Cơ đốc nhân nên xử lý tranh chấp thế nào (Ma-thi-ơ 18:15-17)?

Trong hành trình đức tin, mối liên hệ giữa các con cái Chúa là điều quý báu nhưng cũng không tránh khỏi những lúc va chạm, hiểu lầm và tranh chấp. Làm thế nào để giải quyết những mâu thuẫn này một cách đẹp lòng Đức Chúa Trời, vừa bảo vệ được sự hiệp một của Hội Thánh, vừa phục hồi được anh chị em? Chúa Giê-xu, là Đấng hoàn hảo và cũng hiểu rõ bản chất con người, đã không bỏ qua vấn đề nan giải này. Trong phân đoạn kinh điển Ma-thi-ơ 18:15-17, Ngài đã đưa ra một khuôn mẫu rõ ràng, đầy ân điển nhưng cũng rất nguyên tắc cho việc giải quyết tội lỗi và tranh chấp giữa các tín hữu. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào phân tích bối cảnh, cấu trúc, từ ngữ nguyên bản và ứng dụng thực tiễn của lời dạy nền tảng này.

Bối Cảnh và Mục Đích của Ma-thi-ơ 18

Để hiểu trọn vẹn Ma-thi-ơ 18:15-17, chúng ta cần đặt nó trong dòng chảy của cả chương. Chương này mở đầu bằng câu hỏi của các môn đồ: "Ai là lớn hơn hết trong nước thiên đàng?" (Ma-thi-ơ 18:1). Chúa Giê-xu dạy về tinh thần khiêm nhường, đơn sơ như trẻ nhỏ (c.2-4), cảnh báo nghiêm khắc về tội gây cho người khác vấp phạm (c.6-9), và kể ngụ ngôn về con chiên đi lạc để nhấn mạnh sự quý giá của mỗi một tín hữu trong mắt Cha trên trời (c.10-14). Bối cảnh then chốt là: trong cộng đồng của những người "nhỏ bé", "khiêm nhường" này (ὁ μικρότερος - *ho mikroteros*), tội lỗi và xung đột vẫn sẽ xảy ra. Câu hỏi đặt ra không phải là "nếu có" mà là "khi có" tội lỗi, thì chúng ta phải xử lý thế nào để vừa phục hồi người anh em, vừa bảo vệ sự thánh khiết của cộng đồng. Lời dạy trong các câu 15-17 chính là câu trả lời của Chúa Giê-xu, và nó phải được áp dụng với tinh thần của cả chương: khiêm nhường, yêu thương, và kiên định tìm kiếm điều tốt nhất cho người khác.

Giải Nghĩa Chi Tiết Ma-thi-ơ 18:15-17 Theo Nguyên Bản

Chúng ta sẽ cùng phân tích từng bước theo nguyên tắc Chúa dạy, kết hợp với nghiên cứu từ ngữ Hy Lạp để thấu hiểu sâu sắc hơn.

Bước Một: Sửa Lại Trong Tư Cách Cá Nhân (câu 15)

"Nếu anh em ngươi phạm tội cùng ngươi, hãy đi, trách họ giữa ngươi với người ấy mà thôi. Nếu người nghe ngươi, thì ngươi được anh em lại." (Ma-thi-ơ 18:15).

Động từ "phạm tội" trong nguyên bản là ἁμαρτήσῃ (*hamartēsē*), từ gốc hamartanō, mang nghĩa "trật mục tiêu", "sai lầm". Điều này bao hàm cả những lỗi lầm cụ thể, sai phạm trong giao ước, hay hành vi làm tổn thương. Chúa Giê-xu dùng cụm "phạm tội cùng ngươi", điều này cho thấy bối cảnh cụ thể là khi người anh em có hành vi trực tiếp chống lại hoặc làm tổn hại đến bạn.

Cụm từ then chốt là "hãy đi" (ὕπαγε - *hypage*). Đây là một mệnh lệnh chủ động. Bổn phận khởi xướng thuộc về người bị xúc phạm hoặc nhận biết tội lỗi. Thái độ thụ động, im lặng chịu đựng rồi than thở với người khác không phải là cách Chúa dạy. Tiếp theo là động từ "trách" (ἔλεγξον - *elenxon*), mang sắc thái mạnh hơn "nói nhẹ nhàng". Nó hàm ý sự quở trách, vạch rõ sự thật, thuyết phục về lỗi lầm với mục đích đem lại sự ăn năn (xem thêm Lê-vi Ký 19:17). Tuy nhiên, điều kiện tiên quyết là phải thực hiện "giữa ngươi với người ấy mà thôi" (μεταξὺ σοῦ καὶ αὐτοῦ μόνου - *metaxy sou kai autou monou*). Nguyên tắc riêng tư này nhằm bảo vệ danh dự của người anh em, ngăn ngừa tin đồn, và tạo không gian an toàn nhất cho sự ăn năn. Mục tiêu tối cao được nêu rõ: "Nếu người nghe ngươi, thì ngươi được anh em lại" (ἐκέρδησας τὸν ἀδελφόν σου - *ekerdēsas ton adelphon sou*). Từ "được lại" (κερδαίνω - *kerdainō*) nghĩa là "thu lợi", "giành được". Đây là một chiến thắng của tình yêu thương và ân điển.

Bước Hai: Đem Theo Một Hai Người Làm Chứng (câu 16)

"Bằng chẳng nghe ngươi, hãy đem theo một hoặc hai người nữa, hầu cứ lời hai ba người làm chứng mà mọi việc được chắc chắn." (Ma-thi-ơ 18:16).

Nếu bước một thất bại (người anh em từ chối thừa nhận hoặc không chịu sửa đổi), bước tiếp theo không phải là buông xuôi hoặc công khai tố cáo. Chúa dạy "hãy đem theo" (παράλαβε - *paralabe*), tiếp tục là thái độ chủ động. Mục đích của việc đem theo một hai người được nêu rõ: "hầu cứ lời hai ba người làm chứng mà mọi việc được chắc chắn". Đây là sự ám chỉ rõ ràng đến nguyên tắc trong Luật Pháp Cựu Ước (Phục-truyền Luật-lệ Ký 19:15). Các nhân chứng này không phải để "hùa theo" bên nguyên, mà để đảm bảo tính khách quan. Họ lắng nghe cả hai phía, xác minh sự thật, và có thể giúp hòa giải với tư cách trung lập. Họ trở thành những "nhân chứng" (μάρτυρες - *martyres*) cho cả quá trình, bảo vệ cả hai bên khỏi những cáo buộc không công bằng sau này. Bước này vẫn mang tính tư nhân và phục hồi, nhưng đã mở rộng ra một nhóm nhỏ đáng tin cậy.

Bước Ba: Trình Cho Hội Thánh (câu 17)

"Nếu người chẳng nghe họ, hãy trình cho Hội thánh; bằng Hội thánh mà cũng chẳng nghe, thì hãy coi người như kẻ ngoại và kẻ thâu thuế." (Ma-thi-ơ 18:17).

"Hội thánh" ở đây (ἐκκλησίᾳ - *ekklēsia*) chỉ về cộng đồng địa phương của các tín hữu. Bước này chỉ xảy ra khi cá nhân đó cứng lòng, từ chối sự sửa phục của cả cá nhân lẫn nhóm nhỏ. Việc "trình cho Hội thánh" có thể hiểu là trình lên những người lãnh đạo thuộc linh (trưởng lão, mục sư) hoặc trong một số truyền thống là cả hội chúng. Quyền quyết định và kỷ luật thuộc về cộng đồng đức tin. Hành động cuối cùng, "hãy coi người như kẻ ngoại và kẻ thâu thuế", là hình thức kỷ luật nghiêm trọng nhất. "Kẻ ngoại" (ἐθνικὸς - *ethnikos*) và "kẻ thâu thuế" (τελώνης - *telōnēs*) trong bối cảnh Do Thái thời đó là những người bị xem là ô uế và tách biệt khỏi cộng đồng của giao ước. Điều này không có nghĩa là thù ghét hay khinh miệt, nhưng là sự tách biệt về mối tương giao (xem thêm I Cô-rinh-tô 5:9-13). Người đó không còn được xem như một thành viên trong sự hiệp thông đầy đủ của Hội Thánh cho đến khi ăn năn. Mục đích của sự kỷ luật này vẫn là phục hồi (xem II Tê-sa-lô-ni-ca 3:14-15), khiến người đó nhận ra sự nghiêm trọng của tội lỗi mà quay trở lại.

Nguyên Tắc Nền Tảng và Tinh Thần Đằng Sau Quy Trình

Quy trình ba bước này không phải là một công cụ pháp lý khô khan, mà phải được thực hiện trong một tinh thần đặc biệt:

• Tinh Thần Khiêm Nhường và Tự Xét: Trước khi "đi" sửa anh em, chúng ta phải xét lòng mình (Ma-thi-ơ 7:3-5). Liệu tôi có phần lỗi nào không? Động cơ của tôi là để "được" anh em lại hay để trút giận, chứng minh mình đúng?
• Lòng Yêu Thương và Mong Muốn Phục Hồi: Mỗi bước đều hướng đến mục tiêu phục hồi mối tương giao. Đây là sự khác biệt căn bản giữa kỷ luật Tin Lành và trừng phạt thế gian.
• Sự Trung Thực và Can Đảm: Nói sự thật trong yêu thương (Ê-phê-sô 4:15) đòi hỏi sự can đảm. Im lặng trước tội lỗi không phải là yêu thương, mà là ích kỷ và thiếu trách nhiệm với linh hồn anh em mình.
• Tôn Trọng Tính Cộng Đồng: Vấn đề tội lỗi không chỉ là chuyện cá nhân. Nó ảnh hưởng đến cả thân thể Đấng Christ (I Cô-rinh-tô 12:26). Quy trình này bảo vệ sự thánh khiết và chứng nhân chung của Hội Thánh.

Ứng Dụng Thực Tiễn Trong Đời Sống Cơ Đốc

Làm thế nào để chúng ta áp dụng nguyên tắc này vào những tranh chấp thực tế hôm nay?

1. Trong Các Mâu Thuẫn Cá Nhân và Gia Đình:

- Vấn đề: Hiểu lầm, lời nói tổn thương, bất đồng tài chính giữa vợ chồng, anh chị em. - Áp dụng: Triệt để tuân thủ bước một. Chọn thời điểm và địa điểm thích hợp, cầu nguyện trước, bày tỏ bằng câu "Tôi cảm thấy..." thay vì buộc tội "Anh/chị luôn luôn...". Tập trung vào hành vi cụ thể, không công kích nhân cách. Nếu cần, tìm một người bạn đạo khôn ngoan, trung lập làm "nhân chứng" (bước hai) để giúp hàn gắn.

2. Trong Công Việc Hội Thánh và Chức Vụ:

- Vấn đề: Bất đồng trong việc ra quyết định, tranh cãi về phương pháp, cảm thấy bị đối xử bất công. - Áp dụng: Tránh phe phái và nói xấu sau lưng. Nếu có xung đột với một đồng lao, hãy chủ động gặp riêng. Nếu liên quan đến lãnh đạo hoặc vấn đề ảnh hưởng lớn, việc đem theo "một hai người" (có thể là những trưởng lão khác) là rất quan trọng để giữ sự khách quan và khôn ngoan.

3. Khi Chứng Kiến Tội Lỗi Công Khai hoặc Nghiêm Trọng:

- Vấn đề: Một tín hữu sống trong tội lỗi rõ ràng (gian dối, ngoại tình, tham lam...) gây ảnh hưởng xấu. - Áp dụng: Người biết đến tội lỗi đó (không phải là người bị hại trực tiếp) vẫn có trách nhiệm yêu thương sửa phục (Ga-la-ti 6:1). Hãy cầu nguyện, nhờ sự khôn ngoan từ Chúa, và hãy đi gặp riêng người đó với thái độ mềm mại, đầy lòng thương xót. Chỉ khi họ cứng lòng, mới tiến đến các bước tiếp theo. Tuyệt đối không loan truyền tin đồn.

Những Điều Cần Tránh:

• Bỏ Qua Bước Một: Phàn nàn với mọi người trước khi nói với chính người có lỗi.
• Vội Vàng Lên Bước Ba: Dùng "trình Hội Thánh" như một hình thức đe dọa hoặc trả thù.
• Thiếu Kiên Nhẫn: Mỗi bước cần có thời gian cho sự ăn năn và suy nghĩ.
• Quên Đi Mục Đích Phục Hồi: Biến quá trình thành một phiên tòa kết tội.

Kết Luận: Con Đường Của Sự Hòa Giản và Thánh Khiết

Ma-thi-ơ 18:15-17 không đưa ra một giải pháp dễ dàng, mà vạch ra một con đường đòi hỏi sự trưởng thành thuộc linh, lòng can đảm và tình yêu thương hy sinh. Nó là món quà của Chúa Giê-xu cho Hội Thánh để đối diện với thực tế tội lỗi một cách đem lại sự sống. Khi chúng ta tuân theo nguyên tắc này, chúng ta không chỉ giải quyết được tranh chấp, mà còn gìn giữ được sự hiệp một của Thánh Linh (Ê-phê-sô 4:3), bảo vệ thanh danh Chúa và Hội Thánh, và quan trọng nhất, có cơ hội "được" lại một người anh chị em cho vương quốc Đức Chúa Trời. Hãy nhớ rằng, chính Chúa chúng ta đã thực hành điều này cách trọn vẹn: Ngài là Đấng đầu tiên "đi" tìm chúng ta khi chúng ta còn là tội nhân, để phục hồi chúng ta trong mối tương giao với Ngài (Rô-ma 5:8). Ước mong mỗi chúng ta, trong tinh thần của Ngài, trở nên những người kiến tạo hòa bình và sự phục hồi giữa vòng con cái Chúa.