Antiochus Epiphanes
Trong hành trình nghiên cứu Lời Tiên Tri Kinh Thánh, đặc biệt là sách Đa-ni-ên và những lời tiên tri về thời kỳ cuối cùng, một nhân vật lịch sử nổi bật lên như một hình bóng quan trọng, một nguyên mẫu cho sự chống đối tột độ chống lại Đức Chúa Trời và dân sự Ngài. Đó là Antiochus IV, tự xưng là "Epiphanes" (Đấng Tỏ Mình Ra). Việc hiểu rõ về nhân vật này không chỉ giúp chúng ta giải mã những đoạn tiên tri phức tạp mà còn rút ra những bài học sâu sắc về đức tin, sự bền lòng và bản chất của sự bội đạo trong bối cảnh hiện tại.
Antiochus IV Epiphanes trị vì Đế quốc Seleucid (một trong bốn vương quốc Hy Lạp hóa tách ra từ đế quốc của Alexander Đại Đế) từ năm 175 đến 164 TCN. Danh hiệu "Epiphanes" (Ἐπιφανής) trong tiếng Hy Lạp có nghĩa là "Đấng Tỏ Mình Ra" hoặc "Vinh Hiển." Tuy nhiên, nhiều đối thủ và sử gia đương thời chế giễu ông bằng biệt danh "Epimanes" (Ἐπιμανής), có nghĩa là "Kẻ Điên Rồ". Sự mâu thuẫn trong danh xưng này phản ánh tính cách lập dị, tàn bạo nhưng đầy tham vọng của ông.
Đế quốc Seleucid của ông kiểm soát vùng Cận Đông, bao gồm Đất Nước Giao Ước (Judea). Ông là con trai của Antiochus III Đại Đế, người đã bị La Mã đánh bại, buộc phải gửi con trai (Antiochus IV) làm con tin đến Rome. Trải nghiệm này đã hình thành nên nỗi ám ảnh của ông về quyền lực và sự thống nhất đế chế dưới nền văn hóa Hy Lạp (Hellenization).
Kinh Thánh không trực tiếp nhắc đến tên "Antiochus Epiphanes," nhưng các sách tiên tri, đặc biệt là sách Đa-ni-ên, đã mô tả rất chi tiết về những hành động của một "vua phương bắc" gian ác, mà các học giả đều công nhận là ứng nghiệm trọn vẹn nơi ông.
1. Lời Tiên Tri Trong Đa-ni-ên 8:
Đây là khải tượng quan trọng nhất. Tiên tri Đa-niên thấy một con chiên đực (Đế quốc Medo-Ba-tư) bị một con dê đực (Alexander Đại Đế) húc ngã. Con dê có "cái sừng lớn" (Alexander) bị gãy và thay vào đó bốn cái sừng nhỏ (bốn vương quốc Hy Lạp hóa). Từ một trong bốn cái sừng đó, "một cái sừng nhỏ" mọc lên.
"Rồi nó lớn lên cho đến cơ binh trên trời; nó làm cho đổ xuống đất một phần cơ binh và một phần trong các ngôi sao, và giày đạp lên trên. Phải, nó tự tôn mình lên tới tướng cơ binh; và nó cất của lễ thiêu hằng dâng khỏi Ngài, và nơi thánh của Ngài bị quăng xuống. Vì có sự bội nghịch, nó được phép hiếp đáp cơ binh và của lễ thiêu hằng dâng; và nó ném bỏ lẽ thật xuống đất, nó làm theo ý mình và được thạnh vượng." (Đa-ni-ên 8:10-12)
Thiên sứ Giáp-ri-ên đã giải nghĩa rõ ràng: "Con dê đực có sừng là vua nước Gờ-réc; và cái sừng lớn ở giữa hai con mắt nó, tức là vua đầu nhứt. Cái sừng đó gãy đi, và có bốn sừng mọc lên thay cho, tức là bốn nước của dân tộc đó dấy lên, nhưng quyền thế không bằng sừng ấy. Đến kỳ sau rốt của nước chúng nó, khi những kẻ bội nghịch đã làm trọn sự gian ác, thì sẽ dấy lên một vua có bộ mặt hung dữ và hay dùng những lời hóc hiểm." (Đa-ni-ên 8:21-23). "Cái sừng nhỏ" này chính là Antiochus Epiphanes.
2. Lời Tiên Tri Chi Tiết Trong Đa-ni-ên 11:
Chương 11 mô tả một loạt các cuộc chiến giữa "vua phương nam" (Ptolemaic của Ai Cập) và "vua phương bắc" (Seleucid). Từ câu 21 đến 35, mô tả vô cùng chính xác về Antiochus IV:
- "Sẽ có một kẻ đê tiện lên thay vì vua đó" (câu 21): Antiochus IV không phải là người thừa kế trực tiếp chính thống, ông đã cướp ngôi từ cháu trai.
- "Dùng lời dua nịnh mà chiếm lấy nước" (câu 21): Ông dùng mưu mô và hứa hẹn để giành quyền kiểm soát.
- "Chống lại giao ước thánh" và "làm theo ý mình" (câu 28, 30): Ông can thiệp và bức hại người Do Thái trung thành với luật pháp Đức Chúa Trời.
- "Làm ô uế nơi thánh, cất của lễ thiêu hằng dâng, và lập sự gớm ghiếc làm ra sự hoang vu" (câu 31): Đây chính là sự kiện tối cao trong sự báng bổ của ông.
Hành động tột đỉnh khiến Antiochus Epiphanes trở thành biểu tượng của sự chống Chúa là sự kiện được Kinh Thánh gọi là "sự gớm ghiếc làm nên hoang vu" (Đa-ni-ên 11:31, 12:11). Sử gia Do Thái Josephus và sách Macabê ghi lại:
Năm 167 TCN, sau khi đàn áp một cuộc nổi dậy ở Jerusalem, Antiochus ra lệnh:
- Cấm Đạo Triệt Để: Cấm thực hành Do Thái giáo: cắt bì, giữ ngày Sa-bát, sở hữu sách luật pháp (Torah).
- Làm Ô Uế Đền Thờ: Ông xây một bàn thờ cho thần Zeus Olympus (mà ông đồng nhất với thần Ba-anh Shamem - "Chúa Tể Của Các Từng Trời") ngay trên bàn thờ dâng của lễ thiêu của Đức Giê-hô-va.
- Dâng Của Lễ Ghê Tởm: Vào ngày 25 tháng Chislev (tháng 9), ông dâng một con heo (vật ô uế theo luật pháp) trên bàn thờ đó, và rắc nước hầm thịt heo khắp Đền Thờ.
Hành động này khiến Đền Thờ bị ô uế hoàn toàn, biến nơi cực thánh thành chỗ "hoang vu" về mặt thuộc linh. Chúa Giê-xu cũng nhắc đến "sự gớm ghiếc tàn nộ" trong Ma-thi-ơ 24:15, trích dẫn Đa-ni-ên, cho thấy sự kiện lịch sử này là hình bóng cho một sự kiện tương tự sẽ xảy ra trong tương lai dưới quyền Antichrist.
Lịch sử về Antiochus Epiphanes không chỉ là câu chuyện quá khứ, nhưng mang những bài học thuộc linh sâu sắc:
1. Bản Chất Của Sự Bội Đạo và Hội Nhập Văn Hóa (Hellenization): Sự tấn công của Antiochus không chỉ là quân sự, mà chủ yếu là văn hóa và tôn giáo. Ông muốn thống nhất đế chế bằng một nền văn hóa, một tôn giáo (thờ các thần Hy Lạp). Điều này nhắc nhở chúng ta về sức ép "hội nhập" với thế gian ngày nay. Thế gian luôn muốn Cơ Đốc nhân từ bỏ những giá trị đặc trưng (như sự thánh khiết, đạo đức Kinh Thánh, sự thờ phượng duy nhất Chúa) để hòa vào dòng chảy văn hóa đa thần, tương đối về chân lý. Chúng ta được kêu gọi "đừng làm theo đời nầy" (Rô-ma 12:2).
2. Sự Trung Thành Trong Nghịch Cảnh: Phản ứng của dân Chúa thời đó chia làm hai phe: một nhóm chịu "hội nhập," từ bỏ giao ước; và một nhóm trung thành, sẵn sàng chịu chết (như gia đình Maccabee). Câu chuyện về bà mẹ và bảy người con trai bị tra tấn đến chết vì không chịu ăn thịt heo (2 Macabê 7) là minh chứng cho đức tin. Bài học cho chúng ta là phải quyết định trung thành với Chúa, ngay cả khi phải trả giá. "Hãy trung tín cho đến chết, rồi ta sẽ ban cho ngươi mão triều thiên của sự sống." (Khải Huyền 2:10).
3. Hình Bóng Của Antichrist: Antiochus Epiphanes là hình bóng rõ ràng nhất của Antichrist sẽ đến. Cả hai đều: (1) Tự tôn mình lên, xưng mình là thần (2 Tê-sa-lô-ni-ca 2:4; Antiochus cho đúc tiền với dòng chữ "Theos Epiphanes" - Đức Chúa Trời Hiện Ra); (2) Chống đối Đức Chúa Trời chân thật và dân sự Ngài; (3) Làm ô uế nơi thánh và thiết lập sự thờ phượng giả mạo. Việc nghiên cứu về ông giúp chúng ta nhận diện được tinh thần chống Chúa đang hoạt động trong thế gian và cảnh giác thuộc linh.
4. Sự Tin Quyết Vào Chủ Quyền Của Đức Chúa Trời: Mặc dù Antiochus có vẻ "làm theo ý mình và được thạnh vượng" (Đa-ni-ên 8:12, 11:36), Kinh Thánh nhấn mạnh rằng ông ta chỉ hành động trong giới hạn thời gian được Đức Chúa Trời cho phép ("đến kỳ đã định" - Đa-ni-ên 8:19, 11:27, 35). Cuối cùng, ông chết trong bệnh tật và nhục nhã (Đa-ni-ên 11:45). Điều này khẳng định rằng Đức Chúa Trời vẫn tể trị, ngay cả khi kẻ ác dường như đang thắng thế. Chúng ta cần có cái nhìn đức tin về lịch sử và tin cậy vào kế hoạch hoàn hảo của Ngài.
Antiochus Epiphanes không chỉ là một nhân vật lịch sử, mà là một "cái sừng nhỏ" đầy bài học được Đức Chúa Trời cho phép hiện ra để làm trọn lời tiên tri và dạy dỗ dân sự Ngài qua mọi thời đại. Cuộc đời ông cảnh báo chúng ta về sự nguy hiểm của tinh thần chống Chúa, của sự cám dỗ hòa nhập đến mức từ bỏ căn cước đức tin. Đồng thời, nó cũng khích lệ chúng ta về sự trung thành của những người tin kính, về sự tể trị tối cao của Đức Chúa Trời, và về niềm hy vọng sau cùng: mọi thế lực thù nghịch rồi sẽ bị phán xét và tiêu diệt, còn vương quốc của Đấng Christ – được tiên tri trong cùng sách Đa-ni-ên – sẽ đời đời bền vững.
"Ngài sẽ được quyền thế, sự tôn trọng, và nước, hầu cho các dân tộc, các nước, các thứ tiếng đều hầu việc Ngài; quyền thế Ngài là quyền thế đời đời chẳng qua đi, và nước Ngài không bao giờ bị hủy phá." (Đa-ni-ên 7:14)
Ước mong mỗi chúng ta, khi đối diện với những áp lực của thời đại, sẽ có lòng can đảm như những người trung tín thời Macabee, mắt đức tin nhìn thấy ngai vàng Đấng Tể Trị, và kiên quyết bước đi trong giao ước thánh với Chúa chúng ta.