Kinh Thánh nói gì về việc đối phó với người khó tính?

Trong hành trình đức tin, một trong những thử thách thực tế nhất mà Cơ Đốc nhân thường đối mặt là mối quan hệ với những người khó tính, hay tranh cãi, dễ nổi nóng hoặc có tính khí thất thường. Họ có thể là đồng nghiệp, hàng xóm, thậm chí là người trong gia đình hay Hội Thánh. Làm thế nào để chúng ta, với tư cách là những người theo Chúa Giê-xu, ứng xử theo cách vừa khôn ngoan vừa yêu thương, vừa bày tỏ chân lý lại vừa giữ gìn sự bình an? Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ khảo sát Lời Chúa để tìm ra nguyên tắc nền tảng, gương mẫu thực tế và sự khôn ngoan thiêng liêng cho vấn đề phổ biến này.

I. Nguyên Tắc Nền Tảng: Tình Yêu Thương Và Sự Khôn Ngoan Từ Trên Cao

Kinh Thánh không dùng cụm từ "người khó tính" một cách trực tiếp, nhưng mô tả rất rõ những đặc tính và cách ứng xử với các loại tính cách này. Sách Châm Ngôn, kho tàng khôn ngoan thực tiễn, đề cập nhiều đến hạng người "hay tranh cạnh" (Châm Ngôn 26:21), "nóng tính" (Châm Ngôn 22:24), hay "miệng lưỡi độc ác" (Châm Ngôn 16:28). Nguyên tắc đầu tiên và xuyên suốt mà Kinh Thánh đưa ra là tình yêu thương (agapē trong tiếng Hy Lạp - tình yêu tự nguyện, vị tha). Chúa Giê-xu phán: "Ta ban cho các ngươi một điều răn mới, nghĩa là các ngươi phải yêu nhau; như ta đã yêu các ngươi thể nào, thì các ngươi cũng hãy yêu nhau thể ấy." (Giăng 13:34). Tình yêu agapē này không dựa trên cảm xúc hay sự dễ chịu, mà là một sự lựa chọn, một hành động ý chí bày tỏ lòng tốt ngay cả với người khó chịu.

Nguyên tắc thứ hai là sự khôn ngoan từ trên cao. Gia-cơ mô tả sự khôn ngoan thật: "Song sự khôn ngoan từ trên mà đến thì trước hết là thanh sạch, sau lại hòa thuận, tiết độ, nhu mì, đầy dẫy lòng thương xót và bông trái lành, không có sự hai lòng và giả hình." (Gia-cơ 3:17). Sự khôn ngoan này trái ngược với sự khôn ngoan "thuộc về đất, về xác thịt và ma quỷ" (Gia-cơ 3:15) thường dẫn đến tranh chiến và mọi thứ ác. Đối diện với người khó tính, chúng ta cần cầu xin sự khôn ngoan từ Đức Chúa Trời (Gia-cơ 1:5) để biết khi nào nên nói, nên im lặng, nên nhịn nhục hay nên sửa dạy.

II. Gương Mẫu Của Chúa Giê-xu Và Các Trước Giả Kinh Thánh

Chúa Giê-xu Christ là gương mẫu trọn vẹn nhất trong việc đối xử với mọi hạng người. Ngài tiếp xúc với những người Pha-ri-si hay chất vấn, gài bẫy (Ma-thi-ơ 22:15-22), với môn đồ tranh giành địa vị (Mác 10:35-45), và cả với những kẻ thù nghịch trực tiếp. Ngài luôn kết hợp sự thật với ân điển. Với người đàn bà bị bắt quả tang phạm tội tà dâm, Ngài vừa bảo vệ bà khỏi sự lên án, vừa nói lời chân lý: "Ta cũng không định tội ngươi; hãy đi, đừng phạm tội nữa." (Giăng 8:11). Ngài dạy: "Hãy yêu kẻ thù nghịch, và cầu nguyện cho kẻ bắt bớ các ngươi" (Ma-thi-ơ 5:44), một mệnh lệnh vượt xa việc chỉ đối phó với người khó tính thông thường.

Sứ đồ Phao-lô cũng đối diện với nhiều người chống đối và khó tính trong chức vụ. Ông khuyên Ti-mô-thê, một mục sư trẻ: "Hãy dạy dỗ, nài khuyên, khiển trách, với tất cả sự rộng rãi và mọi cách khéo dạy. Hãy giữ mình cho thanh sạch trong mọi sự... nhưng phải lấy lòng nhu mì mà sửa dạy những kẻ chống trả" (2 Ti-mô-thê 4:2; 2 Ti-mô-thê 2:24-25). Từ "nhu mì" ở đây (prautēs) không có nghĩa là yếu đuối, mà là sức mạnh được kiểm soát, sự dịu dàng có kỷ luật.

III. Sự Khôn Ngoan Thực Tiễn Từ Sách Châm Ngôn Và Các Thư Tín

Sách Châm Ngôn cung cấp những lời khuyên cực kỳ thực tế:

• Giữ Khoảng Cách Khôn Ngoan: "Chớ làm bạn với người hay giận; chớ giao tế cùng kẻ cường bạo, e con tập theo đường lối nó, và linh hồn con bị bẫy hãm hại chăng." (Châm Ngôn 22:24-25). Đây không phải là thái độ khinh bỉ, mà là sự khôn ngoan nhận biết ảnh hưởng xấu của tính khí xấu và sự cần thiết của việc bảo vệ tấm lòng mình.
• Câu Trả Lời Dịu Dàng: "Lời đáp êm nhẹ làm nguôi cơn giận; Còn lời xẳng xớm trêu thạnh nộ thêm." (Châm Ngôn 15:1). Từ "êm nhẹ" (rak trong tiếng Hê-bơ-rơ) mang ý mềm mại, nhẹ nhàng. Một thái độ hòa nhã có thể làm dịu tình hình.
• Kiểm Soát Cơn Giận Của Chính Mình: "Người chậm nóng giận thắng hơn người dõng sĩ; Và ai cai trị lòng mình thắng hơn kẻ chiếm lấy thành." (Châm Ngôn 16:32). Thách thức lớn nhất khi đối diện với người nóng tính là không để mình bị kéo vào cùng một tinh thần ấy.

Trong Tân Ước, Phao-lô khuyên: "Ví bằng có người nào bị bắt lỗi chăng, thì anh em là kẻ có đạo lý, hãy lấy lòng nhu mì mà sửa họ lại; hãy giữ mình, kẻo chính mình cũng bị dỗ dành chăng." (Ga-la-ti 6:1). Ông cũng dạy về đời sống trong Đức Thánh Linh, bao gồm "lòng nhịn nhục, nhân từ" để đối phó với nhau (Ga-la-ti 5:22).

IV. Ứng Dụng Thực Tế Trong Đời Sống Hằng Ngày

Từ những nguyên tắc Kinh Thánh trên, chúng ta có thể rút ra các bước ứng dụng cụ thể:

1. Tự Kiểm Tra và Cầu Nguyện Trước: Trước khi phản ứng, hãy dừng lại và cầu nguyện. Hãy hỏi Chúa: "Lạy Chúa, điều gì trong tấm lòng con đang bị kích động? Con có đang tìm cách 'thắng' cuộc tranh luận hay tìm sự hòa thuận và ích lợi cho người ấy?" Hãy xin Chúa ban sự kiên nhẫn (makrothymia - sự nhịn nhục lâu dài) và tình yêu thương.

2. Lắng Nghe Chủ Động và Tìm Hiểu Gốc Rễ: "Mỗi người trong anh em hãy chăm về sự lợi kẻ khác." (Phi-líp 2:4). Đôi khi, tính khí khó chịu là triệu chứng của nỗi đau, sự sợ hãi, tổn thương hoặc sự thất vọng bên trong. Hãy lắng nghe để hiểu, thay vì chỉ nghe để trả lời. Câu hỏi như "Dường như anh/chị đang rất bực bội về điều này, có thể chia sẻ thêm được không?" có thể mở ra đối thoại.

3. Lựa Lời Và Chọn Thời Điểm: "Lời nói giữa lúc tương tri là như trái bình sa trong đồ khảm bằng vàng." (Châm Ngôn 25:11). Hãy nói lời chân thật trong tình yêu thương (Ê-phê-sô 4:15), nhưng chọn thời điểm khi cả hai đều bình tĩnh. Đừng cố sửa dạy hay tranh luận với một người đang trong cơn thịnh nộ.

4. Thiết Lập Giới Hạn Lành Mạnh: Yêu thương không có nghĩa là cho phép người khác lạm dụng hoặc xâm phạm mình cách vô tội vạ. Có lúc chúng ta cần lịch sự nhưng kiên quyết nói: "Tôi rất muốn giúp, nhưng cách nói chuyện/ hành động đó là không thể chấp nhận được. Chúng ta có thể trao đổi khi bình tĩnh hơn." Điều này bảo vệ phẩm giá của cả đôi bên và mô hình hóa sự tôn trọng.

5. Tìm Kiếm Sự Hòa Giản và Bước Đi Thứ Hai: "Nếu có thể được, thì hãy hết sức mình mà hòa thuận với mọi người." (Rô-ma 12:18). Chúng ta chịu trách nhiệm về thái độ và hành động của mình, không phải phản ứng của người kia. Hãy chủ động bày tỏ thiện chí hòa giải. Nếu mối quan hệ đó trong Hội Thánh và tội lỗi nghiêm trọng, hãy áp dụng nguyên tắc trong Ma-thi-ơ 18:15-17.

6. Giao Phó Cho Chúa Và Tiếp Tục Yêu Thương: Cuối cùng, chúng ta nhận ra mình không thể thay đổi một con người. Hãy giao phó người đó và tình huống cho Chúa, là Đấng đoán xét công bình. Tiếp tục cầu nguyện cho họ và tìm cơ hội để bày tỏ tình yêu của Đấng Christ qua hành động cụ thể, ngay cả khi phải giữ khoảng cách nhất định.

V. Kết Luận: Sự Biến Đổi Từ Bên Trong

Việc đối phó với người khó tính, theo Kinh Thánh, không đơn thuần là một kỹ năng xã giao, mà là một phần của sự nên thánh và làm chứng cho Tin Lành. Thách thức này đòi hỏi chúng ta phải vận dụng cả ân điển (sự tha thứ, lòng thương xót, tình yêu vô điều kiện) lẫn chân lý (sự thánh khiết, ranh giới lành mạnh, sự sửa dạy khôn ngoan). Quan trọng nhất, nó chỉ ra sự cần thiết của việc chúng ta phải được Đức Thánh Linh biến đổi mỗi ngày, để Ngài sản sinh trong chúng ta bông trái của tình yêu thương, sự vui mừng, bình an, nhịn nhục, nhân từ... (Ga-la-ti 5:22-23). Khi chúng ta đối diện với tính khí khó chịu của người khác bằng chính tâm tính dịu dàng và khiêm nhường của Chúa Giê-xu (Ma-thi-ơ 11:29), chúng ta không chỉ giải quyết được xung đột, mà còn có cơ hội phản chiếu ánh sáng của Đấng Christ vào trong sự tối tăm của tấm lòng con người.

Hãy nhớ lời khích lệ: "Phước cho những kẻ làm cho người hòa thuận, vì sẽ được gọi là con Đức Chúa Trời!" (Ma-thi-ơ 5:9). Công việc hòa giải này bắt đầu từ cách chúng ta đối xử với một người khó tính ngay hôm nay.