Hannah Trong Kinh Thánh
Trong dòng lịch sử cứu rỗi, Đức Chúa Trời thường dùng những con người bình thường, thậm chí là những người bị xem thế, bị tổn thương và tuyệt vọng, để thực hiện những công việc phi thường của Ngài. Câu chuyện về Hannah, mẹ của tiên tri Samuel, là một minh họa sống động và đầy cảm động về ân điển, đức tin và sự đáp lời cầu nguyện. Bà không chỉ là nhân vật nền tảng cho sự chuyển giao từ thời kỳ các Quan Xét sang thời kỳ Quân Chủ của Y-sơ-ra-ên, mà cuộc đời bà còn để lại những bài học thuộc linh sâu sắc về sự cầu nguyện, sự giao phó và sự trung tín của Đức Chúa Trời.
Chúng ta gặp Hannah trong I Sa-mu-ên đoạn 1. Bà là một trong hai người vợ của Ên-ca-na, một người Lê-vi sống tại Ra-ma-tha-im, thuộc miền núi Ép-ra-im (I Sa-mu-ên 1:1-2). Người vợ kia là Bên-ninh, có con với Ên-ca-na, còn Hannah thì “không có con” (câu 2). Trong bối cảnh văn hóa Y-sơ-ra-ên thời bấy giờ, việc không có con, đặc biệt là con trai, không chỉ là nỗi đau cá nhân mà còn là một sự sỉ nhục xã hội và được xem như một dấu hiệu của sự rủa sả hay không được Đức Chúa Trời ban phước (xem thêm Sáng-thế Ký 30:23).
Tên “Hannah” trong tiếng Hê-bơ-rơ (חַנָּה, Channah) có nghĩa là “ân điển” hoặc “sự duyên dáng”. Thật trớ trêu, người mang tên “ân điển” lại sống trong tình cảnh đau đớn vì không con. Điều này phản ánh một chủ đề thần học quan trọng: ân điển của Đức Chúa Trời thường được bày tỏ trọn vẹn nhất trong chính sự yếu đuối và bất lực của con người (II Cô-rinh-tô 12:9).
Sự đau khổ của Hannah càng trầm trọng hơn bởi sự khiêu khích và trêu chọc liên tục từ Bên-ninh, người vợ kia. Kinh Thánh chép: “Kẻ thù nghịch của nàng trêu chọc nàng cách đau đớn, để giục nàng lằm bằm vì cớ Đức Giê-hô-va đã khiến nàng son sẻ” (I Sa-mu-ên 1:6). Động từ “trêu chọc” trong tiếng Hê-bơ-rơ (כָּעַס, ka`as) mang nghĩa mạnh mẽ hơn: gây phẫn nộ, chọc tức đến mức đau đớn. Sự đau khổ của Hannah là một cơn bão hoàn hảo của nỗi đau thể xác (son sẻ), tổn thương tinh thần (bị trêu chọc), và khủng hoảng thuộc linh (“vì cớ Đức Giê-hô-va đã khiến…”). Nàng đối diện với câu hỏi hóc búa về sự công bình và sự quan tâm của Đức Chúa Trời trong nỗi đau của mình.
Hằng năm, gia đình Ên-ca-na lên đền thờ tại Si-lô để thờ phượng và dâng tế. Chính trong những chuyến đi này, nỗi đau của Hannah càng thêm tràn đầy. Tuy nhiên, điểm then chốt trong câu chuyện không phải là nỗi đau, mà là phản ứng của nàng trước nỗi đau ấy. Hannah không trở nên cay đắng với Đức Chúa Trời hay trả đũa Bên-ninh. Thay vào đó, nàng hướng lòng đến nơi duy nhất có thể tìm thấy sự an ủi và giải pháp: sự hiện diện của Đức Giê-hô-va.
I Sa-mu-ên 1:10-11 mô tả một cảnh tượng đáng nhớ: “Nàng sầu não trong lòng, vừa khóc vừa cầu nguyện cùng Đức Giê-hô-va. Nàng hứa nguyện rằng: Ôi Đức Giê-hô-va vạn quân! nếu Ngài đoái xem nỗi sầu khổ của con đòi Ngài, nhớ lại nó, chẳng quên con đòi Ngài, và ban cho con đòi Ngài một đứa con trai, thì tôi sẽ phú dâng nó trọn đời cho Đức Giê-hô-va, và dao cạo sẽ chẳng đưa ngang qua đầu nó.”
Hãy phân tích lời cầu nguyện này:
1. Danh xưng của Đức Chúa Trời: Hannah gọi Đức Chúa Trời là “Đức Giê-hô-va vạn quân” (יְהוָה צְבָאוֹת, Yahweh Tseba'oth). Đây là danh xưng nói đến Đức Chúa Trời là Chủ Tể, là Đấng toàn năng của các đạo binh thiên đàng và đất. Trong nỗi yếu đuối cùng cực, Hannah nhìn nhận quyền năng tối cao của Đức Chúa Trời. Nàng hướng sự chú ý từ vấn đề của mình sang Đấng có thể giải quyết vấn đề ấy.
2. Lời cầu nguyện đổ vỡ: Nàng cầu nguyện cách “sầu não”, “khóc” và “nói trong lòng” (câu 12-13). Đây là tiếng khóc của một tấm lòng tan vỡ, không còn chỗ dựa nào khác. Thi Thiên 34:18 chép: “Đức Giê-hô-va ở gần những người có lòng đau thương, và cứu kẻ nào có tâm hồn thống hối.” Lời cầu nguyện của Hannah không phải là một nghi thức hình thức, mà là tiếng kêu thống thiết từ tận đáy lòng.
3. Lời hứa nguyện (Nazarite Vow): Hannah hứa sẽ phú dâng đứa con trai mà nàng cầu xin “trọn đời cho Đức Giê-hô-va”. Điều này bao hàm việc con trai nàng sẽ sống theo điều kiện của người Na-xi-rê (Dân-số Ký 6:1-8) – không uống rượu, không cắt tóc, và được biệt riêng ra thánh để phục vụ Đức Chúa Trời. Đây không phải là sự mặc cả với Đức Chúa Trời, mà là một hành động của đức tin và sự dâng hiến trọn vẹn. Nàng hứa trao lại cho Đức Chúa Trời món quà quý giá nhất mà Ngài ban cho nàng.
Thầy tế lễ Hê-li, lúc đầu hiểu lầm vì thấy nàng mấp máy môi mà không ra tiếng, tưởng nàng say rượu. Nhưng khi Hannah giải thích: “Chẳng phải vậy, chúa; tôi là một người đàn bà có lòng sầu thảm, tôi chẳng uống rượu hay là vật say, nhưng tôi giãi bày lòng tôi ra trước mặt Đức Giê-hô-va” (câu 15), Hê-li đã chúc phước: “Hãy đi bình an, nguyện Đức Chúa Trời của Y-sơ-ra-ên nhậm lời nàng đã cầu xin Ngài” (câu 17). Lời đáp này đã trở thành điểm tựa cho đức tin của Hannah. Kinh Thánh chép: “Vậy, người đàn bà đi đường, vào ăn, và nét mặt nàng chẳng còn như trước nữa” (câu 18). Sự bình an đã đến, không phải vì hoàn cảnh thay đổi, mà vì nàng đã giao phó gánh nặng cho Chúa.
Đức Chúa Trời đã nhậm lời cầu nguyện của Hannah. “Đức Giê-hô-va nhớ đến nàng” (câu 19). Động từ “nhớ” (זָכַר, zakar) trong Kinh Thánh không chỉ là ghi nhớ trong trí, mà thường hàm ý hành động can thiệp với ân điển. Hannah thụ thai và sinh một con trai, đặt tên là Samuel (שְׁמוּאֵל, Shemu'el). Nàng giải thích: “Ấy là vì tôi đã cầu xin nó nơi Đức Giê-hô-va” (câu 20). Tên Samuel nghe như “nghe bởi Đức Chúa Trời” (שָׁמַע אֵל, Shama El), là một chứng tích sống về sự đáp lời cầu nguyện.
Hannah giữ lời hứa. Sau khi cai sữa cho Samuel (có lẽ lúc cậu khoảng 3-5 tuổi), nàng đưa cậu đến đền thờ tại Si-lô và trình diện trước thầy tế lễ Hê-li với lời tuyên bố đầy ý nghĩa: “Ôi, chúa! Tôi chỉ sanh đặng đứa trẻ nầy mà thôi, Đức Giê-hô-va đã nhậm lời tôi cầu xin. Vậy, tôi cho Đức Giê-hô-va mượn nó; trọn đời nó sẽ bị cho mượn Đức Giê-hô-va” (I Sa-mu-ên 1:27-28). Cụm từ “cho mượn” (הִשְׁאִיל, hish'il) thật đặc biệt. Nó thể hiện thái độ của Hannah: tất cả đều là của Chúa, bà chỉ là người quản lý. Samuel không phải là “của tôi”, mà là “của Chúa” được giao phó cho bà trong một thời gian ngắn để nuôi dưỡng.
Hành động dâng hiến này được tiếp nối bởi một trong những bài ca ngợi khen vĩ đại nhất trong Kinh Thánh – I Sa-mu-ên đoạn 2:1-10. Bài ca này không chỉ là lời tạ ơn cá nhân, mà là một bài thần học sâu sắc về bản tính của Đức Chúa Trời:
- Ngài là Đấng Cứu Tinh: “Lòng tôi nhơn Đức Giê-hô-va mà vui mừng... Tôi nức lòng vui vẻ trong sự cứu rỗi của Ngài” (câu 1).
- Ngài là Đấng Thánh và Duy Nhất: “Chẳng có một Đấng thánh nào giống như Đức Giê-hô-va; thật, chẳng có ai khác ngoài Ngài! Cũng chẳng có hòn đá nào như là Đức Chúa Trời của chúng ta” (câu 2).
- Ngài Đảo Lộn Trật Tự Thế Gian: Bài ca nhấn mạnh chủ đề Đức Chúa Trời hạ kẻ kiêu ngạo xuống và nâng người khiêm nhường lên, làm cho kẻ giàu trở nên trắng tay và nâng đỡ kẻ nghèo khó (câu 4-8). Chính Hannah, người từng bị khinh dể, giờ đây ca ngợi sự đảo ngược của ân điển.
- Ngài là Đấng Toàn Năng và Xét Đoán: “Đức Giê-hô-va sẽ đoán xét các đầu cùng đất” (câu 10), và bài ca kết thúc với lời tiên tri về Đấng chịu xức dầu của Ngài – một lời tiên tri hướng đến Vương Quốc tương lai và sau cùng là Chúa Cứu Thế.
Ân điển của Đức Chúa Trời càng dư dật hơn khi Ngài ban thêm cho Hannah ba con trai và hai con gái (I Sa-mu-ên 2:21), trong khi Samuel lớn lên “trước mặt Đức Giê-hô-va” và được Ngài dùng cách đặc biệt để lập nên các tiên tri và xức dầu hai vị vua đầu tiên của Y-sơ-ra-ên.
Cuộc đời Hannah không chỉ là một câu chuyện lịch sử, mà là một kho tàng các bài học thuộc linh có thể áp dụng sâu sắc cho đời sống tin kính ngày nay.
1. Cầu Nguyện Trong Sự Đổ Vỡ và Chân Thật: Hannah dạy chúng ta rằng không có nỗi đau nào là quá lớn hay quá nhỏ để mang đến trước mặt Chúa. Chúng ta không cần phải giữ vẻ ngoài mạnh mẽ. Đức Chúa Trời đón nhận những lời cầu nguyện đầy nước mắt, những tiếng than thở từ đáy lòng. Hãy “giãi bày lòng mình ra trước mặt Đức Giê-hô-va” trong sự chân thật trọn vẹn (Phi-líp 4:6-7).
2. Giao Phó và Dâng Hiến Những Điều Quý Giá Nhất: Bài học lớn từ Hannah là sự sẵn lòng trao lại cho Đức Chúa Trời chính điều mình khao khát nhất. Trong đời sống chúng ta, đó có thể là con cái, sự nghiệp, mối quan hệ, ước mơ, hay sức khỏe. Hannah nhắc nhở chúng ta rằng mọi thứ đều là “cho mượn” từ Chúa. Phước hạnh thật sự đến khi chúng ta dâng lại những điều ấy cho Ngài và để Ngài sử dụng theo ý muốn tốt lành của Ngài (Rô-ma 12:1).
3. Giữ Lời Hứa Nguyện với Đức Chúa Trời: Hannah đã hứa và bà đã giữ lời, dù điều đó đồng nghĩa với việc phải xa cách đứa con yêu dấu. Điều này dạy chúng ta về tính nghiêm túc của những lời hứa hay sự hứa nguyện với Chúa. “Hãy phó sự đường lối mình cho Đức Giê-hô-va, và nhờ cậy nơi Ngài, thì Ngài sẽ làm thành việc ấy” (Thi Thiên 37:5). Sự trung tín của chúng ta phản chiếu sự trung tín của Ngài.
4. Nhận Biết Quyền Tể Trị và Thời Điểm Của Chúa: Hannah đã chờ đợi nhiều năm. Nàng không vội vã, cũng không tìm giải pháp thay thế của con người. Nàng tiếp tục lên đền thờ, tiếp tục cầu nguyện, và cuối cùng, “Đức Giê-hô-va nhớ đến nàng” đúng thời điểm của Ngài. Cuộc đời Samuel sau này chứng minh rằng thời điểm của Đức Chúa Trời là hoàn hảo. Chúng ta được kêu gọi tin cậy rằng Ngài hành động vì lợi ích tối thượng của chúng ta và cho vinh hiển của Ngài, ngay cả trong sự chờ đợi (Ê-sai 40:31).
5. Đáp Lại Bằng Sự Ngợi Khen và Thần Học Đúng Đắn: Phản ứng của Hannah khi lời cầu nguyện được nhậm không phải là tự hào hay giữ ân điển cho riêng mình, mà là dâng lên một bài ca thờ phượng tập trung hoàn toàn vào bản tính và công việc của Đức Chúa Trời. Điều này nhắc nhở chúng ta rằng mục đích tối hậu của mọi phước lành là đưa chúng ta đến sự thờ phượng sâu nhiệm hơn và hiểu biết đúng đắn hơn về Chúa.
Hannah, người phụ nữ mang tên “ân điển”, đã sống trọn vẹn ý nghĩa tên mình qua việc kinh nghiệm ân điển Chúa trong nỗi đau và chia sẻ ân điển ấy cho cả dân tộc qua con trai bà, Samuel. Câu chuyện của bà là một minh chứng hùng hồn rằng Đức Chúa Trời lắng nghe tiếng kêu của những tấm lòng tan vỡ, và Ngài có quyền năng biến đổi sự sỉ nhục thành vinh hiển, sự son sẻ thành sung mãn.
Ngày nay, mỗi Cơ Đốc nhân đều có thể tìm thấy sự đồng cảm và hy vọng nơi Hannah. Dù chúng ta đang đối diện với “sự son sẻ” thuộc linh nào – có thể là một lời cầu nguyện chưa được đáp, một mối quan hệ tan vỡ, một ước mơ chưa thành, hay cảm giác bị bỏ rơi – chúng ta hãy noi gương Hannah: chạy đến với Đức Giê-hô-va vạn quân, trút đổ lòng mình cách chân thật, giao phó những điều quý giá nhất, giữ vững đức tin trong sự chờ đợi, và khi ân điển đến, hãy dâng lời ngợi khen cho Danh Ngài. Qua đó, chính nỗi đau của chúng ta có thể trở thành ống dẫn cho quyền năng biến đổi của Đức Chúa Trời, không chỉ cho đời sống chúng ta, mà còn cho nhiều người khác nữa.
“Hãy trao mọi điều lo lắng mình cho Ngài, vì Ngài hay săn sóc anh em.” (I Phi-e-rơ 5:7)