Epaphras là ai trong Kinh Thánh?
Trong hành trình rao truyền Phúc Âm của Sứ đồ Phao-lô, có nhiều cộng sự trung tín được nhắc đến, mỗi người một vẻ, một chức vụ đặc biệt. Trong số đó, Epaphras (Ê-páp-ra) là một cái tên có lẽ không quá nổi bật như Ti-mô-thê hay Ti-chích, nhưng lại được Phao-lô mô tả với những từ ngữ đầy trân trọng và ấm áp. Qua vài câu Kinh Thánh ngắn ngủi, chân dung của một Cơ Đốc nhân nhiệt thành, một chiến sĩ cầu nguyện và một người xây dựng Hội Thánh được phác họa cách sống động, để lại cho chúng ta nhiều bài học quý báu về đời sống và chức vụ.
Tên của Epaphras xuất hiện ba lần trong Kinh Thánh Tân Ước, tất cả đều trong các thư tín của Phao-lô viết trong thời gian bị giam tại thành Rô-ma: thư Cô-lô-se, thư Phi-lê-môn và thư Phi-líp (mặc dù trong Phi-líp chỉ gián tiếp). Tên của ông trong tiếng Hy Lạp là Ἐπαφρᾶς (Epaphras), có lẽ là dạng viết tắt của Epaphroditus (Ê-páp-rô-đi-tô), mang nghĩa "đáng yêu" hoặc "được thần Vệ Nữ (Aphrodite) yêu thương". Tuy nhiên, với Epaphras trong Kinh Thánh, ý nghĩa đó đã được biến đổi hoàn toàn: ông trở thành người được Đấng Christ yêu thương và dùng cho công việc Ngài.
Phao-lô giới thiệu Epaphras là "người rất yêu dấu cùng làm việc với chúng tôi" và là "tôi tớ trung thành của Đấng Christ" (Cô-lô-se 1:7). Cụm từ "cùng làm việc với" trong nguyên văn Hy Lạp là συνεργός (sunergos), từ đó chúng ta có chữ "synergy" (sự hợp lực). Điều này cho thấy Epaphras không phải là một người giúp việc thụ động, mà là một cộng sự đồng lao, đồng trách nhiệm, cùng chia sẻ gánh nặng với Phao-lô trong công cuộc truyền giáo. Ông là "người đồng tù" với Phao-lô vì cớ Đấng Christ (Phi-lê-môn 1:23), cho thấy sự gắn bó và hi sinh đến mức tối đa.
Vai trò quan trọng nhất của Epaphras được tiết lộ trong thư Cô-lô-se: "cũng như anh em đã học nơi Ê-páp-ra" (Cô-lô-se 1:7). Câu này cho chúng ta biết chính Epaphras là người đã đem Phúc Âm đến với thành Cô-lô-se. Ông không phải là người Cô-lô-se, nhưng có lẽ đã gặp Phao-lô tại Ê-phê-sô (Công vụ 19:10) và được Phao-lô dạy dỗ, rồi sau đó trở về quê hương mình là thành Cô-lô-se để rao giảng.
Điều đáng chú ý là Phao-lô chưa từng đến thăm Hội Thánh Cô-lô-se (Cô-lô-se 2:1), nhưng Hội Thánh này vẫn được xây dựng vững vàng nhờ công lao của Epaphras. Điều này chứng tỏ Epaphras không chỉ là một nhà truyền giáo, mà còn là một người chăn dắt, một mục sư. Ông đã "dạy dỗ" họ (καθὼς ἐμάθετε - "just as you learned"), bao hàm việc giảng giải Lời Chúa cách có hệ thống và hướng dẫn họ bước đi trong đức tin. Ông chính là cầu nối sống động giữa Hội Thánh địa phương với vị sứ đồ.
Trong Cô-lô-se 4:12-13, Phao-lô vẽ nên một bức chân dung tâm linh vô cùng cảm động về Epaphras:
"Ê-páp-ra, người đồng tù với tôi trong Đức Chúa Jêsus Christ, và Mác, A-rít-tạc, Đê-ma, Lu-ca gởi lời thăm anh em. Ê-páp-ra là người đồng quê với anh em, tôi tớ của Đức Chúa Jêsus Christ, gởi lời thăm anh em: người hằng vì anh em chiến đấu trong sự cầu nguyện, để anh em được đứng vững vàng, trọn vẹn và đầy đủ trong mọi ý muốn của Đức Chúa Trời. Vì tôi làm chứng cho người rằng, người làm việc khó nhọc cho anh em, cho những người ở Lao-đi-xê và những người ở Hi-ê-ra-bô-li."
Đoạn này hé lộ ba đặc điểm nổi bật của Epaphras:
1. Một Chiến Sĩ Cầu Nguyện (A Prayer Warrior): Phao-lô dùng từ Hy Lạp mạnh mẽ ἀγωνιζόμενος (agōnizomenos) được dịch là "chiến đấu". Từ này gợi lên hình ảnh một vận động viên đang tranh đấu hết sức trên vận động trường, hay một người lính đang vật lộn trong trận chiến. Epaphras không cầu nguyện cách hời hợt; ông "hằng" (luôn luôn, không thôi) dốc hết tâm lực, tấm lòng vào sự cầu nguyện cho các tín hữu. Mục tiêu của sự cầu nguyện này rất rõ ràng: để họ "được đứng vững vàng, trọn vẹn và đầy đủ trong mọi ý muốn của Đức Chúa Trời". Đây là lời cầu nguyện thiêng liêng, tập trung vào sự tăng trưởng thuộc linh và sự vâng phục trọn vẹn ý Chúa.
2. Một Người Lao Khổ (A Laborer): Phao-lô "làm chứng" rằng Epaphras đã "làm việc khó nhọc" cho các tín hữu. Từ "khó nhọc" (πόνον - ponon) chỉ về sự lao động vất vả, cực nhọc, đổ mồ hôi nước mắt. Sự khó nhọc này không chỉ trong việc rao giảng ban đầu, mà còn trong việc chăm sóc, dạy dỗ, khích lệ và cùng họ đối diện với những sóng gió, nhất là sự tấn công của các tà thuyết (như thuyết ngộ đạo và thuyết thờ lễ bái thiên sứ đang đe dọa Hội Thánh Cô-lô-se).
3. Một Người Có Tầm Nhìn Rộng Lớn: Epaphras không chỉ quan tâm đến Hội Thánh quê nhà Cô-lô-se, mà còn đến cả các Hội Thánh lân cận là Lao-đi-xê và Hi-ê-ra-bô-li. Điều này cho thấy tấm lòng và tầm nhìn của ông vượt ra khỏi ranh giới địa phương. Ông là một nhà lãnh đạo có tầm ảnh hưởng vùng, quan tâm đến sức khỏe thuộc linh của cả khu vực Phrygia.
Một vai trò then chốt khác của Epaphras là làm sứ giả, người đại diện. Khi các tà thuyết và nan đề nảy sinh tại Cô-lô-se, Epaphras đã không tự mình xoay xở. Ông đã lên đường, tìm đến chỗ Phao-lô đang bị giam ở Rô-ma để "tỏ ra cho chúng tôi biết" tình yêu thương của họ (Cô-lô-se 1:8). Chuyến đi này rất nguy hiểm và tốn kém, nhưng nó cho thấy sự khôn ngoan của Epaphras. Ông biết mình cần sự khích lệ, lời khuyên và thẩm quyền thuộc linh từ vị sứ đồ. Chính nhờ chuyến đi này mà Phao-lô đã viết thư Cô-lô-se và thư Phi-lê-môn, và Epaphras có lẽ cũng là người mang những bức thư quý giá này về lại cho họ.
Trong Phi-líp 2:25, Phao-lô nhắc đến một người tên Ê-páp-rô-đi-tô, "anh em, cùng làm việc, cùng chiến đấu với tôi". Nhiều học giả cho rằng đây là một người khác với Epaphras (có lẽ người thành Phi-líp), nhưng cũng có ý kiến cho rằng đây có thể là cùng một người, được sai đến với Hội Thánh Phi-líp. Dù sao, sự trùng hợp về tên gọi và đặc điểm "cùng làm việc, cùng chiến đấu" càng làm nổi bật mẫu người cộng sự mà Phao-lô trân trọng.
Cuộc đời của Epaphras không được kể lại với nhiều chi tiết ngoạn mục, nhưng lại chứa đựng những bài học nền tảng cho mọi Cơ Đốc nhân, đặc biệt là những người phục vụ Chúa.
1. Trở Thành Một Chiến Sĩ Cầu Nguyện: Chức vụ hiệu quả nhất của chúng ta có lẽ bắt đầu từ phòng riêng, nơi chúng ta "chiến đấu" trong sự cầu nguyện. Hãy noi gương Epaphras: cầu nguyện cách kiên trì ("hằng"), cầu nguyện cách sốt sắng ("chiến đấu"), và cầu nguyện cách cụ thể (để anh em được vững vàng, trọn vẹn). Hãy cầu nguyện cho Hội Thánh địa phương, cho các mục sư, và cho cả những Hội Thánh khác trong vùng.
2. Trung Tín Trong Công Việc Nhỏ Và Địa Phương: Epaphras không nổi tiếng toàn cầu như Phao-lô, nhưng ông trung tín với nơi Chúa đặt để – thành Cô-lô-se. Chúng ta thường tìm kiếm những chức vụ lớn lao, trong khi Chúa kêu gọi chúng ta "làm việc khó nhọc" ngay tại nơi mình sống: dạy Trường Chúa Nhật, thăm viếng người đau yếu, khích lệ người thất vọng. Sự trung tín trong việc nhỏ là nền tảng cho những điều lớn hơn.
3. Biết Kết Nối Và Tìm Kiếm Sự Giúp Đỡ: Epaphras đủ khiêm tốn và khôn ngoan để tìm đến Phao-lô khi gặp khó khăn. Trong chức vụ, chúng ta không nên cô lập mình. Hãy học hỏi từ những người đi trước, tìm kiếm lời khuyên khôn ngoan từ những lãnh đạo thuộc linh, và làm việc trong mạng lưới hiệp một của Thân Thể Đấng Christ.
4. Có Tấm Lòng Cho Cộng Đồng Rộng Lớn: Dù gắn bó với Cô-lô-se, lòng Epaphras vẫn rộng mở cho Lao-đi-xê và Hi-ê-ra-bô-li. Chúng ta cần vượt ra khỏi tư tưởng "Hội Thánh của tôi", để quan tâm, cầu nguyện và hỗ trợ cho công việc Chúa chung trong thành phố, đất nước và thế giới.
Epaphras không phải là một siêu sao, nhưng ông là một "tôi tớ trung thành" và một "người rất yêu dấu". Giá trị của ông không nằm ở sự nổi tiếng, mà ở sự kiên trì, tấm lòng chăm sóc và sự cầu nguyện hết lòng. Trong Thân Thể Đấng Christ, có những chi thể nổi bật như Phao-lô, nhưng cũng có những chi thể như Epaphras – âm thầm, nhưng không thể thiếu. Họ là những trụ cột thầm lặng của Hội Thánh.
Ước mong mỗi chúng ta, dù được kêu gọi vào chức vụ nào, cũng có thể noi theo tấm gương của Epaphras: một đời sống hết lòng cầu nguyện, một công việc hết lòng phục vụ, và một tấm lòng hết lòng yêu thương Hội Thánh của Đấng Christ. Khi đó, dù tên chúng ta có được nhắc đến trong "sách lịch sử" hay không, chắc chắn sẽ được ghi vào sách sự sống và nhận lấy lời khen quý báu từ Chúa: "Hỡi đầy tớ ngay lành trung tín kia, được lắm" (Ma-thi-ơ 25:21).