Xa-chê là ai trong Kinh Thánh?

Trong hành trình chức vụ cuối cùng của Chúa Giê-xu trên đường lên Giê-ru-sa-lem, có một cuộc gặp gỡ ngắn ngủi nhưng để lại một dấu ấn vĩnh cửu về quyền năng cứu rỗi và ân điển biến đổi. Đó là câu chuyện về Xa-chê, một người thâu thuế giàu có tại thành Giê-ri-cô. Câu chuyện của ông chỉ được thuật lại trong một phân đoạn duy nhất của Kinh Thánh Tân Ước – Lu-ca 19:1-10 – nhưng lại là một bức tranh sống động và trọn vẹn về một linh hồn tội lỗi được tìm thấy, một cuộc đời được cứu chuộc. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào bối cảnh, tính cách, và sự biến đổi của Xa-chê, khám phá những bài học thuộc linh sâu sắc cho mọi thời đại.

Để hiểu rõ về Xa-chê, chúng ta phải đặt ông vào bối cảnh xã hội Do Thái thế kỷ thứ nhất dưới ách đô hộ của Đế quốc La Mã. Xa-chê là "người thâu thuế" (Lu-ca 19:2). Trong tiếng Hy Lạp, từ được dùng là **τελώνης (telōnēs)**, chỉ người thu thuế cho La Mã. Đây là một nghề bị người Do Thái khinh ghét và xem là ô uế về mặt tôn giáo lẫn xã hội.

Lý do cho sự khinh ghét này bao gồm:

• Sự phản bội dân tộc: Họ cộng tác với ngoại bang, kẻ thù đang đô hộ dân Chúa.
• Sự tham lam và bất chính: Hệ thống thuế cho phép người thâu thuế thu nhiều hơn mức La Mã quy định để bỏ túi riêng. Họ thường dùng vũ lực và đe dọa để siết thuế.
• Sự ô uế theo nghi lễ: Việc tiếp xúc thường xuyên với người ngoại bang và tiền bạc của họ khiến họ bị xem là không sạch.

Kinh Thánh mô tả Xa-chê là "làm đầu những người thâu thuế" (câu 2). Cụm từ này trong nguyên văn Hy Lạp (**ἀρχιτελώνης, architelōnēs**) cho thấy ông không phải là nhân viên thường, mà là một giám sát viên hoặc chủ trùm của một khu vực thu thuế quan trọng như Giê-ri-cô – một thành phố giàu có nhờ thương mại và cây trầm hương. Điều này giải thích cho sự giàu có của ông ("giàu có"). Xa-chê, vì thế, là hiện thân của sự thành công về mặt vật chất nhưng thất bại và cô lập về mặt thuộc linh và xã hội. Ông có tiền nhưng không có bạn, có quyền lực nhưng không có sự tôn trọng, có địa vị nhưng bị dân chúng xa lánh và xem như "kẻ có tội" (câu 7).

Phân đoạn Lu-ca 19:1-10 mô tả một cuộc gặp gỡ thiên thượng với sự tương tác nhân-quả kỳ diệu:

1. Sự Tò Mò Thuộc Linh của Xa-chê (câu 3-4): "Người ấy tìm cách xem Đức Chúa Jêsus là ai, nhưng không thấy được, vì đoàn dân đông và mình thấp quá. Người chạy trước, trèo lên cây sung để xem Đức Chúa Jêsus, vì Ngài sẽ đi qua đó."

Động cơ ban đầu của Xa-chê có lẽ chỉ là "tò mò". Ông đã nghe danh tiếng về Giê-xu, vị giáo sư đặc biệt không những không xa lánh mà còn gọi một người thâu thuế khác là Ma-thi-ơ làm môn đồ (Lu-ca 5:27-28). Sự tò mò này đã thúc đẩy một hành động bất thường nơi một người có địa vị như ông: chạy và trèo cây. Trong văn hóa Đông phương, việc một người đàn ông trưởng thành, giàu có chạy và trèo cây là điều rất mất thể diện. Hành động này bộc lộ một khao khát thật sự, một sự khiêm nhường tiềm ẩn. Ông sẵn sàng từ bỏ phẩm giá bề ngoài để thỏa mãn cơn đói thuộc linh bên trong.

2. Sự Kêu Gọi Đầy Ân Điển của Chúa Giê-xu (câu 5): "Khi Đức Chúa Jêsus đến chỗ ấy, Ngài ngước mắt lên trông, thấy người, mà phán rằng: Hỡi Xa-chê, hãy xuống cho mau, vì hôm nay ta phải ở nhà ngươi."

Đây là khoảnh khắc then chốt. Chúa Giê-xu không chỉ nhìn thấy ông trong đám đông, Ngài còn gọi đúng tên ông ("Hỡi Xa-chê"). Điều này cho thấy sự hiểu biết siêu nhiên và sự quan tâm cá nhân của Đấng Cứu Thế. Trong tiếng Hy Lạp, câu nói "Ta phải ở nhà ngươi" sử dụng động từ **δεῖ (dei)**, mang nghĩa "cần phải, bắt buộc phải". Đây không phải là một lời đề nghị tùy ý, mà là một sự tất yếu trong chương trình cứu rỗi của Chúa. Chúa Giê-xu, chủ động bước vào thế giới của tội lỗi, chủ động mời mình vào nhà của một kẻ bị xã hội ruồng bỏ.

Phản ứng của Xa-chê không chậm trễ: "Xa-chê vội vàng xuống, mừng rỡ tiếp rước Ngài" (câu 6). Sự vui mừng này là dấu hiệu đầu tiên của một tấm lòng được chạm đến. Tuy nhiên, sự biến đổi thật không dừng lại ở cảm xúc, mà được bày tỏ qua hành động cụ thể và triệt để:

1. Lời Xưng Nhận và Cam Kết Đền Bù (câu 8): "Xa-chê bèn đứng trước mặt Chúa, thưa rằng: Lạy Chúa, nầy, tôi lấy nửa gia tài mình mà cho kẻ nghèo, và nếu tôi có ăn cắp của ai, tôi xin đền gấp tư."

Đây là một lời xưng tội công khai và tự nguyện. Ông không chối bỏ tội lỗi của mình ("nếu tôi có ăn cắp" – trong nguyên văn, cách diễn đạt này thừa nhận đó là một thực tế). Lời hứa của ông vượt xa mọi yêu cầu của Luật Pháp. Luật Môi-se chỉ quy định đền bù 120% (Lê-vi ký 6:5), còn trong trường hợp trộm cắp, mức đền bù cao nhất là gấp đôi (Xuất Ê-díp-tô Ký 22:4, 7). Xa-chê tự nguyện đền **gấp tư (400%)**, thể hiện lòng ăn năn sâu sắc và quyết tâm làm lành. Hơn nữa, ông hứa phân phát nửa gia tài cho người nghèo. Hành động này không nhằm mua sự cứu rỗi, nhưng là bằng chứng tự nhiên của một đời sống đã được biến đổi từ bên trong. Của cải không còn là chủ của ông nữa.

2. Lời Tuyên Bố Cứu Rỗi của Chúa Giê-xu (câu 9-10): "Đức Chúa Jêsus bèn phán cùng người rằng: Hôm nay sự cứu rỗi đã đến nhà nầy, vì người nầy cũng là con cháu Áp-ra-ham. Bởi Con người đã đến tìm và cứu kẻ bị hư mất."

Đây là đỉnh điểm thần học của câu chuyện. Chúa Giê-xu tuyên bố: - "Hôm nay": Sự cứu rỗi không phải là một quá trình dài, mà là một sự kiện tức thì xảy ra khi một người tiếp nhận Đấng Christ bằng đức tin. - "Sự cứu rỗi đã đến nhà nầy": Sự cứu rỗi không phải là một khái niệm trừu tượng, mà là một thực tại cá nhân, ảnh hưởng đến cả gia đình. - "Vì người nầy cũng là con cháu Áp-ra-ham": Đây không phải nói về dòng dõi huyết thống (về mặt đó Xa-chê vẫn là người Do Thái), mà về đức tin. Như Sứ đồ Phao-lô giải thích: "Ấy vậy, những kẻ có đức tin là con cháu thật của Áp-ra-ham" (Ga-la-ti 3:7). Xa-chê, qua đức tin nơi Chúa Giê-xu, đã trở thành "con cháu Áp-ra-ham" thật về mặt thuộc linh. - "Tìm và cứu kẻ bị hư mất": Chúa Giê-xu tuyên bố sứ mệnh của Ngài. Từ "hư mất" trong tiếng Hy Lạp (**ἀπολλύω, apollymi**) mang nghĩa bị hủy diệt, lạc mất. Xa-chê chính là hình ảnh của một con chiên lạc đã được Chúa Chiên Lành tìm thấy.

Câu chuyện về Xa-chê không chỉ là một ghi chép lịch sử, mà là một bài học sống động cho mọi tín hữu:

1. Về Sự Tìm Kiếm Chúa: Dù động cơ ban đầu có thể không hoàn hảo (tò mò), nhưng Chúa vẫn trân trọng bất kỳ bước đi nhỏ bé nào hướng về Ngài. Chúng ta cần có thái độ chủ động và sẵn sàng "trèo lên cây" – vượt qua những trở ngại của bản thân (sự kiêu ngạo, mặc cảm) và xã hội để tìm gặp Chúa.

2. Về Ân Điển Cá Nhân của Chúa: Chúa Giê-xu biết rõ từng tên gọi và hoàn cảnh của chúng ta. Ngài không chỉ cứu rỗi một đám đông vô danh, mà kêu gọi từng cá nhân. Lời mời "Ta phải ở nhà ngươi" vẫn còn vang vọng cho mỗi người.

3. Về Sự Ăn Năn Thật: Đức tin chân chính luôn đi kèm với hành động ăn năn cụ thể. Sự biến đổi do Chúa Thánh Linh thực hiện sẽ khiến chúng ta sẵn sàng từ bỏ những điều sai trái, sửa chữa những tổn thương đã gây ra, và sử dụng của cải vật chất cho vương quốc Đức Chúa Trời.

4. Về Thái Độ Với Người "Tội Lỗi": Cơ Đốc nhân được kêu gọi để có cái nhìn của Chúa Giê-xu – không nhìn vào danh hiệu hay quá khứ tội lỗi, mà nhìn thấy tiềm năng của một "con cháu Áp-ra-ham" mới trong Đấng Christ. Chúng ta phải là những cánh tay nối dài của Đấng "đến tìm và cứu kẻ bị hư mất".

Xa-chê từ một "kẻ bị hư mất", một tội nhân bị xã hội khai trừ, đã trở thành một tấm gương sáng về sự cứu rỗi bởi ân điển qua đức tin. Câu chuyện của ông là minh chứng hùng hồn rằng không ai ngoài tầm với của tình yêu cứu chuộc của Chúa Giê-xu Christ. Dù bạn là ai, đang ở vị trí nào, mang danh hiệu gì, hoặc cảm thấy mình thấp kém và xa cách thế nào, hãy nhớ rằng Con Người đã đến để tìm và cứu chính bạn. Sự cứu rỗi có thể đến "hôm nay", và nó mang lại một sự biến đổi trọn vẹn, khiến cho đời sống, giá trị và mục đích của chúng ta hoàn toàn đổi mới, giống như Xa-chê ngày ấy.

"Ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu, điều đó không phải đến từ anh em, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời." (Ê-phê-sô 2:8). Xa-chê đã kinh nghiệm điều này, và mỗi chúng ta cũng có thể kinh nghiệm.