Tiên tri Xa-cha-ri trong Kinh Thánh là ai?

Trong dòng chảy lịch sử cứu chuộc của Đức Chúa Trời, một số tiên tri được Ngài đặt để như những ngọn hải đăng, chiếu sáng vào những thời khắc tăm tối nhất của dân Y-sơ-ra-ên. Xa-cha-ri, tác giả của một trong những sách tiên tri cuối cùng trong Cựu Ước, chính là một sứ giả như thế. Sứ điệp của ông, được đan xen giữa những khải tượng huyền nhiệm và những lời hứa đầy an ủi, không chỉ dành cho nhóm người hồi hương đang nản lòng ở thế kỷ thứ 6 TCN, mà còn vang vọng mãnh liệt đến Hội Thánh ngày nay, đặc biệt khi chúng ta hướng lòng về sự tái lâm của Chúa Cứu Thế Giê-xu.

Tên "Xa-cha-ri" (זְכַרְיָה/Zekaryah) trong tiếng Hê-bơ-rơ có nghĩa là "Đức Giê-hô-va nhớ đến" hoặc "Đức Giê-hô-va nổi danh". Tên này tự nó đã là một sứ điệp hy vọng cho một dân tộc cảm thấy bị lãng quên trong chốn lưu đày. Xa-cha-ri là con trai của Bê-đia, cháu của Y-đô, thuộc dòng dõi thầy tế lễ (Xa-cha-ri 1:1; Nê-hê-mi 12:4, 16). Điều này cho thấy ông vừa là tiên tri, vừa xuất thân từ dòng tế lễ, mang đến một góc nhìn độc đáo kết hợp giữi sự thánh khiết trong sự thờ phượng và sứ điệp trực tiếp từ Đức Giê-hô-va.

Sách Xa-cha-ri mở đầu bằng việc xác định thời điểm: "tháng tám, năm thứ hai đời vua Đa-ri-út" (khoảng năm 520 TCN – Xa-cha-ri 1:1). Đây là giai đoạn quan trọng sau sắc lệnh của vua Si-ru (năm 538 TCN), cho phép dân Giu-đa bị lưu đày tại Ba-by-lôn được trở về quê hương. Nhóm người đầu tiên hồi hương, dưới sự lãnh đạo của Xô-rô-ba-bên (thủ lĩnh) và Giê-sua (thầy tế lễ cả), đã khởi công xây lại đền thờ với lòng nhiệt thành. Tuy nhiên, sự chống đối từ các dân tộc xung quanh và chính sự nản lòng từ bên trong đã khiến công việc đình trệ suốt gần hai thập kỷ (E-xơ-ra 4:1-5, 24). Trong bối cảnh ấy, Đức Chúa Trời dấy lên hai tiên tri: A-ghê và Xa-cha-ri.

Nếu A-ghê như một kiến trúc sư thiêng liêng, trực tiếp thúc giục dân chúng ưu tiên xây dựng nhà Đức Chúa Trời, thì Xa-cha-ri như một nhà thần học và khải tượng gia, vẽ nên bức tranh rộng lớn hơn về ý nghĩa thuộc linh của đền thờ, về sự phán xét, sự thanh tẩy và tương lai vinh hiển của Si-ôn dưới sự cai trị của Đấng Mê-si. Sứ điệp của ông kéo dài ít nhất hai năm (Xa-cha-ri 1:1, 7; 7:1).

Sách Xa-cha-ri có thể được chia thành hai phần chính rõ rệt, phản ánh hai giai đoạn hoặc hai phong cách truyền đạt sứ điệp khác biệt:

Phần I: Các Khải Tượng Ban Đêm và Lời Kêu Gọi Ăn Năn (Chương 1-6)

Trong phần này, Xa-cha-ri nhận được "tám khải tượng" trong một đêm (chương 1-6). Các khải tượng này có tính biểu tượng cao, được một thiên sứ giải nghĩa, và xoay quanh số phận của Giu-đa, Giê-ru-sa-lem, và các quốc gia thù nghịch.

• Khải tượng 1: Kỵ sĩ giữa các cây sim (1:7-17): Bày tỏ sự quan tâm của Đức Giê-hô-va đối với Giê-ru-sa-lem và lời hứa phục hồi, an ủi.
• Khải tượng 2: Bốn cái sừng và bốn thợ rèn (1:18-21): Sự hủy diệt các cường quốc đã hại Giu-đa.
• Khải tượng 3: Người cầm dây đo (2:1-13): Giê-ru-sa-lem tương lai sẽ đông đúc, phồn thịnh và được Chúa bảo vệ.
• Khải tượng 4: Thầy tế lễ cả Giê-sua được tẩy sạch (3:1-10): Một trong những khải tượng quan trọng nhất, thể hiện sự tha thứ và phục chức dân sự dựa trên ân điển, được tiên tri về Đấng Mê-si là "Chồi" (Tsemach).
• Khải tượng 5: Chân đèn vàng và hai cây ô-liu (4:1-14): Công việc xây đền thờ được hoàn thành nhờ Thần của Đức Chúa Trời, không bởi quyền thế hay năng lực con người. Hai người được xức dầu (Xô-rô-ba-bên và Giê-sua) hợp tác dưới sự chỉ đạo của Đấng Mê-si.
• Khải tượng 6: Cuốn sách bay (5:1-4): Sự phán xét tội trộm cắp và thề dối.
• Khải tượng 7: Cái ê-pha (5:5-11): Sự loại bỏ gian ác ra khỏi xứ.
• Khải tượng 8: Bốn cỗ xe (6:1-8): Sự đoán phát của Đức Chúa Trời ra khắp đất.

Phần này kết thúc bằng một biểu tượng đầy ý nghĩa: việc làm mão triều thiên bằng vàng bạc đặt trên đầu thầy tế lễ cả Giê-sua, tiên tri về Đấng "Chồi" sẽ xây đền thờ Đức Giê-hô-va, kết hợp vương quyền và chức tế lễ (6:9-15).

Phần II: Các Bài Giảng và Sứ Điệp Về Ngày Của Đức Giê-hô-va (Chương 7-14)

Phần này gồm hai "gánh nặng" (massa - מַשָּׂא), tức là những sứ điệh nặng nề về sự phán xét và cứu chuộc.

• Gánh nặng thứ nhất (chương 7-8): Trả lời câu hỏi về việc giữ chay, nhấn mạnh đến sự công bình, nhân từ và chân thật trong đời sống thực tế hơn là hình thức tôn giáo. Đồng thời, đưa ra những lời hứa tuyệt vời về sự phục hưng của Giê-ru-sa-lem: "Giê-ru-sa-lem sẽ được gọi là thành chân thật; và núi của Đức Giê-hô-va vạn quân sẽ được gọi là núi thánh" (8:3).
• Gánh nặng thứ hai (chương 9-14): Đây là một trong những phân đoạn Mê-si quan trọng nhất trong toàn bộ Cựu Ước. Nó mô tả sự đến lần thứ nhất của Đấng Mê-si trong sự khiêm nhường (9:9), sự bị bội phản (11:12-13), sự bị đâm (12:10), và sự chiến thắng cuối cùng của Ngài trong ngày sau rốt (chương 14).

Sách Xa-cha-ri được Tân Ước trích dẫn nhiều lần, chứng tỏ tầm quan trọng đặc biệt của nó trong việc làm chứng về Chúa Cứu Thế Giê-xu.

1. Vua Khiêm Nhường Trên Lừa Con (Xa-cha-ri 9:9)
"Hỡi con gái Si-ôn, hãy mừng rỡ cả thể! Hỡi con gái Giê-ru-sa-lem, hãy trổi tiếng reo vui! Kìa, Vua ngươi đến cùng ngươi; Ngài là công bình và được cứu, khiêm nhường, cỡi lừa, tức là con của lừa cái." Lời tiên tri này được ứng nghiệm trực tiếp và chính xác trong sự kiện Chúa Giê-xu vào thành Giê-ru-sa-lem cách khải hoàn (Ma-thi-ơ 21:4-5; Giăng 12:14-15). Ngài đến không như một nhà chinh phục quân sự trên chiến mã, mà như Vua Hòa Bình trên lưng lừa con.

2. Ba Mươi Miếng Bạc (Xa-cha-ri 11:12-13)
"Chúng nó bèn cân cho ta ba chục miếng bạc... Đức Giê-hô-va bèn phán cùng ta rằng: Hãy lấy giá tốt mà chúng nó định cho ta, đem quăng cho thợ gốm! Ta bèn lấy ba chục miếng bạc quăng cho thợ gốm tại trong nhà Đức Giê-hô-va." Ma-thi-ơ đã trích dẫn sự kiện Giu-đa Ích-ca-ri-ốt phản Chúa với giá 30 miếng bạc, và số bạc đó được dùng mua ruộng của thợ gốm, như một sự ứng nghiệm kỳ diệu (Ma-thi-ơ 27:3-10).

3. Đấng Bị Đâm (Xa-cha-ri 12:10)
"Chúng nó sẽ ngó xem ta là Đấng chúng nó đã đâm; và chúng nó sẽ thương khóc... như là thương khóc con trai một." Giăng đã trực tiếp áp dụng lời này cho Chúa Giê-xu bị đâm bên hông trên thập tự giá (Giăng 19:34, 37). Lời tiên tri này cũng nói đến sự ăn năn và than khóc của dân Y-sơ-ra-ên trong tương lai khi họ nhận ra Đấng họ đã đóng đinh.

4. Đấng Chăn Bị Đánh, Chiên Bị Tan Lạc (Xa-cha-ri 13:7)
"Hỡi gươm, hãy tỉnh thức nghịch cùng kẻ chăn của ta, nghịch cùng người bạn thiết của ta, Đức Giê-hô-va vạn quân phán vậy. Hãy đánh kẻ chăn, thì chiên sẽ tan lạc." Chúa Giê-xu đã dùng lời này để tiên báo việc các môn đồ sẽ bỏ Ngài mà chạy khi Ngài bị bắt (Ma-thi-ơ 26:31, Mác 14:27).

Sứ điệp của Xa-cha-ri không phải là những lời cổ xưa khô khan, mà là lời sống động, có sức biến đổi cho Hội Thánh và mỗi tín hữu ngày nay.

1. Xây Dựng Đền Thờ Thuộc Linh Trong Sự Nương Cậy Thánh Linh: Công việc xây dựng đền thờ vật chất thời Xa-cha-ri là hình bóng cho công việc xây dựng Hội Thánh – đền thờ thuộc linh của Đức Chúa Trời (1 Phi-e-rơ 2:5). Lời phán với Xô-rô-ba-bên: "Ấy chẳng phải là bởi quyền thế, cũng chẳng phải bởi năng lực, bèn là bởi Thần ta, Đức Giê-hô-va vạn quân phán vậy" (Xa-cha-ri 4:6) vẫn là nguyên tắc nền tảng. Trong mọi sự phục vụ, xây dựng gia đình, hay phát triển bản thân trong Chúa, chúng ta cần học tập sự nương cậy tuyệt đối vào quyền năng Thánh Linh, không dựa vào tài năng hay nguồn lực con người.

2. Sống Với Tầm Nhìn Về Tương Lai Được Chúa Hứa: Dân Chúa thời ấy nản lòng vì chỉ thấy hiện tại khó khăn. Xa-cha-ri được Chúa ban cho tám khải tượng để mở rộng tầm mắt thuộc linh của họ, để họ thấy được kế hoạch, sự bảo vệ và tương lai vinh hiển của Đức Chúa Trời. Cơ Đốc nhân chúng ta cần nuôi dưỡng đức tin bằng cách liên tục hướng mắt về những lời hứa cuối cùng của Đức Chúa Trời: sự trở lại của Vua Giê-xu, sự phục hồi mọi vật, trời mới đất mới. Tầm nhìn ấy sẽ cho chúng ta sự kiên trì và can đảm.

3. Kết Hợp Đời Sống Thực Tế Với Đức Tin: Trong chương 7-8, Xa-cha-ri nhấn mạnh rằng sự kiêng ăn, thờ phượng hình thức là vô ích nếu không đi kèm với sự thực thi công lý, nhân từ, thương xót người lân cận. Đức tin chân thật phải được thể hiện qua hành động yêu thương và công bình trong các mối quan hệ hằng ngày, tại nơi làm việc, trong gia đình và xã hội.

4. Nhìn Biết Chúa Giê-xu Là Trung Tâm Của Mọi Lời Tiên Tri: Sách Xa-cha-ri dạy chúng ta đọc Cựu Ước với con mắt hướng về Chúa Cứu Thế. Mọi lời hứa về sự phục hưng, sự chiến thắng, sự trị vì đều được làm trọn và sẽ được làm trọn trọn vẹn trong Ngài. Mỗi khi đọc Kinh Thánh, chúng ta phải tìm kiếm bóng dáng của Chúa Giê-xu, vì Ngài là điểm hội tụ của toàn bộ Lời Đức Chúa Trời (Lu-ca 24:27).

5. Giữ Vững Hy Vọng Giữa Những Thử Thách: Lời hứa về sự bảo vệ của Chúa ("ta sẽ làm thành vách lửa chung quanh nó" - 2:5) và sự hiện diện của Ngài ("ta sẽ ở giữa ngươi" - 2:10) là sự đảm bảo cho mọi tín hữu đang trải qua hoạn nạn, bắt bớ hay khủng hoảng cá nhân. Chúa chúng ta không thay đổi, Ngài vẫn là Đấng gìn giữ và đồng hành với dân Ngài.

Tiên tri Xa-cha-ri, "người được Đức Giê-hô-va nhớ đến", đã hoàn thành sứ mạng của mình một cách trung tín: ông đem đến sự an ủi và hy vọng cho một cộng đồng đang thất vọng, thúc giục họ hoàn thành công việc của Chúa với đức tin, và quan trọng hơn hết, ông vẽ nên một bức chân dung sống động và đa chiều về Đấng Mê-si – Đấng vừa là Vua khiêm nhường, vừa là Đầy tớ chịu thương khó, vừa là Đấng Chăn chiên bị đánh, và cuối cùng là Vua vinh hiển sẽ cai trị trên cả thế gian.

Sứ điệp của Xa-cha-ri vang vọng đến chúng ta ngày nay như một lời nhắc nhở đầy quyền năng: Hãy trở về cùng Chúa (1:3), hãy xây dựng đền thờ thuộc linh trong quyền năng Thánh Linh, hãy sống công bình và yêu thương, và trên hết, hãy hướng lòng trông cậy về Chúa Giê-xu Christ, Đấng đã đến, đã chịu đâm vì tội lỗi chúng ta, và Ngài sẽ trở lại trong vinh quang để thiết lập vương quốc đời đời của Ngài. Trong khi chờ đợi ngày trọng đại ấy, chúng ta được kêu gọi sống như những công dân của Si-ôn thiên thượng, mang lấy sự khiêm nhường, hy vọng và lòng trung tín mà tiên tri Xa-cha-ri đã rao giảng.