Cho vay nặng lãi là gì trong Kinh Thánh?

Trong một thế giới mà các giao dịch tài chính phức tạp và các hình thức tín dụng đa dạng trở thành huyết mạch của nền kinh tế, người tin Chúa thường tự hỏi: “Quan điểm của Kinh Thánh về việc cho vay và lấy lãi là gì? Hành vi cho vay nặng lãi có thực sự là tội lỗi không?” Đây không chỉ là vấn đề kinh tế thuần túy, mà là vấn đề thuộc linh sâu sắc, liên quan đến lòng thương xót, sự công bình và mối quan hệ giữa con người với Đức Chúa Trời và với nhau. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào các phân đoạn Kinh Thánh, khai thác ý nghĩa nguyên thủy của ngôn ngữ Hê-bơ-rơ và Hy Lạp, để làm sáng tỏ nguyên tắc vĩnh cửu của Đức Chúa Trời về vấn đề này.

I. Định Nghĩa Thần Học: Cho Vay Nặng Lãi Là Gì?

Trong Kinh Thánh, khái niệm “cho vay nặng lãi” thường được dịch từ từ Hê-bơ-rơ “neshek” (נֶשֶׁךְ). Từ này có nghĩa đen là “vết cắn” hoặc “cái cắn”, gợi lên hình ảnh một con thú cắn xé và rút máu nạn nhân. Hành động lấy lãi (neshek) được xem như một “vết cắn” làm tổn thương, bóc lột và làm suy kiệt người vay, đặc biệt là khi họ đang trong hoàn cảnh khốn khó. Từ này khác với khái niệm lợi nhuận từ đầu tư hay kinh doanh thông thường.

Trong bối cảnh Tân Ước, từ Hy Lạp được sử dụng là “tokos” (τόκος), nghĩa đen là “cái sinh ra” (từ động từ “tikto” – sinh đẻ). Nó diễn tả việc tiền bạc “sinh sôi” một cách phi tự nhiên từ chính nó, thay vì từ lao động, mạo hiểm kinh doanh hay sự sáng tạo có ích.

II. Quan Điểm Trong Cựu Ước: Luật Pháp Và Lòng Thương Xót

Các quy định về cho vay trong Cựu Ước được đặt trong giao ước giữa Đức Chúa Trời với dân Y-sơ-ra-ên, nhấn mạnh đến sự thánh khiết trong cộng đồng và lòng thương xót dành cho người lân cận.

1. Cấm Tuyệt Đối Đối Với Người Anh Em Nghèo Khó:
“Nếu ngươi cho kẻ nghèo của dân ta vay tiền, chớ xử với họ như chủ nợ, chớ bắt họ đóng tiền lời.” (Xuất Ê-díp-tô Ký 22:25).

Phân đoạn này nằm trong bộ luật giao ước, chỉ rõ đối tượng là “kẻ nghèo của dân ta”. Mục đích của việc cho vay là để cứu giúp, không phải để trục lợi. Việc lấy lãi từ người nghèo khó, túng quẫn bị xem là hành vi bóc lột và phá vỡ tình đoàn kết trong cộng đồng giao ước.

2. Phân Biệt Giữa Người Trong Và Ngoài Giao Ước:
“Chớ lấy lời lẽ gì mà ăn lận anh em mình; nhưng hãy kính sợ Đức Chúa Trời, vì ta là Giê-hô-va, Đức Chúa Trời của các ngươi... Ngươi được phép lấy lời của người ngoại bang, nhưng chớ lấy lời của anh em mình.” (Phục-truyền Luật-lệ Ký 23:19-20).

Đây là một phân đoạn then chốt. Luật cấm lấy lãi (neshek/tokos) áp dụng tuyệt đối cho “anh em” – tức đồng bào Y-sơ-ra-ên trong giao ước. Tuy nhiên, luật này không áp dụng cho “người ngoại bang”. Sự phân biệt này không nhằm khuyến khích bóc lột dân ngoại, mà xuất phát từ bối cảnh các dân tộc xung quanh thường xuyên giao chiến và thù địch với Y-sơ-ra-ên. Quan trọng hơn, nó nhấn mạnh tiêu chuẩn cao hơn dành cho cộng đồng của Đức Chúa Trời. Dân sự Chúa được kêu gọi phản chiếu lòng nhân từ của Ngài, đặc biệt là với nhau.

3. Tinh Thần Đằng Sau Luật Pháp: Phục Hồi và Giải Cứu:
“Nếu anh em ngươi trở nên nghèo, và tay người yếu đi ở giữa các ngươi, thì hãy nâng đỡ người, dầu là kẻ khách hay là kẻ kiều ngụ, hầu người được sống giữa các ngươi. Chớ lấy lời lẽ gì, hoặc lợi tức gì của người, nhưng hãy kính sợ Đức Chúa Trời mình, thì anh em ngươi sẽ được sống giữa các ngươi. Chớ cho người vay tiền mình đặng lấy lời, và đừng cho người mượn lương thực mình đặng lấy lợi.” (Lê-vi Ký 25:35-37).

Động cơ đằng sau luật này là “hầu người được sống giữa các ngươi”. Mục đích là phục hồi, duy trì sự sống và gìn giữ nhân phẩm, không đẩy người anh em vào vòng nô lệ vì nợ nần. Việc lấy lãi trong bối cảnh này là trái với tinh thần cứu giúp.

III. Quan Điểm Trong Tân Ước: Tinh Thần và Ân Điển

Tân Ước không lặp lại các điều luật chi tiết của Cựu Ước, nhưng đưa nguyên tắc lên một tầm cao mới trong Đấng Christ, tập trung vào động cơ của tấm lòng.

1. Lời Dạy Cấp Tiến của Chúa Giê-su:
“Nếu các ngươi cho ai mượn mà mong họ trả lại, thì có ơn nghĩa gì? Người có tội cũng cho mượn như vậy, để được trả lại đủ. Nhưng các ngươi hãy yêu kẻ thù mình; hãy làm ơn, hãy cho mượn, mà đừng ngã lòng. Bấy giờ phần thưởng các ngươi sẽ lớn, và các ngươi sẽ làm con của Đấng Rất Cao, vì Ngài lấy nhân từ đối với kẻ bạc và kẻ dữ.” (Lu-ca 6:34-35).

Chúa Giê-su mở rộng nguyên tắc vượt xa luật pháp Cựu Ước. Ngài không chỉ nói đến việc “không lấy lãi”, mà còn kêu gọi môn đệ “cho mượn mà đừng ngã lòng” – tức là cho mượn mà không trông mong, không tính toán sự đền trả, thậm chí với cả “kẻ thù”. Động cơ ở đây là để bắt chước lòng nhân từ của Đức Chúa Trời (“làm con của Đấng Rất Cao”). Hành động cho vay trở thành một phương tiện để thể hiện ân điển, không phải một cơ hội kinh doanh.

2. Ngụ Ý Trong Ẩn Dụ Các Nén Bạc:
“Vậy, ngươi phải lấy bạc ta mà gửi bán ăn lời, thì khi ta trở về, sẽ lấy vốn lời của ta.” (Ma-thi-ơ 25:27).

Trong ẩn dụ này, Chúa Giê-su có nhắc đến việc gửi tiền ở ngân hàng để “ăn lời” (tokos). Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý: đây là một ẩn dụ nói về sự quản lý trung tín những gì Chúa giao phó (cơ hội, tài năng, Phúc Âm), không phải là một bài giảng về đạo đức tài chính. Bối cảnh là giữa một ông chủ và những đầy tớ làm công, không phải giữa những người anh em trong Hội Thánh hay với người nghèo khó. Do đó, không nên dùng câu này để biện minh cho việc cho vay nặng lãi bóc lột người lân cận.

IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân Ngày Nay

Làm thế nào để áp dụng những nguyên tắc cổ xưa này vào một xã hội hiện đại, nơi hệ thống ngân hàng, thẻ tín dụng và đầu tư là phổ biến?

1. Phân Biệt Giữa Đầu Tư/Cho Vay Kinh Doanh và Bóc Lột Người Túng Thiếu:
Nguyên tắc Kinh Thánh lên án mạnh mẽ việc bóc lột người nghèo khó, lợi dụng hoàn cảnh tuyệt vọng của họ để trục lợi. Điều này có thể thấy trong các hình thức “tín dụng đen”, cho vay qua app với lãi suất cắt cổ, ép buộc người vay bằng bạo lực hoặc đe dọa. Là Cơ Đốc nhân, chúng ta phải tránh xa và lên tiếng chống lại các hình thức này.

Việc đầu tư vào một doanh nghiệp (mua cổ phần, góp vốn) với kỳ vọng lợi nhuận từ rủi ro kinh doanh chung, hay các khoản vay thế chấp có lãi suất hợp lý cho mục đích kinh doanh/mua nhà, thì khác về bản chất. Tuy nhiên, ngay cả trong các giao dịch này, tính công bình và sự ngay thẳng vẫn là then chốt (Châm Ngôn 11:1).

2. Tinh Thần Cho Mượn và Giúp Đỡ:
Khi một anh chị em trong Hội Thánh hoặc người lân cận gặp khó khăn tài chính vì tai ương, bệnh tật, thất nghiệp…, thái độ đầu tiên của chúng ta không phải là trở thành một “chủ nợ” với hợp đồng lãi suất, mà là trở thành “người Samari nhân lành” (Lu-ca 10:25-37). Hãy xem xét việc giúp đỡ không hoàn lại trước, hoặc cho mượn với tinh thần sẵn sàng tha nợ nếu họ không có khả năng trả (xem Ma-thi-ơ 18:27).

3. Quản Lý Nợ Cá Nhân Khôn Ngoan:
Kinh Thánh cảnh báo: “Người giàu quản trị kẻ nghèo; kẻ mượn là tôi tớ của kẻ cho mượn.” (Châm Ngôn 22:7). Mặc dù các khoản vay tiêu dùng, vay mua nhà là phổ biến, Cơ Đốc nhân nên sống tiết kiệm, tránh vay nợ không cần thiết, đặc biệt là nợ tiêu dùng với lãi suất cao, để giữ gìn sự tự do và tránh trở thành “tôi tớ” cho chủ nợ.

4. Làm Chủ Của Cải, Không Làm Nô Lệ Cho Nó:
Trọng tâm của Kinh Thánh không phải là một bộ luật kinh tế cứng nhắc, mà là tấm lòng. Đức Chúa Trời quan tâm đến động cơ đằng sau mỗi hành động của chúng ta: đó là lòng tham lam, sự bóc lột, hay là tình yêu thương và lòng thương xót? Tiền bạc là công cụ để phục vụ Chúa và giúp đỡ người khác, không phải là thần tượng để chúng ta tôn thờ (Ma-thi-ơ 6:24).

Kết Luận

Kinh Thánh, từ Cựu Ước đến Tân Ước, nhất quán lên án hành vi cho vay nặng lãi (neshek) như một sự bóc lột, một “vết cắn” làm tổn thương người nghèo khó và phá vỡ mối liên hệ trong cộng đồng. Luật pháp Cựu Ước cấm điều này giữa vòng dân Chúa để bảo vệ người yếu thế. Chúa Giê-su trong Tân Ước đưa nguyên tắc lên một đỉnh cao mới: kêu gọi chúng ta cho mượn với tấm lòng rộng rãi, vô vị lợi, như một sự thể hiện tình yêu thương và ân điển.

Đối với Cơ Đốc nhân ngày nay, chúng ta được mời gọi sống dưới nguyên tắc của Đấng Christ: “Mọi sự các ngươi muốn người ta làm cho mình, thì cũng hãy làm cho họ như vậy” (Ma-thi-ơ 7:12). Hãy để sự công bình, lòng thương xót và đức tin hướng dẫn mọi quyết định tài chính của chúng ta. Hãy sử dụng của cải Chúa ban như một phương tiện để ban phước, xây dựng và phục hồi, hầu cho Danh Chúa được vinh hiển qua đời sống chúng ta.