Sốt-then là ai trong Kinh Thánh?
Trong hành trình nghiên cứu Kinh Thánh, chúng ta thường gặp những nhân vật nổi bật như Áp-ra-ham, Môi-se, Đa-vít hay Phao-lô. Tuy nhiên, có những cá nhân tuy ít được nhắc đến nhưng lại đóng một vai trò then chốt trong kế hoạch cứu chuộc của Đức Chúa Trời. Một trong những nhân vật như vậy là Sốt-then. Tên ông chỉ xuất hiện duy nhất một lần trong toàn bộ Kinh Thánh, nhưng sự kiện liên quan đến ông lại mang ý nghĩa thần học sâu sắc, đặc biệt trong việc hiểu về sự thay thế và chức vụ đại diện của Đấng Christ.
I. Sốt-then Trong Bối Cảnh Lịch Sử và Văn Bản
Danh xưng "Sốt-then" được tìm thấy trong Ê-sai 8:2 (Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925): "Ta sẽ đòi những kẻ làm chứng trung thành mà làm chứng, là U-ri, thầy tế lễ, và Xa-cha-ri, con trai Giê-bê-rê-kia." (Một số bản dịch khác như NIV ghi là "Uriah the priest and Zechariah son of Jeberekiah").
Điều thú vị là cái tên "Sốt-then" không xuất hiện trong câu này. Vậy Sốt-then là ai? Câu trả lời nằm ở việc nghiên cứu bản gốc tiếng Hê-bơ-rơ. Trong tiếng Hê-bơ-rơ, từ được dịch là "những kẻ làm chứng trung thành" là עֵדִים נֶאֱמָנִים (ʿēdîm neʾĕmānîm). Các học giả Kinh Thánh tin rằng "Sốt-then" có thể là một cách phiên âm hoặc một tên gọi khác cho một trong hai nhân vật được nêu tên (U-ri hoặc Xa-cha-ri), hoặc thậm chí là tên của chính người làm chứng. Tuy nhiên, truyền thống giải kinh lâu đời, đặc biệt dựa trên bản dịch Hy Lạp (Bảy Mươi - Septuagint) và các bản dịch cổ, thường xem "Sốt-then" như là tên của người làm chứng thứ hai được nhắc đến, tức là Xa-cha-ri, con trai Giê-bê-rê-kia.
Bối cảnh của Ê-sai đoạn 8 là vào thời vua A-cha trị vì Giu-đa. Đức Chúa Trời truyền lệnh cho tiên tri Ê-sai lấy một tấm bảng lớn và viết lên đó bằng chữ thường: "Ma-he-sa-la-hát-bát" (nghĩa là "sự cướp mau đến, của cướp đến kíp"). Sau đó, Đức Giê-hô-va phán với Ê-sai: "Hãy lấy những kẻ làm chứng thành tín làm chứng cho ta, là U-ri, thầy tế lễ, và Xa-cha-ri, con trai Giê-bê-rê-kia" (Ê-sai 8:2). Hành động này mang tính chất pháp lý và long trọng, nhằm công bố và xác nhận lời tiên tri về sự xâm lăng của A-si-ri (đại diện bởi "sông Si-nô") sẽ tràn vào Giu-đa và Sa-ma-ri.
Ý nghĩa của tên "Sốt-then": Tên gọi này trong tiếng Hê-bơ-rơ có thể liên quan đến gốc từ שָׂטָן (śāṭān), có nghĩa là "kẻ chống đối", "kẻ kiện cáo". Điều này tạo nên một sự tương phản thú vị: trong một hành động làm chứng cho lời của Đức Chúa Trời, lại có sự hiện diện của một cái tên mang nghĩa "kẻ đối địch". Điều này có thể ám chỉ về bản chất của lời tiên tri - nó là lời cảnh báo sự phán xét (mang tính đối địch với tội lỗi của dân sự) nhưng cũng là lời thành tín của Đức Chúa Trời.
II. Vai Trò và Ý Nghĩa Thần Học của Nhân Chứng Sốt-then
Việc Ê-sai được lệnh kêu gọi hai nhân chứng không phải là hành động ngẫu nhiên. Trong luật pháp Môi-se, mọi lời nói phải được xác nhận bởi hai hoặc ba nhân chứng (Phục-truyền 19:15). Hành động này của Ê-sai tuân thủ nguyên tắc đó, cho thấy lời tiên tri về sự phán xét sắp đến không phải là ý kiến cá nhân, mà là sự mặc khải có tính pháp lý từ Đức Chúa Trời, được xác nhận bởi những nhân chứng đáng tin cậy.
U-ri, thầy tế lễ, đại diện cho chức vụ tế lễ và thẩm quyền tôn giáo. Xa-cha-ri (Sốt-then), con trai Giê-bê-rê-kia, có thể đại diện cho một nhân vật có uy tín trong cộng đồng (có học giả cho rằng ông là cha của vợ Ê-sai - xem Ê-sai 8:3). Sự kết hợp giữa thầy tế lễ và một trưởng lão dân sự tạo nên một sự xác nhận toàn diện.
Nhưng ý nghĩa sâu xa hơn nằm ở chỗ: Sốt-then là hình bóng của Đấng Christ trong vai trò Nhân Chứng Trung Tín. Sách Khải Huyền nhiều lần gọi Chúa Giê-xu là "Đấng làm chứng trung tín" (Khải Huyền 1:5; 3:14). Trong tiếng Hy Lạp, từ "làm chứng" là μάρτυς (martys), từ này cũng có nghĩa là "người tử đạo". Chúa Giê-xu đã làm chứng cho lẽ thật của Đức Chúa Trời trước mặt Phi-lát (Giăng 18:37) và đã trung tín cho đến chết.
Sự kiện Ê-sai ghi lời tiên tri và có nhân chứng xác nhận cũng là hình bóng về Giao Ước Mới trong Đấng Christ. Chúa Giê-xu chính là "Đấng Trung Bảo của giao ước tốt hơn" (Hê-bơ-rơ 8:6). Ngài không chỉ là Đấng làm chứng, mà còn là chính Lời được ghi lại (Giăng 1:1). Sự hiện diện của Sốt-then như một nhân chứng nhắc nhở chúng ta rằng mọi lời hứa và lời cảnh báo của Đức Chúa Trời đều được đảm bảo bởi sự thành tín của Ngài và được làm trọn trong Đấng Christ.
III. Sự Liên Hệ Giữa Sốt-then và Sự Thay Thế Trong Thần Học
Một khía cạnh quan trọng khác khi nghiên cứu về Sốt-then là mối liên hệ với sự thay thế. Trong Ê-sai 8, sau khi lời tiên tri được ghi và chứng nhận, Đức Giê-hô-va phán: "Nầy, ta và các con mà Đức Giê-hô-va đã ban cho ta, vốn là dấu và điềm trong Y-sơ-ra-ên" (Ê-sai 8:18). Ê-sai và các con trai ông trở thành biểu tượng sống động cho lời Đức Chúa Trời.
Điều này dẫn chúng ta đến một nguyên tắc then chốt: Đức Chúa Trời thường dùng những con người cụ thể làm dấu chỉ và phương tiện để bày tỏ ý chỉ Ngài. Sốt-then, với tư cách là nhân chứng, đã tham gia vào tiến trình này. Nhưng hình ảnh vĩ đại nhất của sự thay thế và đại diện là Chúa Giê-xu Christ. Ngài là "Con trẻ" được ban cho chúng ta (Ê-sai 9:6), là "dấu lạ" lớn nhất (Ma-thi-ơ 12:39). Ngài thay thế chúng ta, gánh tội lỗi chúng ta trên thập tự giá (1 Phi-e-rơ 2:24).
Việc Sốt-then đứng làm chứng cho một lời tiên tri về sự phán xét cũng chỉ về Chúa Giê-xu, Đấng sẽ làm chứng cho sự phán xét cuối cùng. Ngài phán: "Nếu ai nghe lời ta mà không vâng giữ, ấy chẳng phải ta xét đoán người đó; vì ta đến chẳng để xét đoán thế gian, nhưng để cứu chuộc. Người nào bỏ ta ra và không nhận lãnh lời ta, đã có kẻ xét đoán rồi; lời ta đã rao giảng chính lời đó sẽ xét đoán người ấy trong ngày sau rốt" (Giăng 12:47-48). Lời của Đức Chúa Trời được các nhân chứng như Sốt-then xác nhận, chính là lời sẽ phán xét thế gian.
IV. Ứng Dụng Thực Tế Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân Ngày Nay
Từ nghiên cứu về nhân vật Sốt-then, chúng ta có thể rút ra nhiều bài học thiết thực cho đời sống đức tin:
1. Vai Trò Làm Chứng Trung Tín Của Mỗi Tín Hữu: Giống như Sốt-then được kêu gọi làm chứng cho lời Đức Chúa Trời, mỗi chúng ta ngày nay cũng được Chúa kêu gọi làm nhân chứng cho Ngài. Chúa Giê-xu phán: "Nhưng khi Đức Thánh Linh giáng trên các ngươi, thì các ngươi sẽ nhận lấy quyền phép, và làm chứng về ta..." (Công vụ 1:8). Làm chứng không chỉ bằng lời nói, mà còn bằng cả đời sống, sự trung tín trong những việc nhỏ nhất.
2. Tầm Quan Trọng Của Tính Pháp Lý và Sự Xác Nhận Trong Đức Tin: Hành động tìm hai nhân chứng của Ê-sai nhấn mạnh rằng đức tin Cơ Đốc không dựa trên cảm xúc hay kinh nghiệm chủ quan, mà trên nền tảng khách quan của Lời Đức Chúa Trời được xác nhận. Ngày nay, Lời đó đã được xác nhận trọn vẹn nơi Đấng Christ (Rô-ma 1:4) và được Thánh Linh làm chứng trong lòng chúng ta (Rô-ma 8:16).
3. Sự Tham Gia Vào Công Việc Của Đức Chúa Trời: Sốt-then có thể chỉ là một nhân vật phụ, không được biết đến nhiều, nhưng ông đã đóng góp phần mình vào việc hoàn thành ý chỉ Đức Chúa Trời. Điều này khích lệ mỗi chúng ta: dù âm thầm hay nổi bật, mỗi tín hữu đều có thể góp phần vào công việc Nước Trời khi trung tín trong sự kêu gọi của mình.
4. Đối Diện Với Sự Thật Về Sự Phán Xét: Lời tiên tri mà Sốt-then làm chứng là lời cảnh báo về sự phán xét. Điều này nhắc nhở Hội Thánh ngày nay về trách nhiệm rao giảng trọn vẹn Phúc Âm - vừa về ân điển cứu rỗi, vừa về sự phán xét công bình của Đức Chúa Trời đối với tội lỗi. Như Phao-lô nói: "Vậy chúng tôi là chức sứ đồ của Đấng Christ, cũng như Đức Chúa Trời đã thôi thúc chúng tôi; vậy, chúng tôi nhân Đấng Christ mà nài xin anh em: hãy hòa thuận lại với Đức Chúa Trời" (2 Cô-rinh-tô 5:20).
Kết Luận
Sốt-then, dù chỉ là một nhân vật mờ nhạt trong trang sử Kinh Thánh, lại mở ra cho chúng ta những bài học sâu sắc về sự thành tín của Đức Chúa Trời, về vai trò làm chứng và về hình bóng của Đấng Christ là Nhân Chứng Trung Tín tối cao. Ông nhắc nhở chúng ta rằng mọi lời hứa và lời cảnh báo của Đức Chúa Trời đều nghiêm túc và được Ngài bảo đảm.
Cuối cùng, hình ảnh quan trọng nhất không phải là Sốt-then, mà là Đấng mà toàn bộ Kinh Thánh đều làm chứng: Chúa Giê-xu Christ. Ngài là "Đấng làm chứng trung tín và chân thật" (Khải Huyền 3:14), là Lời đã trở nên xác thịt (Giăng 1:14), và là Đấng đã làm ứng nghiệm mọi lời tiên tri. Ơn phước lớn nhất của chúng ta ngày nay là không chỉ có những nhân chứng bằng xương bằng thịt, mà có chính Con Đức Chúa Trời làm Đấng Trung Bảo cho chúng ta, đem chúng ta đến sự hòa thuận với Đức Chúa Trời.
Ước mong mỗi chúng ta, học từ gương của Sốt-then, cũng trở nên những nhân chứng sống động và trung tín cho Chúa Giê-xu trong thế hệ của mình, luôn vững vàng trên Lời hằng sống của Ngài.