Kinh Thánh nói gì về chứng phụ thuộc lẫn nhau?

Trong thế giới hiện đại, “chứng phụ thuộc lẫn nhau” (codependency) là một thuật ngữ tâm lý mô tả một mối quan hệ không lành mạnh, nơi một người đặt giá trị, hạnh phúc và danh tính của mình vào việc đáp ứng nhu cầu và kiểm soát hành vi của người khác, thường là một người có vấn đề về cảm xúc, nghiện ngập hoặc bệnh tật. Mặc dù Kinh Thánh không sử dụng thuật ngữ này, nhưng Lời của Đức Chúa Trời đưa ra những nguyên tắc vĩnh cửu, sâu sắc về bản chất của các mối quan hệ, căn tính, ranh giới và sự tự do thực sự. Bài nghiên cứu này sẽ khám phá chủ đề này qua lăng kính Kinh Thánh, phân tích các nguyên mẫu, nguyên tắc và giải pháp mà Chúa ban cho.

Điều quan trọng đầu tiên là phân biệt giữa tình yêu thương hi sinh theo Kinh Thánh và chứng phụ thuộc bệnh lý. Tiêu chuẩn vàng là chính Chúa Giê-xu Christ.

1. Tình Yêu Hi Sinh Của Đấng Christ (Agape): Đây là tình yêu vô điều kiện, xuất phát từ sự đầy trọn và tự chủ. Chúa Giê-xu phán: “Chẳng có sự yêu thương nào lớn hơn là vì bạn hữu mà phó sự sống mình” (Giăng 15:13). Sự hi sinh của Ngài xuất phát từ quyền năng và sự lựa chọn tự do (“Ta phó sự sống Ta… chẳng ai cất lấy, nhưng tự Ta phó cho” – Giăng 10:18), không phải từ nhu cầu được chấp nhận hay nỗi sợ bị bỏ rơi.

2. Sự Phụ Thuộc Không Lành Mạnh: Ngược lại, hành vi “phụ thuộc” thường bắt nguồn từ sự trống rỗng bên trong, nỗi sợ hãi, và một căn tính bị mất. Nó tìm cách lấp đầy khoảng trống tâm linh bằng một mối quan hệ của con người, biến người khác thành “thần tượng” hoặc nguồn cứu rỗi. Đây chính là sự thờ hình tượng về mặt quan hệ. Kinh Thánh cảnh báo: “Chớ yêu thế gian, cũng đừng yêu các vật ở thế gian. Nếu ai yêu thế gian, thì sự kính mến Đức Chúa Trời không ở trong người ấy” (1 Giăng 2:15). “Thế gian” ở đây có thể bao gồm việc tìm kiếm giá trị bản thân từ một mối quan hệ hay một con người nào đó.

Theo Kinh Thánh, mọi vấn đề của con người bắt nguồn từ tội lỗi và sự chia cách khỏi Đức Chúa Trời. Hành vi phụ thuộc là một biểu hiện của việc tìm kiếm ở nơi khác điều chỉ có Đức Chúa Trời mới có thể đáp ứng.

• Khát Khao Được Chấp Nhận và Yêu Thương Vô Điều Kiện: Chỉ có trong Đấng Christ, chúng ta mới nhận được sự chấp nhận trọn vẹn: “Đang khi chúng ta còn là người có tội, thì Đấng Christ vì chúng ta chịu chết… chúng ta đã nhờ huyết Ngài được xưng công bình” (Rô-ma 5:8-9).
• Nhu Cầu Về Căn Tính và Giá Trị: Người phụ thuộc thường có căn tính dao động. Kinh Thánh xác lập căn tính vững chắc: “Nhưng ai kết hợp với Chúa thì cùng một tâm linh với Ngài” (1 Cô-rinh-tô 6:17). Chúng ta là con cái Đức Chúa Trời (Giăng 1:12), là tạo vật mới trong Đấng Christ (2 Cô-rinh-tô 5:17).
• Nỗi Sợ Hãi và Lo Lắng: Người phụ thuộc thường sống trong sợ hãi về sự bỏ rơi, phê bình. Lời Chúa dạy: “Vì Đức Chúa Trời chẳng ban cho chúng ta tâm thần nhút nhát, bèn là tâm thần mạnh mẽ, có tình yêu thương và có tiết độ” (2 Ti-mô-thê 1:7). Sự bình an thật đến từ Ngài (Phi-líp 4:6-7).

Kinh Thánh đưa ra những nguyên tắc rõ ràng để giải phóng chúng ta khỏi những mẫu hình phụ thuộc và xây dựng các mối quan hệ lành mạnh, vừa hi sinh vừa tôn trọng.

1. Yêu Người Lân Cận Như Chính Mình (Mác 12:31): Đây là một mạng lệnh kép. Để yêu người khác cách lành mạnh, trước hết chúng ta phải có một thái độ lành mạnh, được Chúa định hình đối với bản thân. Chữ “như” (tiếng Hy Lạp: hōs) chỉ sự so sánh. Nếu chúng ta ghét bỏ, coi thường hoặc bỏ bê bản thân, chúng ta sẽ không thể yêu người khác cách đúng đắn. Sự yêu bản thân lành mạnh này bắt nguồn từ việc nhận biết mình được Đức Chúa Trời yêu và có giá trị trong Ngài.

2. Gánh Nặng và Gánh Nặng Riêng (Ga-la-ti 6:2-5): Đây là phân đoạn then chốt về ranh giới lành mạnh.

• Câu 2: “Hãy mang lấy gánh nặng cho nhau” (tiếng Hy Lạp: barē) – Chỉ những gánh nặng quá sức, những khủng hoảng ngoài tầm kiểm soát của một người. Đây là sự cảm thông và nâng đỡ trong cộng đồng.
• Câu 5: “Vì mỗi người sẽ mang gánh nặng riêng của mình” (tiếng Hy Lạp: phortion) – Chỉ trách nhiệm cá nhân, sự lựa chọn, thái độ và hành vi thuộc về mỗi người. Không ai có thể mang thay gánh nặng này.

Người phụ thuộc thường mang lấy phortion (trách nhiệm, hậu quả) của người khác, trong khi bỏ bê phortion của chính mình (như chăm sóc cảm xúc, tâm linh bản thân). Đây là sự vi phạm ranh giới mà Chúa đặt ra.

3. Sự Đầy Đủ Trong Đấng Christ (Cô-lô-se 2:9-10): “Vì sự đầy đủ của bản thể Đức Chúa Trời thảy đều ở trong Đấng Christ như có hình… anh em có sự đầy đủ trong Ngài.” Chữ “đầy đủ” (tiếng Hy Lạp: plērōma) có nghĩa là sự viên mãn, trọn vẹn. Mọi nhu cầu tâm linh sâu thẳm nhất của chúng ta về tình yêu, sự chấp nhận, giá trị và mục đích chỉ có thể được thỏa mãn trong mối tương giao với Đấng Christ. Mối quan hệ với con người là để bổ sung, chứ không phải để thay thế mối quan hệ này.

4. Tự Do Trong Đấng Christ (Ga-la-ti 5:1, 13): “Ấy là để chúng ta được tự do mà Đấng Christ đã buông tha chúng ta. Vậy hãy đứng vững…” và “Hỡi anh em, anh em được gọi để được tự do; song đừng lấy sự tự do đó làm dịp cho anh em ăn ở theo tánh xác thịt, nhưng hãy lấy lòng yêu thương làm đầy tớ lẫn nhau.” Sự tự do trong Chúa Giê-xu giải phóng chúng ta khỏi ách nô lệ của việc tìm kiếm sự chấp thuận từ người khác, để chúng ta có thể phục vụ họ bằng tình yêu thương tự nguyện, chứ không phải bởi sự ép buộc, thao túng hay nỗi sợ hãi.

1. Xây Dựng Căn Tính Trong Đấng Christ: Mỗi ngày, hãy khẳng định lại với chính mình về danh tính của bạn trong Ngài qua Lời Chúa. Bạn không phải là những gì người khác nói, mà là những gì Đức Chúa Trời tuyên bố. Hãy học thuộc và suy ngẫm những câu Kinh Thánh về sự được yêu, được chấp nhận và giá trị của bạn (Ê-phê-sô 1:4-6; 1 Phi-e-rơ 2:9).

2. Thiết Lập Ranh Giới Lành Mạnh Với Tình Yêu Thương: Học cách nói “không” với những đòi hỏi không phù hợp, và “có” với những trách nhiệm thuộc về mình. Điều này không phải là ích kỷ, mà là quản lý tốt đời sống Chúa giao (1 Cô-rinh-tô 6:19-20). Hãy cầu nguyện xin sự khôn ngoan để phân biệt giữa việc “mang gánh nặng” và “mang gánh nặng riêng” của người khác.

3. Phục Vụ Trong Tự Do, Không Trong Ép Buộc: Kiểm tra động cơ phục vụ của bạn. Bạn đang làm vì tình yêu thương đối với Chúa và người ấy, hay vì nỗi sợ mất mát, tội lỗi, hoặc để kiểm soát? “Mỗi người nên theo lòng rộng rãi mà định liệu, chớ chẳng phải phàn nàn hay là vì ép uổng; vì Đức Chúa Trời yêu kẻ hay cho cách vui lòng” (2 Cô-rinh-tô 9:7).

4. Tìm Kiếm Sự Hỗ Trợ Từ Cộng Đồng Hội Thánh: Chứng phụ thuộc thường phát triển trong sự cô lập và bí mật. Hãy bước ra ánh sáng với những tín hữu trưởng thành, đáng tin cậy (Gia-cơ 5:16). Tham gia vào một nhóm nhỏ nơi bạn có thể chia sẻ chân thật và được khích lệ dựa trên Lẽ Thật.

5. Trao Phó Người Thân Yêu Cho Chúa: Một đặc điểm của chứng phụ thuộc là cố gắng kiểm soát và “cứu” người khác. Hãy học thói quen cầu nguyện trao phó họ cho Chúa, Đấng duy nhất có thể biến đổi lòng người. Như Phao-lô đã viết: “Hãy mọi sự lo lắng cho Ngài, vì Ngài hay săn sóc anh em” (1 Phi-e-rơ 5:7).

Chứng phụ thuộc lẫn nhau, xét cho cùng, là một tình trạng nô lệ – nô lệ cho ý kiến của người khác, nô lệ cho nhu cầu được cần đến, nô lệ cho sự kiểm soát và sợ hãi. Phúc Âm của Chúa Giê-xu Christ là tin mừng về sự giải phóng. Khi chúng ta đặt căn tính và sự an toàn của mình nơi Đấng Christ, chúng ta được tự do khỏi ách nô lệ ấy. Chúng ta không còn phải dùng mối quan hệ để lấp đầy linh hồn mình, vì linh hồn ấy đã được đầy dẫy bởi Thánh Linh. Từ nơi của sự đầy đủ và tự do đó, chúng ta mới thực sự có khả năng yêu thương người khác cách trong sáng, vị tha và lành mạnh – không phải để lấy, mà để cho; không phải để kiểm soát, mà để phục vụ; không phải vì chúng ta cần họ, mà vì chúng ta tự do lựa chọn yêu thương họ trong Chúa. Hãy bước đi trong sự tự do mà Đấng Christ đã buông tha chúng ta, và để tình yêu thương làm nền tảng cho mọi mối quan hệ.

“Vả, Chúa là Thánh Linh; Thánh Linh của Chúa ở đâu, thì sự tự do cũng ở đó.” (2 Cô-rinh-tô 3:17)