Kinh Thánh nói gì về sự nghèo khó?

Chủ đề nghèo khó là một sợi chỉ đỏ xuyên suốt toàn bộ Kinh Thánh, từ Sáng-thế Ký đến Khải-huyền. Đây không chỉ là một vấn đề xã hội học, mà còn là một chủ đề thuộc linh sâu sắc, phản ánh tấm lòng của Đức Chúa Trời, bày tỏ đức tin của con dân Ngài và thử nghiệm sự công bình của cộng đồng giao ước. Bài nghiên cứu này sẽ khảo sát quan điểm đa chiều của Kinh Thánh về hiện tượng nghèo khó, nguyên nhân, trách nhiệm của người tin Chúa và ý nghĩa thuộc linh ẩn chứa trong đó.

Kinh Thánh không đưa ra một định nghĩa đơn giản về nghèo khó, cũng không chỉ ra một nguyên nhân duy nhất. Thay vào đó, chúng ta thấy một bức tranh phức tạp với nhiều yếu tố.

1. Nghèo Khó Là Hậu Quả Của Tội Lỗi và Sự Sa Ngã: Trong trạng thái hoàn hảo ban đầu (Ê-đen), sự nghèo khó không tồn tại. Sự nguyền rủa do tội lỗi mang lại (Sáng-thế Ký 3:17-19) đã khiến công việc trở nên nhọc nhằn, đất đai sinh gai góc, mở ra khả năng của sự thiếu thốn và bất bình đẳng. Nghèo khó, trong ý nghĩa rộng nhất, là một phần của thực tại đau buồn trong thế gian sa ngã.

2. Các Nguyên Nhân Cụ Thể Được Nêu Trong Châm-ngôn: Sách Châm-ngôn, với sự khôn ngoan thực tế, chỉ ra nhiều nguyên nhân:
• Sự lười biếng: "Hỡi kẻ biếng nhác, hãy đi đến loài kiến... nó thâu trữ lương thực mình trong khi mùa hạ" (Châm-ngôn 6:6-8). "Sự ham ngủ khiến cho người trở nên nghèo nàn" (Châm-ngôn 20:13).
• Sự hoang phí và ham mê vui thú: "Kẻ nào ham vui sẽ trở nên nghèo khó" (Châm-ngôn 21:17).
• Sự áp bức và bất công: Đây là nguyên nhân thường xuyên được các tiên tri lên án (A-mốt 2:6-7, 5:11-12).
• Hoàn cảnh và tai ương bất ngờ: Kinh Thánh cũng công nhận những trường hợp nghèo khó do hoàn cảnh ngoài tầm kiểm soát (bệnh tật, thiên tai, góa bụa, mồ côi).

3. Từ Ngữ Hê-bơ-rơ về Nghèo Khó: Trong Cựu Ước, có nhiều từ khác nhau:
• ‘Ānî (עני): Nhấn mạnh đến sự nghèo khó về kinh tế và địa vị xã hội thấp kém.
• ’Ebyôn (אביון): Nhấn mạnh sự thiếu thốn cùng cực, cần được giúp đỡ.
• Dāl (דל): Chỉ sự yếu đuối, mỏng manh, ít ỏi. Sự đa dạng này cho thấy nghèo khó có nhiều sắc thái: từ thiếu thốn vật chất đến tình trạng bị áp bức và dễ bị tổn thương.

Đây là điểm then chốt trong thần học Kinh Thánh về nghèo khó. Đức Chúa Trời nghiêng mình về phía người nghèo, không phải vì Ngài tôn vinh sự nghèo khó, mà vì Ngài là Đấng công bình và hay thương xót.

1. Đức Chúa Trời Là Đấng Bênh Vực Người Nghèo: "Hãy đoán xét kẻ nghèo nàn và kẻ mồ côi; hãy làm công bình cho người bị hà hiếp và thiếu thốn" (Thi-thiên 82:3). Ngài đặc biệt quan tâm đến nhóm người "dễ bị tổn thương nhất" (khách lạ, kẻ mồ côi, người góa bụa) – những người thường rơi vào cảnh nghèo khó (Phục-truyền 10:18, 24:17).

2. Sự Quan Tâm Của Chúa Giê-xu: Trong thánh chức của mình, Chúa Giê-xu đã tuyên bố: "Thần của Chúa ngự trên ta; vì Ngài đã xức dầu cho ta đặng truyền tin lành cho kẻ nghèo..." (Lu-ca 4:18, trích Ê-sai 61:1). Phước lành đầu tiên trong Bài Giảng Trên Núi là: "Phước cho những kẻ nghèo khó trong tâm thần, vì nước thiên đàng là của những kẻ ấy!" (Ma-thi-ơ 5:3). Từ Hy Lạp ptōchos (πτωχός) ở đây không chỉ nghèo vật chất, mà còn hàm ý sự trống rỗng, hoàn toàn phụ thuộc. Đó là tấm lòng nhận biết sự thiếu thốn thuộc linh trước mặt Đức Chúa Trời.

3. Sự Đảo Ngược Trật Tự: Bài ca của Ma-ri (Lu-ca 1:46-55) và các giảng dạy của Chúa Giê-xu (ví dụ: Lu-ca 6:20-26, 16:19-31 – Người giàu và La-xa-rơ) cho thấy một sự đảo ngược mang tính cánh chung: Người nghèo được nâng lên, kẻ giàu bị hạ xuống. Điều này không phải sự trả thù, mà là sự phục hồi công lý của Vương Quốc Đức Chúa Trời.

Kinh Thánh không dừng lại ở việc mô tả, mà đưa ra những mệnh lệnh rõ ràng về cách đối xử với người nghèo.

1. Luật Pháp Cựu Ước – Sự Công Bình Được Thể Chế Hóa: Luật pháp Môi-se thiết lập nhiều cơ chế để ngăn ngừa và giảm nhẹ nghèo khó:
• Luật về năm Sa-bát và năm Hân-hỉ: Đất đai được nghỉ, nợ nần được tha, nô lệ được tự do (Lê-vi Ký 25).
• Luật Mót Mùa: Chủ đất không được mót lại ruộng mình, phải chừa phần cho người nghèo và khách lạ (Lê-vi Ký 19:9-10).
• Cấm Cho Vay Lấy Lời: "Nếu ngươi cho kẻ nghèo của dân ta vay mượn, chớ xử với họ như chủ nợ, chớ nên bắt họ ăn lời" (Xuất Ê-díp-tô Ký 22:25).

2. Lời Cảnh Báo Nghiêm Khắc Của Các Tiên Tri: Các tiên tri lớn tiếng lên án sự thờ ơ và áp bức người nghèo. Ê-sai quở trách việc giữ hình thức nhịn ăn trong khi vẫn "đè trên kẻ làm mướn mình" (Ê-sai 58:3). A-mốt tố cáo giới giàu có "ép nộp thuế lúa mì" trên người nghèo (A-mốt 5:11). Sự thờ phượng Chúa mà không có công lý là điều gớm ghiếc (A-mốt 5:21-24).

3. Giáo Huấn Tân Ước – Tình Yêu Thương Cụ Thể:
• Sự Rộng Rãi: "Phàm người nào có hai áo, hãy lấy một cái cho người không có; và người có đồ ăn cũng nên làm như vậy" (Lu-ca 3:11).
• Sự Cho Mà Không Phô Trương: "Song khi ngươi làm việc bố thí, đừng cho tay tả biết tay hữu làm việc gì" (Ma-thi-ơ 6:3-4).
• Sự Sẵn Lòng Hy Sinh: Gương mẫu của Hội Thánh đầu tiên: "Chẳng có một người nào là thiếu thốn trong vòng họ" (Công-vụ 4:34). Sứ đồ Giăng đặt câu hỏi: "Ví thử có ai... không đoái xót đến, thì lòng thương xót của Đức Chúa Trời ở trong người ấy thể nào?" (I Giăng 3:17).
• Nguyên Tắc Gieo và Gặt: "Hãy nhớ lại lời chép rằng: Kẻ gieo nhiều thì gặt nhiều... Đức Chúa Trời yêu kẻ vui lòng mà cho" (II Cô-rinh-tô 9:6-7).

Kinh Thánh cảnh báo chúng ta đừng đánh giá một người (kể cả bản thân) dựa trên tình trạng kinh tế. Cả sự nghèo khó lẫn giàu có đều tiềm ẩn những cạm bẫy thuộc linh.

1. Cạm Bẫy Của Sự Giàu Có: Chúa Giê-xu dạy: "Phước cho những kẻ nghèo khó... song khốn cho các ngươi là kẻ giàu có!" (Lu-ca 6:20, 24). Sự giàu có dễ dẫn đến sự tự mãn, ỷ lại vào của cải (Lu-ca 12:16-21 – Người giàu ngu dại), và khó vào nước Đức Chúa Trời hơn (Ma-thi-ơ 19:23-24). Từ Hy Lạp plousios (πλούσιος) chỉ sự dư dật, nhưng sự dư dật đó có thể trở thành chướng ngại vật.

2. Cạm Bẫy Của Sự Nghèo Khó: Nghèo khó có thể dẫn đến sự cay đắng, trộm cắp (Châm-ngôn 30:8-9), hoặc đặt lòng trông cậy sai chỗ (trông cậy vào con người thay vì Đức Chúa Trời).

3. Sự Tự Nguyện Nghèo Vì Tin Chúa: Đây là một khái niệm cao quý. Chúa Giê-xu, Đấng giàu có, vì chúng ta mà tự làm nên nghèo (II Cô-rinh-tô 8:9). Phao-lô nói về việc "như nghèo, nhưng làm cho nhiều người được giàu có; như không có gì hết, mà có mọi sự" (II Cô-rinh-tô 6:10). Đây là sự lựa chọn để đầu tư vào của cải trên trời (Ma-thi-ơ 6:19-21).

Làm thế nào để chúng ta sống với sự dạy dỗ cân bằng này trong một thế giới đầy bất bình đẳng?

1. Trong Thái Độ Cá Nhân:
• Biết ơn và Quản Lý: Dù ở hoàn cảnh nào, hãy xem mình là quản gia của Đức Chúa Trời. "Hãy giữ mình chớ hà tiện, cũng đừng ham mê của cải; vì sự sống của người ta không phải cốt tại của cải mình dư dật đâu" (Lu-ca 12:15).
• Phó Thác và Tìm Kiếm: "Song trước hết, hãy tìm kiếm nước Đức Chúa Trời và sự công bình của Ngài, thì Ngài sẽ cho thêm các ngươi mọi điều ấy nữa" (Ma-thi-ơ 6:33). Lo lắng về của cải không thêm được giờ nào cho đời sống (Ma-thi-ơ 6:27).

2. Trong Hành Động Cộng Đồng:
• Cho Một Cách Có Suy Nghĩ và Tôn Trọng: Giúp đỡ không chỉ là cho tiền, mà có thể là tạo cơ hội, dạy nghề, hỗ trợ tinh thần. "Hãy yêu thương nhau bằng tình yêu của anh em" (Rô-ma 12:10).
• Đứng Về Phía Công Lý: Là tiếng nói cho người không có tiếng nói trong xã hội, trong công việc, và ngay trong Hội Thánh địa phương. "Sự làm lành là tránh khỏi điều ác, tìm điều thiện" (A-mốt 5:14).
• Hỗ Trợ Các Chức Vụ Thương Xót: Tích cực tham gia, ủng hộ và cầu nguyện cho các công tác xã hội của Hội Thánh, các tổ chức Cơ Đốc phục vụ người nghèo.

3. Trong Sự Thờ Phượng: Đem những người nghèo khó (về vật chất và tâm linh) vào trong cộng đồng thờ phượng. Gia-cơ cảnh cáo Hội Thánh về tội thiên vị người giàu (Gia-cơ 2:1-9). Hội Thánh phải là nơi không có sự phân biệt đối xử.

Kinh Thánh cho chúng ta thấy rằng nghèo khó vừa là một thực tại đau buồn của thế gian tội lỗi, vừa là một cơ hội để bày tỏ bản tính của Đức Chúa Trời và đức tin của con dân Ngài. Đức Chúa Trời nghiêng mình về phía người nghèo, không phải để tôn vinh sự thiếu thốn, mà để bảo vệ công lý và thể hiện lòng thương xót. Là những người theo Chúa Giê-xu, chúng ta được kêu gọi để có cái nhìn giống như Ngài: một cái nhìn đầy lòng trắc ẩn và sẵn sàng hành động. Chúng ta không được khinh dể người nghèo, cũng không được tôn sùng sự nghèo khó. Thay vào đó, chúng ta được kêu gọi sống với lòng biết ơn, sự quản lý khôn ngoan, bàn tay rộng mở và một tấm lòng tìm kiếm sự giàu có thật sự – đó là sự giàu có trong Đấng Christ. Cuối cùng, chính Chúa Giê-xu, qua sự tự nguyện nghèo khó và hy sinh của Ngài, đã mở ra con đường dẫn đến sự giàu có đời đời cho tất cả những ai tin, bất kể địa vị kinh tế của họ trên đất này ra sao.

"Hãy nghe, hỡi anh em rất yêu dấu của tôi: Đức Chúa Trời há chẳng chọn lấy kẻ nghèo khó theo đời nầy đặng làm cho trở nên giàu có trong đức tin, là kẻ thừa kế nước Ngài đã hứa cho những kẻ yêu mến Ngài hay sao?" (Gia-cơ 2:5).