Kinh Thánh nói gì về việc lập ngân sách?

Trong một thế giới mà tiền bạc có ảnh hưởng lớn đến mọi mặt của cuộc sống, việc quản lý tài chính cá nhân là điều cần thiết. Đối với Cơ Đốc nhân, tiền bạc không chỉ là phương tiện trao đổi, mà còn là một phần của sự quản lý mà Chúa giao cho chúng ta. Lập ngân sách – hoạch định thu chi – không chỉ là một kỹ năng sống, mà còn là một hành động đức tin, thể hiện sự khôn ngoan và trách nhiệm trước mặt Đức Chúa Trời. Kinh Thánh có nhiều nguyên tắc rõ ràng về việc quản lý tiền bạc. Bài viết này sẽ khám phá những lời dạy của Kinh Thánh liên quan đến việc lập ngân sách và cách áp dụng chúng vào cuộc sống hằng ngày.

1. Quản Lý Tài Chính Là Trách Nhiệm Của Người Quản Gia

Một trong những khái niệm nền tảng trong Kinh Thánh về tiền bạc là quản gia (stewardship). Trong 1 Phi-e-rơ 4:10, sứ đồ Phi-e-rơ viết: “Mỗi người trong anh em hãy lấy ơn mình đã được mà giúp lẫn nhau, khác nào người quản lý trung tín giữ các thứ ơn của Đức Chúa Trời.” Đức Chúa Trời là chủ của mọi vật, bao gồm cả tiền bạc chúng ta có (Thi Thiên 24:1). Chúng ta chỉ là những quản gia được Ngài ủy thác để quản lý tài nguyên đó. Lập ngân sách là một công cụ giúp chúng ta làm trọn trách nhiệm quản gia.

Trong Ma-thi-ơ 25:14-30, Chúa Giê-xu kể ngụ ngôn về những nén bạc. Người chủ giao tài sản cho các đầy tớ, người nhận năm nén sinh lời năm nén, người nhận hai sinh lời hai, còn người nhận một thì chôn giấu. Chúa khen ngợi những đầy tớ trung tín và khiển trách kẻ lười biếng. Nguyên tắc rút ra: chúng ta cần quản lý khôn ngoan những gì Chúa giao cho, không chỉ giữ nguyên mà còn làm sinh lợi theo ý Ngài. Lập ngân sách giúp chúng ta thấy rõ cách sử dụng tiền bạc, tránh lãng phí và chuẩn bị cho những mục đích tốt.

2. Lập Kế Hoạch: Khôn Ngoan Theo Lời Chúa

Kinh Thánh dạy chúng ta phải có kế hoạch, không phải sống tùy tiện. Châm Ngôn 21:5 nói: “Người nào chăm chỉ suy tính sẽ được dư dật, còn ai hấp tấp vội vàng ắt sẽ bị thiếu thốn.” Việc lập ngân sách là một hình thức “suy tính” – chúng ta dự tính thu nhập, chi tiêu, tiết kiệm, từ đó đạt được sự dư dật (không nhất thiết là giàu có, mà là đủ và không thiếu thốn).

Trong Lu-ca 14:28-30, Chúa Giê-xu đưa ra ví dụ: “Vì có ai trong các ngươi muốn xây một cái tháp, trước hết ngồi xuống tính phí tổn, xem mình có đủ để hoàn tất chăng? Kẻo đã đặt móng rồi mà không thể hoàn thành thì mọi người thấy sẽ chế giễu, rằng: ‘Người này khởi công xây mà không thể hoàn tất.’” Ứng dụng vào tài chính, lập ngân sách giúp chúng ta đánh giá trước khả năng, tránh những cam kết quá sức dẫn đến nợ nần hay bỏ dở giữa chừng.

3. Tiết Kiệm Và Dự Phòng

Kinh Thánh không khuyến khích tích trữ vì lòng tham (Lu-ca 12:15-21), nhưng dạy chúng ta phải tiết kiệm và dự phòng cho tương lai. Châm Ngôn 21:20 viết: “Có kho tàng quí báu và dầu trong nhà người khôn ngoan, nhưng kẻ ngu muội nuốt sạch.” “Kho tàng” ở đây có thể hiểu là sự tiết kiệm. Người khôn ngoan biết để dành, người ngu muội tiêu xài hết. Châm Ngôn 13:11 nói: “Tiền của do gian dối sẽ giảm sút, nhưng ai thâu góp từ từ sẽ được tăng thêm.” Tiết kiệm đều đặn là một phần của lập ngân sách, giúp chúng ta có nguồn dự phòng khi khó khăn, đầu tư cho tương lai, và sẵn sàng giúp đỡ người khác.

Trong Sáng Thế Ký, Giô-sép khuyên Pha-ra-ôn dự trữ lương thực cho bảy năm đói (Sáng Thế Ký 41). Đây là hình mẫu về việc lập kế hoạch dài hạn, tiết kiệm để đối phó với tương lai bấp bênh. Chúng ta cũng nên áp dụng nguyên tắc này trong quản lý tài chính cá nhân.

4. Tránh Nợ Nần

Kinh Thánh cảnh báo mạnh mẽ về sự nguy hiểm của nợ nần. Rô-ma 13:8 dạy: “Đừng mắc nợ ai điều gì, chỉ mắc nợ về sự yêu thương nhau mà thôi.” Nợ nần có thể khiến chúng ta trở thành tôi mọi cho chủ nợ (Châm Ngôn 22:7). Lập ngân sách giúp chúng ta sống trong khả năng của mình, tránh rơi vào cảnh nợ nần. Nó giúp chúng ta phân biệt giữa “muốn” và “cần”, và quyết định chi tiêu dựa trên những ưu tiên đúng đắn.

Nếu đang có nợ, lập ngân sách là bước đầu tiên để trả nợ một cách có kế hoạch, như khuyên trong Châm Ngôn 6:1-5 về việc thoát khỏi những cam kết tài chính nguy hiểm.

5. Dâng Phần Mười Và Dâng Hiến Rộng Rãi

Lập ngân sách theo Kinh Thánh không chỉ là quản lý tiền cho bản thân, mà còn bao gồm việc dành ra phần dâng cho Chúa trước tiên. Ma-la-chi 3:10: “Hãy đem hết thảy phần mười vào kho, để có lương thực trong nhà Ta; và từ nay hãy lấy điều nầy mà thử Ta, Đức Giê-hô-va vạn quân phán, xem Ta có mở cửa sổ trên trời, đổ phước xuống cho các ngươi đến nỗi không chỗ chứa chăng?” Dâng phần mười là hành động vâng lời và nhận biết rằng mọi thứ đều thuộc về Chúa. Ngoài phần mười, chúng ta cũng được khuyến khích dâng hiến rộng rãi, vui lòng, như trong 2 Cô-rinh-tô 9:7: “Mỗi người hãy tùy lòng mình định trước, đừng buồn rầu, hoặc vì ép uổng; vì Đức Chúa Trời yêu kẻ dâng của cách vui lòng.”

Khi lập ngân sách, hãy ưu tiên đặt phần dâng hiến lên đầu, trước các khoản chi khác. Điều này bày tỏ lòng kính sợ Chúa và tin cậy Ngài sẽ cung ứng những nhu cầu còn lại. Nó cũng giúp chúng ta tránh tình trạng dâng sau khi đã chi tiêu hết tiền.

6. Tìm Kiếm Nước Đức Chúa Trời Trước

Ma-thi-ơ 6:33 là câu Kinh Thánh quan trọng về ưu tiên: “Nhưng trước hết hãy tìm kiếm vương quốc Đức Chúa Trời và sự công chính của Ngài, thì Ngài sẽ ban cho các ngươi mọi điều ấy nữa.” Lập ngân sách giúp chúng ta sắp xếp tài chính sao cho vương quốc Đức Chúa Trời là ưu tiên hàng đầu. Khi chúng ta dâng hiến, đầu tư vào công việc Chúa, giúp đỡ người nghèo, và sống tiết độ, chúng ta thể hiện rằng chúng ta tin cậy Chúa hơn tiền bạc.

Lời Chúa cũng dạy chúng ta đừng lo lắng về của cải đời này (Ma-thi-ơ 6:25-34), nhưng điều đó không có nghĩa là phớt lờ việc quản lý. Ngược lại, việc lập ngân sách hợp lý giúp chúng ta giảm bớt lo âu vì biết mình đang quản lý cách trung tín và có kế hoạch.

7. Các Nguyên Tắc Lập Ngân Sách Theo Kinh Thánh

Tổng hợp các nguyên tắc trên, chúng ta có thể áp dụng vào việc lập ngân sách cá nhân hoặc gia đình:

• Bắt đầu với việc cầu nguyện: Xin Chúa ban sự khôn ngoan để quản lý tài sản Ngài giao (Gia-cơ 1:5).
• Biết rõ thu nhập: Hãy tính toán chính xác số tiền bạn nhận được mỗi tháng (Lu-ca 14:28).
• Ưu tiên dâng hiến: Dâng phần mười và các của dâng khác trước khi chi tiêu cho bản thân.
• Trả nợ: Nếu có nợ, hãy phân bổ một khoản để trả nợ đều đặn, ưu tiên trả nợ lãi cao trước.
• Tiết kiệm và đầu tư: Để dành ít nhất 10-20% thu nhập cho tiết kiệm ngắn hạn (quỹ khẩn cấp) và dài hạn (giáo dục, hưu trí, v.v.).
• Chi tiêu theo nhu cầu: Liệt kê các chi phí cần thiết như nhà ở, ăn uống, đi lại, y tế, v.v. Hãy phân biệt rõ nhu cầu và mong muốn.
• Để dành cho việc giải trí và từ thiện: Sống không chỉ vì mình, nhưng cũng cần nghỉ ngơi hợp lý và giúp đỡ người khác.
• Đánh giá và điều chỉnh: Cuối mỗi tháng, so sánh thực tế với ngân sách, tìm ra điểm cần cải thiện. Làm lại ngân sách mỗi tháng hoặc khi có thay đổi thu nhập.

Nhớ rằng lập ngân sách không phải để kiểm soát bạn, mà để bạn tự do hơn khỏi gánh nặng tài chính và có khả năng ban cho rộng rãi.

8. Áp Dụng Vào Đời Sống Hằng Ngày

Dưới đây là một số bước thực tế để bắt đầu lập ngân sách theo nguyên tắc Kinh Thánh:

Bước 1: Thu thập thông tin. Ghi chép lại mọi khoản thu nhập và chi tiêu trong một tháng. Có thể dùng sổ tay, bảng tính, hoặc ứng dụng quản lý tài chính.

Bước 2: Phân loại chi tiêu. Chia thành các hạng mục: dâng hiến, nhà ở, ăn uống, đi lại, hóa đơn, giáo dục, giải trí, tiết kiệm, trả nợ, v.v.

Bước 3: Xác định tỉ lệ lý tưởng. Một số chuyên gia tài chính Cơ Đốc đề xuất tỉ lệ 10-10-80: 10% dâng hiến, 10% tiết kiệm/trả nợ, 80% chi tiêu. Tuy nhiên, mỗi người có hoàn cảnh khác nhau, hãy cầu nguyện và điều chỉnh sao cho phù hợp.

Bước 4: Lập ngân sách dự kiến. Dựa trên thu nhập và các hạng mục, phân bổ số tiền cụ thể cho từng mục. Luôn đảm bảo tổng chi không vượt quá tổng thu.

Bước 5: Theo dõi và điều chỉnh. Mỗi tuần kiểm tra chi tiêu thực tế so với ngân sách. Nếu có sai lệch, tìm nguyên nhân và thay đổi hành vi hoặc điều chỉnh ngân sách cho tháng sau.

Bước 6: Tìm kiếm trách nhiệm giải trình. Có thể chia sẻ với người bạn đời, người cố vấn tinh thần, hoặc nhóm nhỏ để cùng nhau giữ vững kế hoạch.

Quan trọng hơn, hãy xem việc lập ngân sách như một phần của sự thờ phượng Chúa. Khi chúng ta quản lý tốt tiền bạc, chúng ta làm sáng Danh Ngài.

Kết Luận

Kinh Thánh cung cấp nền tảng vững chắc cho việc lập ngân sách và quản lý tài chính. Từ sự dạy dỗ về quản gia, kế hoạch, tiết kiệm, tránh nợ, dâng hiến, đến việc ưu tiên Nước Đức Chúa Trời, tất cả đều hướng chúng ta đến một đời sống khôn ngoan, tự chủ và rộng lượng. Lập ngân sách không chỉ là vấn đề tiền bạc, mà là vấn đề của tấm lòng – nó bày tỏ chúng ta tin cậy Chúa là Đấng ban cho và chúng ta muốn trung tín với những gì Ngài giao phó.

Hãy bắt đầu ngay hôm nay, dù bạn đang ở tình trạng tài chính nào. Hãy cầu xin Chúa ban sự khôn ngoan, và từng bước áp dụng những nguyên tắc này. Bạn sẽ kinh nghiệm sự bình an và phước hạnh khi trở thành người quản gia trung tín của Đức Chúa Trời.