Hêrôđê Đại Đế
Trong lịch sử cứu chuộc của Đức Chúa Trời, có những nhân vật xuất hiện như những bóng tối phản chiếu ánh sáng của Đấng Mêsia. Hêrôđê Đại đế là một trong những nhân vật như vậy – một kẻ cai trị quyền lực, xảo quyệt và tàn bạo, người mà Kinh Thánh ghi lại đã cố gắng hủy diệt Vua Mới Sinh của dân Giu-đa. Nghiên cứu về ông không chỉ là tìm hiểu lịch sử chính trị, mà còn là bài học sâu sắc về bản chất tội lỗi chống lại Đức Chúa Trời và sự bảo vệ nhiệm mầu của Ngài trên kế hoạch cứu rỗi.
Hêrôđê Đại đế (khoảng 74/73 TCN – 4 TCN), còn được biết với danh hiệu Herod the Great, là vua chư hầu (client king) của xứ Giu-đê dưới quyền bảo hộ của Đế chế La Mã. Ông không phải là người Giu-đa thuần chủng, mà xuất thân từ một gia đình quý tộc Ê-đôm (Idumea), một dân tộc đã bị người Giu-đa cải đạo ép buộc trước đó. Gốc gác này khiến ông luôn bị giới lãnh đạo tôn giáo Do Thái (như người Pha-ri-si và Sa-đu-sê) xem thường và nghi ngờ, dù ông đã cố gắng bảo vệ luật pháp Môi-se và xây dựng lại Đền Thờ một cách tráng lệ.
Ông được La Mã bổ nhiệm làm "Vua của dân Giu-đa" vào năm 37 TCN sau một thời gian tranh giành quyền lực phức tạp, và cai trị trong khoảng 33 năm. Sự cai trị của ông được đánh dấu bởi cả những công trình kiến trúc vĩ đại (như mở rộng Đền Thờ Jerusalem, xây dựng thành phố Caesarea Maritima, pháo đải Masada) và sự tàn bạo, đa nghi đến mức điên cuồng, ngay cả với chính gia đình mình.
Hêrôđê Đại đế xuất hiện trực tiếp trong phân đoạn Kinh Thánh then chốt thuật lại sự giáng sinh của Chúa Cứu Thế Giê-xu, được chép trong Ma-thi-ơ 2:1-18. Đây là nguồn tư liệu chính yếu và có thẩm quyền về hành động của ông liên quan đến Đấng Mêsia.
1. Sự Kiện Các Nhà Thông Thái Từ Phương Đông (Ma-thi-ơ 2:1-8):
"Khi Đức Chúa Jêsus đã sanh tại thành Bết-lê-hem, xứ Giu-đê, đang đời vua Hê-rốt, có mấy thầy bác sĩ từ đông phương đến thành Giê-ru-sa-lem" (câu 1). Ngay lập tức, danh hiệu "Vua dân Giu-đa" mà các nhà thông thái đề cập đã chạm đến nỗi sợ hãi sâu xa nhất của Hêrôđê: "Vua Hê-rốt nghe vậy, thì trong lòng bối rối, và cả thành Giê-ru-sa-lem cũng vậy" (câu 3). Từ Hy Lạp được dùng cho "bối rối" là ταράσσω (tarassō), mang nghĩa xáo động, khuấy đảo, gây hỗn loạn. Một vị vua quyền lực lại run sợ trước tin một Hài Nhi mới sinh.
Ông triệu tập các thầy tế lễ cả và các thầy thông giáo để tra hỏi về nơi Đấng Christ giáng sinh (Mi-chê 5:2). Hành động này cho thấy ông có kiến thức về lời tiên tri Cựu Ước, nhưng kiến thức ấy không dẫn đến đức tin, mà trở thành công cụ cho âm mưu độc ác. Ông giả vờ muốn đến thờ lạy, bày tỏ sự xảo trá (ὑποκρίνομαι - hypokrinomai, nghĩa gốc là "diễn kịch", "giả vờ") của lòng mình: "Hãy đi, hỏi thăm cho chắc về tích con trẻ đó; khi tìm được rồi, hãy cho ta biết, đặng ta cũng đến mà thờ lạy Ngài" (câu 8).
2. Âm Mưu Và Tội Ác Tàn Bạo - Vụ Thảm Sát Trẻ Em Bết-lê-hem (Ma-thi-ơ 2:16-18):
Khi biết mình bị các nhà thông thái "làm cho đùa" (ἐμπαίζω - empaizō, chế nhạo, lừa dối), Hêrôđê nổi cơn thịnh nộ. Ông ra lệnh giết tất cả con trai từ hai tuổi trở xuống tại Bết-lê-hem và cả miền lân cận. Hành động này hoàn toàn phù hợp với tính cách lịch sử được ghi chép ngoài Kinh Thánh: một con người đa nghi đến mức đã giết vợ (bà Mariamne), ba người con trai của mình, và nhiều đối thủ chính trị. Ma-thi-ơ trích dẫn lời tiên tri Giê-rê-mi 31:15 để mô tả nỗi thống khổ: "Ta nghe tiếng kêu la, than khóc, và thảm sầu trong thành Ra-ma; ấy là Ra-chên khóc các con mình, không chịu yên ủi, vì chúng nó không còn nữa" (câu 18).
Tội ác này là nỗ lực tuyệt vọng của quyền lực thế gian nhằm tiêu diệt Quyền Năng Thiên Thượng ngay từ trong trứng nước. Nó phản chiếu hình ảnh của Pha-ra-ôn thời Môi-se (Xuất Ê-díp-tô Ký 1:16) và nói lên một chân lý: Sa-tan luôn tìm cách cản trở, tiêu diệt hạt giống của người nữ (Sáng Thế Ký 3:15) ngay từ đầu.
Cuộc đời và hành động của Hêrôđê Đại đế để lại nhiều bài học sâu sắc cho Cơ Đốc nhân ngày nay:
1. Cảnh Giác Với "Tinh Thần Hêrôđe" Trong Lòng Mình: Tinh thần của Hêrôđê là tinh thần muốn bảo vệ ngai vàng, vinh quang và quyền kiểm soát của bản ngã. Khi Chúa Giê-xu là Vua thật đến chiếm lấy vị trí trung tâm trong đời sống chúng ta, "con người cũ" sẽ nổi dậy chống cự. Chúng ta cần xét lòng: Có lĩnh vực nào trong đời sống, công việc, gia đình, hay sự nghiệp mà chúng ta không muốn Đấng Christ làm Vua không? Có phải chúng ta cũng "bối rối" khi Lời Ngài đòi hỏi sự đầu phục trọn vẹn?
2. Sự Xảo Trá Của Lòng Người: Hêrôđê giả vờ muốn thờ phượng. Điều này nhắc nhở chúng ta về sự nguy hiểm của hình thức tôn giáo không có lòng chân thật. Chúng ta có đến với Chúa bằng lòng thật và tâm thần lễ bái (Giăng 4:24), hay chỉ bằng môi miệng, còn lòng thì xa cách (Ma-thi-ơ 15:8)? Sự thờ phượng thật bắt nguồn từ tấm lòng kính sợ và yêu mến, không phải từ thủ đoạn.
3. Sự Vô Hiệu Của Quyền Lực Thế Gian Trước Kế Hoạch Của Đức Chúa Trời: Dù Hêrôđê có mạnh mẽ, xảo quyệt và tàn bạo đến đâu, ông vẫn không thể ngăn cản kế hoạch cứu rỗi của Đức Chúa Trời. Thiên sứ đã cảnh báo Giô-sép trong chiêm bao (Ma-thi-ơ 2:13). Đức Chúa Trời bảo vệ Con Ngài một cách siêu nhiên. Điều này an ủi chúng ta rằng, không một thế lực nào – dù là chính trị, văn hóa, hay cá nhân – có thể làm hỏng mục đích tốt lành của Đức Chúa Trời cho những ai yêu mến Ngài (Rô-ma 8:28). Chúa vẫn là Đấng cai trị tối cao trên mọi cai trị.
4. Bài Học Về Sự Kiêu Ngạo Và Nỗi Sợ Hãi: Quyền lực của Hêrôđê được xây dựng trên nền tảng của sự kiêu ngạo và nỗi sợ mất quyền lực. Sợ hãi dẫn đến tội ác. Là con cái Chúa, chúng ta được sống trong tình yêu trọn vẹn, "vì tình yêu thương trọn vẹn thì cắt đứt sự sợ hãi" (1 Giăng 4:18). Chúng ta không cần bám víu vào địa vị, danh tiếng hay quyền kiểm soát thế gian, vì danh tính và sự an toàn của chúng ta được đặt nơi Christ.
Ma-thi-ơ trình bày một sự tương phản rõ rệt:
Hêrôđê: Vua già, sắp chết, cai trị bằng sự sợ hãi và chết chóc, ngồi trên ngai ở cung điện Giê-ru-sa-lem.
Giê-xu: Vua Hài Nhi, mới sinh, đem đến sự sống, nằm trong máng cỏ tại Bết-lê-hem khiêm nhường.
Một bên dùng vũ lực để giữ ngai; một bên dùng sự hy sinh để ban sự sống. Một bên xây dựng đền thờ bằng đá; một bên chính là Đền Thờ thật (Giăng 2:19-21). Sự đối lập này cho thấy vương quốc của thế gian và Vương Quốc Đức Chúa Trời hoàn toàn khác biệt về bản chất.
Hêrôđê Đại đế chết trong sự đau đớn về thể xác (theo sử gia Josephus) khoảng năm 4 TCN, trong khi Hài Nhi Giê-xu mà ông tìm cách giết lại lớn lên, chịu chết trên thập tự giá và sống lại, trở thành Cứu Chúa của nhân loại. Ngôi mộ của Hêrôđê nay chỉ còn là di tích, nhưng ngôi mộ trống của Chúa Giê-xu tại Jerusalem là bằng chứng cho sự chiến thắng của sự sống trên sự chết, của ân điển trên tội ác.
Nghiên cứu về Hêrôđê nhắc nhở chúng ta rằng, mọi vương quốc, quyền lực và vinh quang của thế gian này đều sẽ qua đi, nhưng Vương Quốc của Đấng Christ là đời đời. Lựa chọn của chúng ta ngày nay là thờ phượng và phục vụ Vua thật là Giê-xu Christ, hay bám lấy những "ngai vàng" tạm bợ của riêng mình. Ước mong mỗi chúng ta có thể nói như sứ đồ Phi-e-rơ: "Chúng tôi thờ phượng Đức Chúa Trời, là Đấng đã dựng nên trời đất" (Công vụ 14:15), chứ không quỳ lạy trước bất kỳ Hêrôđê nào của thế gian này.