Ly giáo thứ cấp là gì?

Trong hành trình đức tin, Hội Thánh – thân thể của Đấng Christ – luôn được kêu gọi sống trong sự hiệp một (Ê-phê-sô 4:3). Tuy nhiên, lịch sử Hội Thánh và ngay cả đời sống Hội Thánh địa phương ngày nay không tránh khỏi những sự chia rẽ, xung đột. Bên cạnh thuật ngữ "ly giáo" (schism) chỉ những sự phân chia lớn về giáo lý và hệ phái, còn tồn tại một hiện tượng tinh vi, phá hoại hơn bên trong từng Hội Thánh: **ly giáo thứ cấp**. Hiện tượng này không dẫn đến việc tách ra thành một hệ phái mới, nhưng nó gặm nhấm sự hiệp một, tạo nên những nhóm nhỏ, những bức tường ngăn cách và tinh thần phe phái giữa vòng các anh chị em trong cùng một đức tin. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào bản chất, nguyên nhân Kinh Thánh, hậu quả thuộc linh và con đường chữa lành cho căn bệnh nan y này.

Đầu tiên, chúng ta cần phân biệt rõ hai khái niệm:

1. Ly Giáo (Schism): Là sự phân chia lớn, chính thức, dẫn đến việc hình thành một nhóm, giáo phái hoặc Hội Thánh tách biệt dựa trên những bất đồng căn bản về giáo lý then chốt (ví dụ: về sự cứu rỗi, về thần tính của Đấng Christ, về thẩm quyền Kinh Thánh). Ví dụ lịch sử là Cuộc Cải Chánh. Sự phân chia này thường liên quan đến việc từ bỏ các giáo lý nền tảng.

2. Ly Giáo Thứ Cấp (Secondary Separation): Đây không phải là sự chia tách về mặt tổ chức, mà là sự cách ly, xa lánh, hoặc từ chối hiệp thông với những anh chị em tín hữu trong cùng một Hội Thánh hoặc cùng một hệ phái, dựa trên những bất đồng về các vấn đề thứ yếu, về phương pháp, về phong cách, về sự ưa thích cá nhân, hoặc thậm chí là về những định kiến và cảm xúc tiêu cực.

Thuật ngữ này thường được dùng để mô tả thái độ của một người hoặc một nhóm nhỏ nói: "Tôi vẫn tin cùng một Phúc Âm, nhưng tôi không thể hiệp tác hay thông công với anh/chị đó vì [anh/chị ấy có quan điểm khác tôi về âm nhạc, về cách ăn mặc, về việc sử dụng công nghệ, về cách dạy con, hoặc vì anh/chị ấy có mối quan hệ với người mà tôi không ưa...]".

Phao-lô cảnh báo điều này trong I Cô-rinh-tô 1:10: "Hỡi anh em, tôi nhơn danh Đức Chúa Jêsus Christ chúng ta mà khuyên anh em, thảy đều phải đồng một tiếng nói với nhau, chớ có phân rẽ; nhưng phải hiệp một ý và một lòng cùng nhau." Từ "phân rẽ" trong nguyên văn Hy Lạp là "schismata" (σχίσματα), chính là gốc của từ "schism". Ngay từ buổi ban đầu, tinh thần chia rẽ nhỏ này đã xuất hiện ("Tôi là của Phao-lô", "Tôi của A-bô-lô" - I Cô-rinh-tô 1:12).

Kinh Thánh chỉ ra những gốc rễ sâu xa trong bản chất tội lỗi của con người dẫn đến tình trạng này:

1. Sự Kiêu Ngạo và Tự Tôn (Pride): Đây là nguyên nhân cốt lõi. Khi chúng ta đặt ý kiến, sự hiểu biết, truyền thống hay kinh nghiệm cá nhân lên trên tình yêu thương và sự hiệp một, chúng ta đang rơi vào sự kiêu ngạo. Châm Ngôn 13:10 chép: "Sự kiêu ngạo chỉ sanh ra điều cãi lộn..." Sự kiêu ngạo khiến chúng ta tin rằng "nhóm của tôi" là thuộc linh hơn, đúng đắn hơn.

2. Tinh Thần Xét Đoán và Lên Án (Judgmentalism): Thay vì để cho Chúa là Đấng xét đoán (Rô-ma 14:4), chúng ta tự ý đặt mình lên ngôi quan án cho anh chị em mình. Chúng ta xét đoán động cơ, phương pháp, hoặc sự tự do của họ trong những vấn đề không rõ ràng trong Kinh Thánh. Rô-ma 14:3 cảnh cáo: "Người ăn chớ khinh dể kẻ không ăn; và người không ăn chớ xét đoán kẻ ăn, vì Đức Chúa Trời đã tiếp lấy người." Ly giáo thứ cấp thường bắt nguồn từ việc "xét đoán" người khác dựa trên tiêu chuẩn cá nhân.

3. Sự Cay Đắng và Không Tha Thứ (Bitterness and Unforgiveness): Một sự hiểu lầm, một lời nói vô tình, hoặc một tổn thương trong quá khứ nếu không được giải quyết theo Ma-thi-ơ 18:15-17, sẽ trở thành mầm mống của sự cay đắng. Hê-bơ-rơ 12:15 cảnh báo: "Hãy coi chừng kẻo có kẻ trật phần ân điển của Đức Chúa Trời, kẻo rễ đắng châm ra, có thể ngăn trở và làm ô uế phần nhiều trong anh em chăng." Rễ đắng này dẫn đến việc tránh mặt, xa lánh và từ chối hiệp thông.

4. Chủ Nghĩa Hình Thức và Chủ Nghĩa Truyền Thống (Legalism and Traditionalism): Khi chúng ta biến những tập quán, văn hóa, hoặc cách giải thích thứ yếu thành những giáo điều bắt buộc, chúng ta đang rơi vào chủ nghĩa hình thức. Người Pha-ri-si thời Chúa Giê-xu là hình mẫu của việc này: họ tách biệt khỏi những người không giữ các truyền thống tiểu tiết (như rửa tay, kiêng ăn...). Chúa Giê-xu quở trách họ: "Các ngươi bỏ điều răn của Đức Chúa Trời, mà giữ lời truyền khẩu của loài người!" (Mác 7:8).

5. Tinh Thần Bè Đảng và Thiên Vị (Favoritism and Clique Mentality): Gia-cơ 2:1-4 lên án tinh thần thiên vị trong Hội Thánh. Ly giáo thứ cấp thường thể hiện qua việc hình thành những nhóm nhỏ kín, chỉ chơi với người "cùng tần số", cùng quan điểm, cùng địa vị xã hội, và lạnh nhạt hoặc loại trừ những người không thuộc nhóm mình. Điều này đi ngược lại đặc tính của thân thể Đấng Christ (I Cô-rinh-tô 12:25).

Sự chia rẽ nội bộ này không phải là chuyện nhỏ. Nó gây ra những tổn thương sâu sắc:

1. Làm Tổn Thương Chứng Nhân Của Đấng Christ: Lời cầu nguyện thiết tha của Chúa Giê-xu trong Giăng 17:20-23 là để "hầu cho thế gian tin." Sự hiệp một của các môn đồ là bằng chứng mạnh mẽ nhất cho thế gian về Đấng Christ. Ngược lại, sự chia rẽ, xa lánh nhau là một chứng nhân tai hại, khiến thế gian khinh thường Phúc Âm.

2. Làm Suy Yếu Sức Mạnh và Sứ Mệnh Của Hội Thánh: Một thân thể bị chia cắt không thể chiến đấu hiệu quả. Sự chia rẽ tiêu hao năng lượng thuộc linh vào những cuộc xung đột nội bộ thay vì rao truyền Phúc Âm và chống lại các thế lực thuộc linh (Ê-phê-sô 6:12).

3. Gây Tổn Thương Cá Nhân và Cản Trở Sự Tăng Trưởng Thuộc Linh: Những người bị xa lánh cảm thấy bị tổn thương, bỏ rơi. Những người trong nhóm "ly giáo" cũng trở nên hẹp hòi, tự mãn và ngừng tăng trưởng. Tình yêu thương – dấu hiệu của môn đồ thật (Giăng 13:35) – bị thay thế bằng sự lạnh nhạt.

4. Làm Buồn Đức Thánh Linh: Ê-phê-sô 4:30-32 kết nối trực tiếp việc "chớ buồn Đức Thánh Linh" với việc dẹp bỏ "mọi sự cay đắng, buồn giận, tức mình... cùng mọi điều độc ác" và thay vào đó là sự thương xót, tha thứ. Thánh Linh là Đấng ban cho sự hiệp một (Ê-phê-sô 4:3), nên mọi sự chia rẽ đều làm phiền lòng Ngài.

Lời Chúa không chỉ vạch trần vấn đề mà còn ban cho chúng ta giải pháp toàn diện:

1. Sống Trong Sự Khiêm Nhường và Ăn Năn (Humility & Repentance): Mọi sự chữa lành bắt đầu từ sự ăn năn. Chúng ta cần khiêm nhường xưng nhận trước Chúa và với nhau rằng mình đã tham gia hoặc cho phép tinh thần chia rẽ, xét đoán. Phi-líp 2:3-4 là kim chỉ nam: "Chớ làm sự chi vì lòng tranh cạnh hoặc vì hư vinh, nhưng hãy khiêm nhường, coi người khác như tôn trọng hơn mình. Mỗi một người trong anh em chớ chăm về lợi riêng mình, nhưng phải chăm về lợi kẻ khác nữa."

2. Tập Trung Vào Những Điều Cốt Yếu (Focus on the Essentials): Chúng ta phải phân biệt rõ giữa giáo lý nền tảng của đức tin (những điều được tóm tắt trong Bài Tín Điều Các Sứ Đồ) và những quan điểm thứ yếu. Về những điều cốt yếu, phải hiệp một (Ê-phê-sô 4:4-6). Về những điều thứ yếu (phong cách thờ phượng, quan điểm về văn hóa...), phải cho nhau sự tự do và tôn trọng trong tình yêu thương (Rô-ma 14:1, 13).

3. Thực Hành Tình Yêu Thương Cách Chủ Động (Proactive Love): Tình yêu thương không phải là cảm xúc, mà là sự lựa chọn hành động. I Phi-e-rơ 4:8: "Trước hết, hãy yêu thương nhau sốt sắng; vì sự yêu thương che đậy vô số tội lỗi." Hãy chủ động bắt chuyện, mời ăn, phục vụ, khích lệ những anh chị em mà chúng ta có xu hướng xa lánh. Tình yêu thương phá tan những bức tường ngăn cách.

4. Thực Hiện Quy Trình Giải Quyết Mâu Thuẫn Trong Ma-thi-ơ 18: Nếu có sự phạm tội hay hiểu lầm, đừng để nó âm ỉ. Hãy can đảm "đi tỏ với người anh em" cách riêng tư (Ma-thi-ơ 18:15). Mục đích không phải là thắng cuộc, mà là giành lại người anh em (câu 15).

5. Nuôi Dưỡng Tâm Trí Với Lẽ Thật và Cầu Nguyện (Truth & Prayer): Hãy để Lời Chúa đầy dẫy trong lòng (Cô-lô-se 3:16). Cầu nguyện đặc biệt cho sự hiệp một của Hội Thánh bạn, và cầu nguyện cho chính những người bạn có khó khăn trong mối quan hệ. Cầu nguyện phá tan sự cay đắng.

6. Trở Với Thập Tự Giá – Nền Tảng Của Sự Hiệp Một: Sự hiệp một của chúng ta không dựa trên sự giống nhau về tính cách hay quan điểm, mà dựa trên huyết của Đấng Christ đã đổ ra cho tất cả chúng ta. Ê-phê-sô 2:14-16 dạy rằng Ngài đã phá đổ bức tường ngăn cách... "khiến hai thành một... và bởi thập tự giá Ngài đã làm cho hai người hòa hiệp một..." Khi nhìn lên thập tự giá, chúng ta nhận ra mình đều là tội nhân được tha thứ, và không có lý do gì để khinh dể hay xa lánh một người anh em cũng được cứu chuộc bằng giá máu quý báu đó.

Ly giáo thứ cấp là một căn bệnh thuộc linh nguy hiểm, không kém gì các giáo lý sai lầm, vì nó phá hủy từ bên trong chính sự sống của Hội Thánh – là tình yêu thương. Nó là biểu hiện của xác thịt, trái ngược hoàn toàn với công việc của Đức Thánh Linh là hiệp một và xây dựng. Là những người tin Chúa, chúng ta được kêu gọi không chỉ tránh xa sự dạy dỗ sai lầm, mà còn phải tích cực "giữ sự hiệp một của Thánh Linh" (Ê-phê-sô 4:3).

Sự hiệp một này không có nghĩa là sự đồng nhất về mọi mặt, nhưng là sự hiệp một trong đa dạng, được kết dính bởi tình yêu của Đấng Christ. Hãy để mỗi chúng ta trở thành những người thợ xây dựng sự hiệp một, chủ động vượt qua những rào cản cá nhân, và sống một đời sống minh chứng cho thế gian về quyền năng biến đổi của Phúc Âm và tình yêu vô điều kiện của Đức Chúa Trời. “Nếu Đức Chúa Trời đã yêu thương chúng ta dường ấy, thì chúng ta cũng phải yêu thương nhau” (I Giăng 4:11).