Hê-rô-đê A-grip-pa II
Trong dòng chảy lịch sử Tân Ước, gia tộc Hê-rô-đê nổi lên như một nhân tố chính trị phức tạp, thường xuyên đối đầu với công cuộc truyền bá Phúc Âm. Trong số đó, Hê-rô-đê A-grip-pa II là nhân vật cuối cùng của triều đại này được Kinh Thánh nhắc đến, xuất hiện trong một cảnh tượng đầy kịch tính: cuộc chất vấn và biện hộ của Sứ đồ Phao-lô. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu tìm hiểu về con người, vai trò lịch sử, và nhất là ý nghĩa thuộc linh từ cuộc gặp gỡ định mệnh giữa vị vua bề ngoài quyền uy này với vị sứ đồ bị tù nhưng tự do trong Đấng Christ.
Danh xưng "Hê-rô-đê A-grip-pa II" mang trong mình cả di sản quyền lực lẫn sự lệ thuộc vào đế chế La Mã. "Hê-rô-đê" (Herod) là tên triều đại, bắt nguồn từ tổ phụ của ông là Hê-rô-đê Đại đế (Matthew 2). "A-grip-pa" (Agrippa) là một danh xưng La Mã, được vinh dự đặt theo tên của Marcus Vipsanius Agrippa, một tướng lĩnh và là người bạn thân thiết của Hoàng đế Augustus. Tên này được cha ông, Hê-rô-đê A-grip-pa I (người bách hại Hội thánh và chết cách kinh khiếp trong Công vụ 12:20-23), đặt cho với hy vọng về một tương lai gắn bó với đế chế.
A-grip-pa II sinh năm 27 sau Chúa. Khi cha ông qua đời năm 44 S.C., ông mới 17 tuổi và đang học tập tại Rome. Hoàng đế Claudius cho rằng ông còn quá trẻ để kế vị, nên các lãnh thổ của cha ông trở thành tỉnh trực thuộc La Mã. Tuy nhiên, năm 50 S.C., ông được phong làm vua xứ Chalcis, một vùng lãnh thổ nhỏ. Sau đó, quyền cai trị của ông được mở rộng dần, bao gồm các vùng đất ở phía đông bắc Ga-li-lê và quyền giám sát Đền thờ tại Giê-ru-sa-lem, cũng như quyền bổ nhiệm Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm. Đây là một vị trí có ảnh hưởng lớn về mặt tôn giáo đối với người Do Thái, nhưng thực quyền chính trị lại rất hạn chế dưới sự kiểm soát của các quan tổng đốc La Mã.
Hê-rô-đê A-grip-pa II xuất hiện tập trung trong hai chương 25 và 26 của sách Công vụ. Đây là giai đoạn Sứ đồ Phao-lô bị bắt tại Giê-ru-sa-lem và bị giam giữ ở Sê-sa-rê trong hai năm dưới thời tổng đốc Phê-tút (Felix) và sau đó là Phê-tút (Festus).
1. Bối Cảnh và Động Cơ của Cuộc Gặp (Công vụ 25:13-22):
Khi vua A-grip-pa II và em gái (cũng là người tình) là Bê-rê-nít (Bernice) đến chào tổng đốc Phê-tút, vị tổng đốc này đã trình bày về "vụ án" khó xử của Phao-lô. Phê-tút thú nhận sự bối rối của mình: "Nhưng họ có sự kiện cáo nó về sự tin kính mình, về một tên Jêsus đã chết rồi, mà Phao-lô quyết rằng còn sống." (Công vụ 25:19). Ông không thấy Phao-lô phạm tội gì đáng chết hay đáng tù (câu 25), nhưng cũng muốn làm hài lòng những người Do Thái chống đối. Thấy A-grip-pa là người am hiểu phong tục và tranh luận của người Do Thái (câu 26), Phê-tút đã nhờ ông thẩm vấn Phao-lô để có thể viết báo cáo rõ ràng lên hoàng đế.
Động cơ của Phê-tút là chính trị: tìm một lối thoát cho vụ án hóc búa. Động cơ của A-grip-pa có lẽ là sự tò mò tri thức và trách nhiệm với tư cách là người "bảo hộ" các vấn đề tôn giáo Do Thái: "Vua A-grip-pa nói cùng Phê-tút rằng: Ta cũng muốn nghe người ấy. Phê-tút trả lời rằng: Ngày mai vua sẽ nghe." (Công vụ 25:22).
2. Bài Giảng và Lời Biện Hộ Trước Mặt Vua (Công vụ 26:1-29):
Đây là một trong những bài giảng cá nhân hóa và mạnh mẽ nhất của Phao-lô được ghi lại. Ông không chỉ biện hộ cho mình mà còn rao giảng Phúc Âm một cách trực tiếp và đầy thuyết phục trước một cử tọa gồm giới cầm quyền.
- Mở Đầu Khôn Ngoan: Phao-lô bắt đầu bằng lời khen ngợi A-grip-pa về sự hiểu biết của ông đối với các phong tục và sự tranh luận của người Do Thái (câu 2-3). Điều này cho thấy Phao-lô tôn trọng địa vị và kiến thức của vua, tạo ra một không khí đối thoại.
- Lời Chứng Cá Nhân: Phao-lô kể lại cuộc đời mình như một người Pha-ri-si chính thống, tin vào sự sống lại (câu 4-8). Ông thuật lại sự bách hại Hội thánh trước đây và sự gặp gỡ biến đổi với Đấng Christ Phục Sinh trên đường đến Đa-mách (câu 9-18).
- Sứ Mạng Được Uỷ Thác: Phao-lô tuyên bố sứ mạng Chúa giao: "mở mắt cho họ, hầu cho họ từ tối tăm mà qua sáng láng, từ quyền lực của quỉ Sa-tan mà đến Đức Chúa Trời, và cho họ bởi đức tin trong ta được sự tha tội, cùng phần gia tài với các thánh đồ." (câu 18).
- Lời Kết Gây Ấn Tượng: Phao-lô kết luận bằng một lời tuyên bố trung tín: "Vậy, hỡi vua A-grip-pa, tôi chẳng hề dám trái nghịch với sự hiện thấy trên trời" (câu 19), và ông rao giảng về sự chết và sự sống lại của Đấng Christ (câu 23).
Đỉnh điểm của cuộc đối thoại là khi Phao-lô chuyển từ lời biện hộ sang sự chất vấn cá nhân, trực tiếp đối diện với vua: "Hỡi vua A-grip-pa, vua có tin các đấng tiên tri chăng? Tôi biết thật vua tin đó!" (câu 27). Trước áp lực của câu hỏi này, A-grip-pa II đã đáp lại bằng một câu nói đầy mỉa mai và giễu cợt: "Ngươi khuyên dụ ta trở nên tín đồ Cơ-đốc trong chốc lát đó!" (câu 28).
Trong nguyên bản Hy Lạp, câu nói của A-grip-pa (ἐν ὀλίγῳ με πείθεις Χριστιανὸν ποιῆσαι - "en oligō me peitheis Christianon poiēsai") có thể được hiểu theo hai cách: "Trong một thời gian ngắn ngủi, ngươi muốn thuyết phục ta trở nên tín đồ Cơ-đốc sao?" (một lời chế nhạo), hoặc "Ngươi suýt nữa thì thuyết phục ta trở nên tín đồ Cơ-đốc!" (một lời thừa nhận sức thuyết phục). Dù hiểu theo cách nào, phản ứng cuối cùng của A-grip-pa là sự từ chối. Phao-lô đáp lại bằng lòng khao khát cháy bỏng: "Tôi mong ước trước mặt Đức Chúa Trời, không những một mình vua, mà hết thảy mọi người nghe tôi hôm nay đều được trở nên như tôi, chỉ trừ các xiềng xích nầy." (câu 29).
Từ các phân đoạn Kinh Thánh, chúng ta có thể phác họa chân dung tâm lý và thuộc linh của A-grip-pa II:
1. Một Trí Thức Dửng Dưng: Ông là người có học thức, hiểu biết Kinh Thánh Cựu Ước và các truyền thống Do Thái. Tuy nhiên, sự hiểu biết này chỉ dừng lại ở mức độ tri thức, chứ không phải là sự tin kính cá nhân. Ông giống như người đứng ngoài cuộc, xem xét một "tôn giáo" mới lạ bằng sự tò mò của một học giả.
2. Một Chính Khách Thực Dụng: Là một vị vua bù nhìn dưới quyền La Mã, ông luôn phải cân bằng giữa áp lực từ người Do Thái và chính quyền đế chế. Việc tham gia thẩm vấn Phao-lô là một phần của vai trò chính trị này. Ông quan tâm đến sự ổn định hơn là chân lý.
3. Một Con Người Trần Tục: Mối quan hệ loạn luân công khai với em gái Bê-rê-nít (và trước đó với chị gái khác là Drusilla - vợ của tổng đốc Phê-lít) cho thấy một đời sống đạo đức sa đọa, xa rời luật pháp Môi-se mà ông được cho là am hiểu. Sự mâu thuẫn giữa kiến thức và hành vi là rõ rệt.
4. Phản Ứng Với Phúc Âm: Sự Gần Kề Nhưng Không Vào: Đây là bài học thuộc linh lớn nhất từ cuộc đời A-grip-pa II. Ông đã có đặc ân to lớn:
- Được nghe một trong những sứ đồ vĩ đại nhất giảng giải Phúc Âm một cách rõ ràng, cá nhân.
- Được nghe lời chứng trực tiếp về Đấng Christ Phục Sinh.
- Được đối diện với một lời mời gọi cá nhân, trực tiếp từ Phao-lô: "Vua có tin... không?"
Câu chuyện về A-grip-pa II không chỉ là một ghi chép lịch sử, mà là một tấm gương cảnh tỉnh và một bài học sống động cho mỗi chúng ta.
1. Cảnh Giác Với "Sự Hiểu Biết Thuần Tuý": Chúng ta có thể giống A-grip-pa: dự lễ, đọc Kinh Thánh, nghe giảng, hiểu biết thần học, thậm chí có thể tranh luận về đạo... nhưng trái tim vẫn xa cách Đức Chúa Trời. "Sự hiểu biết sanh kiêu ngạo" (1 Cô-rinh-tô 8:1). Kiến thức về Đức Chúa Trời mà không đi kèm với tình yêu và sự vâng phục Đức Chúa Trời là vô ích và nguy hiểm. Đức tin thật bắt đầu từ sự tan vỡ, ăn năn và đầu phục, không phải từ sự tán thưởng tri thức.
2. Đừng Để Cơ Hội Vuột Mất: A-grip-pa đã có cơ hội vàng để tiếp nhận Phúc Âm từ chính Phao-lô, nhưng ông đã để nó trôi qua. Ngày nay, chúng ta cũng được nghe Phúc Âm qua Lời Chúa, qua Hội thánh, qua các biến cố cuộc đời. "Vì Ngài phán rằng: Ta đã nhậm lời ngươi trong thì thuận tiện, Ta đã phù hộ ngươi trong ngày cứu rỗi. Nầy, hiện nay là thì thuận tiện; nầy, hiện nay là ngày cứu rỗi!" (2 Cô-rinh-tô 6:2). Đừng trì hoãn, đừng giễu cợt, đừng dửng dưng khi Đức Thánh Linh đang cáo trách và kêu gọi.
3. Học Theo Gương Của Phao-lô: Can Đảm và Khéo Léo Trong Chứng Đạo: Dù ở trong hoàn cảnh bị tù đày, đối diện với người quyền thế, Phao-lô vẫn:
- Tìm điểm chung: Ông công nhận sự hiểu biết của A-grip-pa (Công vụ 26:2-3).
- Dùng lời chứng cá nhân: Ông kể lại câu chuyện thật của chính mình.
- Trung tín với sứ điệp trọng tâm: Ông rao giảng về sự chết và sự sống lại của Đấng Christ (câu 23).
- Đưa ra lời kêu gọi cá nhân, rõ ràng: Ông chất vấn trực tiếp A-grip-pa (câu 27).
- Thể hiện tình yêu và lòng khao khát: Ông ước ao mọi người được cứu như ông (câu 29).
4. Sống Với Sự Tự Do Thật Trong Đấng Christ: Phao-lô, người mang xiềng xích, lại là người tự do thật sự. Còn A-grip-pa, người mặc vương bào, lại là nô lệ cho dục vọng, quyền lực thế gian và sự sợ hãi. Tự do thật không đến từ địa vị hay của cải, mà đến từ sự tha tội và mối tương giao với Chúa. "Vậy, nếu Con buông tha các ngươi, các ngươi sẽ thật sự được tự do." (Giăng 8:36).
Hê-rô-đê A-grip-pa II mãi mãi được nhớ đến trong lịch sử cứu rỗi như một nhân vật bi thảm: người đã đến rất gần vương quốc Đức Chúa Trời, nhưng cuối cùng vẫn đứng ở bên ngoài. Ông là hiện thân của lời cảnh báo trong Hê-bơ-rơ 4:7: "Ngài lại định một ngày nữa, gọi là "Ngày nay", phán trong Đa-vít trải lâu ngày sau, như trên đã dẫn rằng: Ngày nay, nếu các ngươi nghe tiếng Ngài, Thì chớ cứng lòng."
Cuộc đời ông đặt ra cho mỗi chúng ta một câu hỏi quyết định: Chúng ta chỉ muốn là một "khán giả" am hiểu, tò mò về đạo, hay thật sự trở thành một "tín đồ" (Cơ-đốc nhân) của Đấng Christ, dù phải trả giá? Câu trả lời không nằm ở tri thức hay địa vị, mà nằm ở sự đáp lại tiếng gọi của Phúc Âm với một tấm lòng tan vỡ và đức tin đơn sơ. Ước mong chúng ta không dừng lại ở việc biết về Chúa như A-grip-pa, mà thật sự biết Chúa và dám nói như Phao-lô: "Tôi coi hết thảy mọi sự như là lỗ, vì sự nhận biết Đức Chúa Jêsus Christ là quý hơn hết" (Phi-líp 3:8).