao” (từ không gian), (2) “lại một lần nữa, mới” (từ thời gian). Trong Tân Ước, từ này xuất hiện 13 lần, và trong sách Giăng, nó được dùng với cả hai sắc thái: “từ trên cao” (Giăng 3:31; 19:11) và “từ lúc ban đầu, từ trước” (Giăng 19:23).

Chính nghĩa kép của “anōthen” đã gây hiểu lầm cho Nicôđem. Ông hiểu theo nghĩa thời gian – “sinh lại lần nữa” – nên thắc mắc: “Khi đã già thì sanh lại làm sao được? Có thể nào trở vào lòng mẹ và sanh lần thứ hai sao?” (câu 4). Nhưng Chúa Jêsus sử dụng từ này với cả hai ý: sự sinh ra mới này vừa là một khởi đầu mới (sinh lại) vừa có nguồn gốc từ trên cao (từ Đức Chúa Trời). Điều này được Ngài làm rõ khi Ngài nói về việc “sanh bởi nước và Thánh Linh” (câu 5). Vì vậy, “sanh lại” không chỉ là một lần sinh thứ hai, mà còn là sự sinh ra từ Đức Chúa Trời, từ Thánh Linh, từ trên cao.

Trong tiếng Việt, cụm từ “sanh lại” chủ yếu nhấn mạnh khía cạnh “lần thứ hai”, nhưng chúng ta cần hiểu rằng đó là một sự sinh ra thuộc linh, bởi Thánh Linh, từ Đức Chúa Trời. Một số bản dịch tiếng Anh dùng “born again” hoặc “born from above” đều hợp lý, nhưng nguyên gốc Hy Lạp bao hàm cả hai.

Sự sanh lại là một khái niệm trung tâm trong giáo lý Cơ Đốc. Nó mô tả công việc siêu nhiên của Đức Thánh Linh, qua đó một người nhận được sự sống mới từ Đức Chúa Trời, trở nên một tạo vật mới, và bước vào mối quan hệ làm con cái Đức Chúa Trời. Chúa Jêsus nói rõ rằng nếu không có sự sanh lại, không ai có thể “thấy” – tức là nhận biết, trải nghiệm – nước Đức Chúa Trời (câu 3). Điều này được nhấn mạnh thêm trong câu 5: “Nếu một người chẳng sanh bởi nước và Thánh Linh, thì không được vào nước Đức Chúa Trời”.

Tại sao sự sanh lại lại cần thiết? Vì bản chất tội lỗi của con người. Mỗi người đều được sinh ra trong tội lỗi (Thi Thiên 51:5), “chết vì lầm lỗi và tội ác mình” (Ê-phê-sô 2:1). Bản chất tự nhiên của con người là “xác thịt” (sarx), không thể tự mình làm đẹp lòng Đức Chúa Trời (Rô-ma 8:8). Vì vậy, cần một sự tái sinh (regeneration) từ Thánh Linh để có thể hiểu và bước vào vương quốc của Đức Chúa Trời (1 Cô-rinh-tô 2:14).

Khi Chúa Jêsus nói “sanh bởi nước và Thánh Linh” (Giăng 3:5), Ngài đang liên hệ đến lời hứa trong Cựu Ước về sự thanh tẩy và ban Thần Linh mới (Ê-xê-chi-ên 36:25-27). “Nước” tượng trưng cho sự thanh tẩy, rửa sạch tội lỗi, còn “Thánh Linh” là Đấng ban sự sống và đổi mới lòng người. Sự kết hợp này cũng được Phao-lô nhắc đến: “Ngài cứu chúng ta... bởi sự rửa về sự lại sanh và sự đổi mới của Đức Thánh Linh” (Tít 3:5). Ở đây, “sự rửa” không nhất thiết chỉ về báp-têm bằng nước, mà là sự tẩy sạch bởi Lời Chúa (Ê-phê-sô 5:26) và bởi Thánh Linh. Do đó, sự sanh lại là công việc của Đức Thánh Linh, dùng Lời Chúa để tái tạo lòng người.

Chúa Jêsus dùng hình ảnh gió để minh họa công việc của Thánh Linh: “Gió muốn thổi đâu thì thổi, ngươi nghe tiếng gió, nhưng chẳng biết gió đến từ đâu và đi đâu; hễ ai sanh bởi Thánh Linh thì cũng như vậy” (Giăng 3:8). Sự sanh lại là bí ẩn và siêu nhiên, không thể kiểm soát hay giải thích đầy đủ bằng lý trí, nhưng kết quả của nó rất rõ ràng trong đời sống người tin.

Cuối cùng, Chúa Jêsus nhấn mạnh rằng sự sanh lại là điều kiện tiên quyết để được cứu rỗi: “Hễ ai tin Con ấy thì được sự sống đời đời; nhưng ai chẳng tin Con thì chẳng thấy sự sống đâu, nhưng cơn thạnh nộ của Đức Chúa Trời vẫn ở trên người đó” (Giăng 3:36). Như vậy, sanh lại và tin Chúa Jêsus là hai mặt của một đồng xu: người tin thì được sanh lại, và người được sanh lại thì có đức tin sống động nơi Đấng Christ.

Nếu sự sanh lại là công việc của Đức Thánh Linh, vậy con người có vai trò gì? Kinh Thánh dạy rằng chúng ta phải đáp ứng bằng đức tin. Giăng 1:12-13 nói: “Nhưng hễ ai đã nhận Ngài, thì Ngài ban cho quyền phép trở nên con cái Đức Chúa Trời, là ban cho những kẻ tin danh Ngài, là kẻ chẳng phải sanh bởi khí huyết, hoặc bởi tình dục, hoặc bởi ý người, nhưng sanh bởi Đức Chúa Trời.” Đức tin nơi Chúa Jêsus Christ là phương tiện để chúng ta nhận lãnh sự sinh ra từ Đức Chúa Trời. Cũng trong Giăng 3, Chúa Jêsus giải thích: “Vì Đức Chúa Trời yêu thương thế gian, đến nỗi đã ban Con một của Ngài, hầu cho hễ ai tin Con ấy không bị hư mất mà được sự sống đời đời” (câu 16).

Đức Thánh Linh dùng Lời Chúa để tạo nên đức tin trong lòng người. 1 Phi-e-rơ 1:23 khẳng định: “Anh em đã được lại sanh, chẳng phải bởi giống hay hư nát, nhưng bởi giống chẳng hay hư nát, là bởi lời hằng sống và bền vững của Đức Chúa Trời.” Vì vậy, khi một người nghe rao giảng Phúc Âm, Lời Chúa tác động và Thánh Linh mở lòng để họ tin, thì người ấy được sanh lại. Sự sanh lại xảy ra ngay thời điểm đó, không phải một quá trình dần dần, mặc dù sự tăng trưởng thuộc linh sẽ tiếp diễn suốt đời.

Sự sanh lại không phải là kết quả của việc làm tốt, lễ nghi tôn giáo (kể cả báp-têm), hay nỗ lực đạo đức của con người. Đó là ơn của Đức Chúa Trời (Ê-phê-sô 2:8-9; Tít 3:5). Báp-têm bằng nước là dấu hiệu bên ngoài của sự thanh tẩy và xưng nhận đức tin, nhưng không phải là nguyên nhân của sự sanh lại. Chính Thánh Linh mới làm sống lại tâm linh chúng ta.

Vậy, để được sanh lại, một người cần:

• Nhận biết mình là tội nhân, đang hư mất và không thể tự cứu mình.
• Tin nhận Chúa Jêsus Christ là Con Đức Chúa Trời, đã chết thay cho tội lỗi của mình và sống lại, phó thác đời mình cho Ngài.
• Tiếp nhận Ngài làm Chúa và Cứu Chúa cá nhân (Giăng 1:12; Khải Huyền 3:20).

Khi ai thành thật kêu cầu Danh Chúa, họ sẽ được cứu (Rô-ma 10:9-10,13), và Thánh Linh sẽ tái sinh họ.

Sự sanh lại mang lại những thay đổi căn bản và lâu dài trong đời sống người tin. Dưới đây là một số kết quả theo Kinh Thánh:

• Trở nên con cái Đức Chúa Trời: “Nhưng hễ ai đã nhận Ngài, thì Ngài ban cho quyền phép trở nên con cái Đức Chúa Trời” (Giăng 1:12). Người được sanh lại có quyền năng gọi Đức Chúa Trời là “Cha” (Rô-ma 8:15).
• Được sự sống đời đời: “Vì Đức Chúa Trời yêu thương thế gian... hầu cho hễ ai tin Con ấy không bị hư mất mà được sự sống đời đời” (Giăng 3:16). Sự sống đời đời không chỉ là sự sống mãi mãi sau khi chết, mà còn là một phẩm chất sống mới ngay hiện tại (Giăng 10:10).
• Trở nên người mới: “Vậy, nếu ai ở trong Đấng Christ, thì nấy là người dựng nên mới; những sự cũ đã qua đi, nầy mọi sự đều trở nên mới” (2 Cô-rinh-tô 5:17). Bản chất tội lỗi cũ vẫn còn hiện diện nhưng người tái sinh có một bản tính mới được ban cho, giúp họ sống đẹp ý Chúa.
• Đức Thánh Linh ngự trị: “Ví bằng ai không có Thánh Linh của Đấng Christ, thì người ấy chẳng thuộc về Ngài” (Rô-ma 8:9). Thánh Linh làm chứng với lòng chúng ta rằng chúng ta là con cái Đức Chúa Trời (Rô-ma 8:16).
• Sự đảm bảo cứu rỗi: “Ai tin đến Con Đức Chúa Trời thì có chứng ấy trong mình” (1 Giăng 5:10). Niềm tin và sự biến đổi đời sống là bằng chứng của sự tái sinh.
• Khả năng chiến thắng tội lỗi: “Ai sanh bởi Đức Chúa Trời, thì chẳng phạm tội, vì hột giống của Đức Chúa Trời ở trong người, và người không thể phạm tội được, vì đã sanh bởi Đức Chúa Trời” (1 Giăng 3:9). Điều này không có nghĩa là hoàn toàn vô tội, nhưng người được sanh lại không sống trong tội như một lối sống; họ có sức mạnh để kháng cự và ăn năn khi phạm tội.
• Tình yêu thương anh em: “Ai yêu Đức Chúa Trời thì cũng yêu anh em mình” (1 Giăng 4:21). Tình yêu thương là dấu hiệu đặc trưng của con cái Chúa.
• Hy vọng sống động về tương lai: “Nguyền xin Đức Chúa Trời của Đức Chúa Jêsus Christ, là Cha vinh hiển, ban thần trí của sự khôn sáng và của sự tỏ ra cho anh em, để nhận biết Ngài, ... và biết quyền vô hạn của Ngài đối với chúng ta có lòng tin, y theo công việc về sức mạnh của quyền năng Ngài” (Ê-phê-sô 1:17-19).

Các kết quả này không phải lúc nào cũng xuất hiện đầy đủ ngay lập tức, nhưng chúng sẽ ngày càng rõ rệt khi Cơ Đốc nhân tăng trưởng trong đức tin.

Hiểu được ý nghĩa của sự sanh lại không chỉ là vấn đề thần học, mà còn phải được áp dụng cụ thể trong đời sống hằng ngày của mỗi Cơ Đốc nhân.

1. Xác nhận sự sanh lại của chính mình: Nếu bạn đã tin Chúa Jêsus, hãy nhìn lại những bằng chứng của sự tái sinh trong đời bạn: có sự thay đổi trong tình yêu với Chúa, với Lời Ngài, với anh em, và trong thái độ với tội lỗi. Hãy vững vàng trong sự đảm bảo cứu rỗi (1 Giăng 5:13). Nếu bạn chưa chắc chắn, hãy thành thật cầu xin Chúa ban cho bạn đức tin và sự tái sinh.

2. Sống theo bản tính mới: Vì đã được sanh lại, chúng ta phải “cởi bỏ người cũ” và “mặc lấy người mới” (Cô-lô-se 3:9-10). Điều này thể hiện qua việc từ bỏ những thói quen tội lỗi, nuôi dưỡng các đức tính của Chúa, và để Thánh Linh hướng dẫn mỗi quyết định.

3. Tăng trưởng thuộc linh: Sự sanh lại là khởi điểm, sau đó chúng ta cần lớn lên trong ân điển và sự hiểu biết Chúa (2 Phi-e-rơ 3:18). Điều này đạt được qua việc đọc Kinh Thánh, cầu nguyện, thờ phượng, thông công với Hội Thánh và phục vụ.

4. Làm chứng về Chúa cho người khác: Chúa Jêsus đã truyền lệnh cho chúng ta rao giảng Phúc Âm để mọi người có cơ hội được sanh lại (Mác 16:15). Hãy chia sẻ câu chuyện của bạn và giải thích về sự cần thiết của việc tái sinh.

5. Cầu nguyện cho sự tái sinh của người khác: Như Thánh Linh đã tái sinh chúng ta, Ngài cũng có thể làm điều đó cho những người chúng ta yêu thương. Hãy kiên trì cầu nguyện cho họ.

6. Đừng lẫn lộn sự sanh lại với cảm xúc hoặc kinh nghiệm tôn giáo: Có người trải qua những xúc cảm mạnh mẽ khi tiếp nhận Chúa, có người thì không. Điều quan trọng là dựa trên Lời Chúa và đức tin nơi Đấng Christ, chứ không phải cảm giác.

7. Sống với niềm hy vọng vĩnh cửu: Người được sanh lại có sự sống đời đời và sẽ được ở với Chúa mãi mãi. Điều này giúp chúng ta kiên trì giữa những thử thách, khổ đau trên đời.

Lời tuyên bố của Chúa Jêsus trong Giăng 3:3 là chìa khóa mở cánh cửa vào Nước Đức Chúa Trời. “Sanh lại” (gennēthē anōthen) không chỉ đơn thuần là một sự bắt đầu lại, mà là một cuộc tái sinh thuộc linh từ trên cao, bởi quyền năng của Đức Thánh Linh. Sự sanh lại là điều kiện không thể thiếu để một người thấy và vào Nước Đức Chúa Trời. Nó được ban cho bởi ân điển, nhận lãnh bởi đức tin nơi Chúa Jêsus Christ, và được thể hiện qua một đời sống mới.

Mỗi chúng ta cần xem xét: Tôi đã được sanh lại chưa? Nếu chưa, hãy đến với Chúa Jêsus ngay hôm nay, tin nhận Ngài và nhận sự sống đời đời. Nếu đã được sanh lại, hãy sống xứng đáng với ơn gọi ấy, luôn biết ơn Chúa và giúp nhiều người khác cũng kinh nghiệm sự tái sinh quý báu này. Như Kinh Thánh chép: “Ngợi khen Đức Chúa Trời, Cha Đức Chúa Jêsus Christ chúng ta, Ngài theo lòng thương xót cả thể khiến chúng ta lại sanh để được sự sống đời đời” (1 Phi-e-rơ 1:3).