Cảm Giác Tội Lỗi Theo Quan Điểm Kinh Thánh
Trong hành trình đức tin, mỗi Cơ Đốc nhân đều từng trải qua cảm giác tội lỗi (sense of guilt) – một trạng thái tâm lý và tâm linh phức tạp. Nó có thể là tiếng nói nhắc nhở lành mạnh dẫn đến sự ăn năn, nhưng cũng có thể trở thành gánh nặng áp bức ngăn trở mối tương giao với Đức Chúa Trời. Kinh Thánh, Lời vô ngộ của Đức Chúa Trời, không lảng tránh hiện tượng phổ quát này. Ngược lại, Kinh Thánh mô tả chân thực về nguồn gốc, bản chất, hậu quả và quan trọng nhất là giải pháp cứu chuộc trọn vẹn của Đức Chúa Trời dành cho vấn đề tội lỗi và cảm giác tội lỗi. Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ khảo sát đề tài quan trọng này dưới ánh sáng của Kinh Thánh, với mong muốn giúp các tín hữu phân biệt được sự cáo trách của Chúa Thánh Linh và sự kết tội của kẻ thù, từ đó bước đi trong tự do và sự vui mừng của sự tha thứ.
Trước khi tìm hiểu về "cảm giác", chúng ta phải hiểu rõ thực thể "tội lỗi". Trong tiếng Hê-bơ-rơ, từ thường dùng là "חֵטְא" (chet'), mang nghĩa "trật mục tiêu, không đạt được tiêu chuẩn". Trong tiếng Hy Lạp Tân Ước, từ "ἁμαρτία (hamartia)" cũng có nghĩa tương tự: "trật đích, sai sót". Điều này cho thấy tội lỗi, xét theo nguyên thủy, là tình trạng không đạt được tiêu chuẩn vinh hiển của Đức Chúa Trời (Rô-ma 3:23). Tội lỗi không chỉ là hành vi xấu, mà trước hết là tình trạng bại hoại trong bản chất của con người sau khi A-đam sa ngã.
Cảm giác tội lỗi, vì thế, là phản ứng tự nhiên của lương tâm – vốn được Đức Chúa Trời đặt để trong con người (Rô-ma 2:15) – trước thực tại của tội lỗi. Kinh Thánh mô tả cảm giác này một cách sống động qua kinh nghiệm của Vua Đa-vít sau tội ngoại tình và giết người: "Vì tôi nhìn biết sự gian ác tôi, và tội lỗi tôi hằng ở trước mặt tôi" (Thi Thiên 51:3). Cảm giác tội lỗi chân chính luôn hướng về Đức Chúa Trời: "Chỉ phạm tội cùng Chúa mà thôi... Chúa thật công bình trong lời phán của Chúa" (Thi Thiên 51:4). Đây là điểm then chốt: cảm giác tội lỗi theo Kinh Thánh luôn đặt Đức Chúa Trời là trung tâm, chứ không phải chỉ là cảm xúc hổ thẹn trước mặt người khác.
Đây là sự dạy dthen chốt để hiểu về cảm giác tội lỗi. Kinh Thánh phân biệt rõ hai nguồn gốc của sự buồn rầu về tội lỗi:
1. Sự buồn rầu theo ý Đức Chúa Trời (Godly sorrow): Đây là công việc cáo trách (ἐλέγχω - elenchō) của Chúa Thánh Linh. Chúa Giê-xu phán về Thánh Linh: "Khi Ngài đến thì sẽ cáo trách thế gian về tội lỗi, về sự công bình và về sự phán xét" (Giăng 16:8). Công việc này nhằm mục đích dẫn đưa đến sự ăn năn và cứu rỗi. Sứ đồ Phao-lô viết: "Vì sự buồn rầu theo ý Đức Chúa Trời sanh ra sự ăn năn để được cứu rỗi, mà không hề hối tiếc" (2 Cô-rinh-tô 7:10a). Cảm giác này như ngón tay nhẹ nhàng chỉ vào vết thương để chúng ta tìm đến Thầy Thuốc. Nó cụ thể, rõ ràng về tội lỗi, và luôn chỉ đường đến thập tự giá của Chúa Giê-xu để được tha thứ.
2. Sự buồn rầu theo thế gian (Worldly sorrow): Đây là sự kết tội (κατάκριμα - katakrima), công việc của kẻ thù (Sa-tan, nghĩa là "kẻ kiện cáo"). Nó không nhằm mục đích sửa trị để phục hồi, mà nhằm đè bẹp, hủy diệt và cắt đứt mối tương giao. Phao-lô mô tả: "Còn sự buồn rầu theo thế gian sanh ra sự chết" (2 Cô-rinh-tô 7:10b). Sự kết tội này thường mơ hồ, ám ảnh, lặp đi lặp lại về những tội đã được tha thứ, và đẩy con người vào vòng xoáy của sự tự khinh, tuyệt vọng, hoặc cố gắng tự cứu mình bằng việc làm. Nó nói rằng: "Ngươi quá tệ, không thể được tha thứ". Trái lại, sự cáo trách của Thánh Linh nói: "Tội này là xấu, nhưng hãy đến với Chúa Giê-xu, Ngài đã trả giá rồi."
1. Sự Ăn Năn Của Đa-vít (Thi Thiên 51): Đây là khuôn mẫu trọn vẹn. Đa-vít không chối bỏ tội lỗi (c.3-4), ông nhận biết bản chất tội mình xuất phát từ tấm lòng hư hoại từ trong bụng mẹ (c.5). Ông không cố tự rửa sạch mình, mà kêu cầu: "Xin Chúa hãy tẩy sạch tôi... hãy rửa tôi..." (c.7). Ông cầu xin sự vui mừng và phục hồi (c.8,12). Điểm nhấn là ông hướng về sự nhân từ và sự thương xót của Đức Chúa Trời (c.1), chứ không dựa trên công đức của mình.
2. Sự Phủ Nhận Của Phi-e-rơ Và Sự Phục Hồi (Giăng 18, 21): Phi-e-rơ chối Chúa ba lần và "đi ra ngoài, khóc lóc cay đắng" (Ma-thi-ơ 26:75). Cảm giác thất bại, hổ thẹn của ông là rất thật. Tuy nhiên, Chúa Giê-xu Phục Sinh đã tìm gặp và phục hồi ông một cách cá nhân, ba lần hỏi: "Người con, ngươi có yêu ta chăng?" (Giăng 21:15-17). Chúa không nhắc lại tội cũ để làm nhục, nhưng mở ra cánh cửa của ân điển và giao phó chức vụ mới. Đây là hình ảnh tuyệt vời của sự tha thứ phục hồi.
3. Sự Tự Hành Xác Của Giu-đa (Ma-thi-ơ 27:3-5): Giu-đa cảm thấy hối hận (μεταμέλομαι - metamelomai), nhưng sự hối hận này dẫn ông đến sự tuyệt vọng và tự kết liễu đời mình. Đây là ví dụ bi thảm của "sự buồn rầu theo thế gian". Ông nhìn thấy hậu quả, cảm thấy hối tiếc, nhưng không tìm đến sự tha thứ. Ông trở lại với các thầy tế lễ (những người cùng mưu đồ) thay vì tìm đến sự thương xót của Đức Chúa Trời.
Tin Lành – Tin Mừng – chính là câu trả lời trọn vẹn cho cảm giác tội lỗi. Giải pháp này được xây dựng trên nền tảng thần học vững chắc:
1. Sự Chuộc Tội Trọn Vẹn Của Chúa Giê-xu Christ: Huyết của Chúa Giê-xu không chỉ che đậy tội lỗi, mà cất tội lỗi đi (Giăng 1:29). Sứ đồ Giăng khẳng định: "Huyết của Đức Chúa Jêsus Christ, Con Ngài, làm sạch mọi tội chúng ta" (1 Giăng 1:7). Trong thư Hê-bơ-rơ, tác giả so sánh sự hi sinh của Chúa Giê-xu với các của lễ trong Cựu Ước: "Ấy là trong sự vui mừng mà Ngài đã gánh tội lỗi nhiều người" (Hê-bơ-rơ 12:2). Động từ "gánh" (ἀναφέρω - anapherō) mang nghĩa mang đi, cất đi. Trên thập tự giá, Chúa Giê-xu đã gánh lấy cả tội lỗi lẫn sự hổ thẹn, sự kết tội của chúng ta.
2. Sự Xưng Công Bình (Justification): Đây là hành động pháp lý của Đức Chúa Trời. Khi chúng ta tin nhận Chúa Giê-xu, Ngài không chỉ tha tội, mà còn kể chúng ta là công bình trước mặt Ngài. "Hễ ai tin Ngài thì được xưng công bình bởi Đức Chúa Trời" (Công vụ 13:39). "Cho nên hiện nay chẳng còn có sự đoán phạt nào cho những kẻ ở trong Đức Chúa Jêsus Christ" (Rô-ma 8:1). Chữ "đoán phạt" (κατάκριμα - katakrima) chính là "sự kết tội" mà chúng ta đã đề cập. Trong Đấng Christ, mọi bản án đã được tuyên bố "Đã trả xong!" (Τετέλεσται - Tetelestai, Giăng 19:30).
3. Vai Trò Của Sự Xưng Tội Và Ăn Năn Trong Đời Sống Tín Đồ: Đối với tín đồ, khi phạm tội, cảm giác tội lỗi đến từ Chúa Thánh Linh nhằm dẫn chúng ta trở lại. Giăng viết: "Ví bằng chúng ta xưng tội mình, thì Ngài là thành tín công bình để tha tội cho chúng ta, và làm cho chúng ta sạch mọi điều gian ác" (1 Giăng 1:9). "Xưng tội" (ὁμολογέω - homologeō) nghĩa là "nói ra điều giống nhau", tức là đồng ý với cách nhìn của Đức Chúa Trời về tội lỗi của mình. Lời hứa là Ngài sẽ tha thứ và tẩy sạch. Đức Chúa Trời thành tín và công bình (dựa trên giao ước huyết của Chúa Giê-xu) để làm điều đó.
1. Phân Biệt Tiếng Nói: Khi cảm thấy tội lỗi, hãy tự hỏi: Cảm giác này có chỉ cho tôi thấy tội cụ thể không? Nó có dẫn tôi chạy đến với Chúa Giê-xu và thập tự giá không? Nếu có, đó là Chúa Thánh Linh. Nếu nó chỉ khiến tôi chán nản, xa lánh Chúa, tự khinh, hoặc cố gắng chuộc tội bằng việc làm, đó là sự kết tội của kẻ thù.
2. Thực Hành Sự Xưng Tội Cụ Thể Và Tiếp Nhận Sự Tha Thứ: Đừng chỉ nói chung chung "xin tha tội cho con". Hãy xưng ra tội cụ thể với Chúa. Sau đó, dựa trên Lời Chúa trong 1 Giăng 1:9, hãy cảm tạ Chúa vì sự tha thứ. Đức tin là tiếp nhận điều Lời Chúa phán, ngay cả khi cảm xúc chưa theo kịp.
3. Áp Dụnh Huyết Chúa Giê-xu Trong Tư Duy: Khi sự kết tội cũ tái xuất hiện, hãy công bố Lời Chúa: "Trong Đấng Christ, tôi không còn bị đoán phạt nữa" (Rô-ma 8:1). "Huyết Ngài đã làm sạch tôi". Hãy từ chối ôm lấy cảm giác tội lỗi như một hình phạt tự gán cho mình.
4. Hướng Mắt Về Sự Hoàn Thành Công Tác Của Chúa Giê-xu: Hê-bơ-rơ 10:22 khuyên: "... với lòng đầy lòng tin chắc vì đã được rửa sạch lương tâm khỏi sự chết, thân thể rửa bằng nước trong". Lương tâm chúng ta đã được tẩy sạch bởi huyết Chúa Giê-xu một lần đủ cả (Hê-bơ-rơ 9:14). Hãy sống dựa trên sự thực đó.
Cảm giác tội lỗi, theo quan điểm Kinh Thánh, không phải là kẻ thù cần phải đè nén hoặc phủ nhận hoàn toàn. Nó có thể là công cụ nhân từ của Chúa Thánh Linh để giữ chúng ta trong sự thánh khiết và sự lệ thuộc vào ân điển. Tuy nhiên, chúng ta phải luôn cảnh giác trước sự bắt chước giả mạo của kẻ thù, là sự kết tội nhằm giam hãm chúng ta trong quá khứ. Chìa khóa để phân biệt và sống trong tự do nằm ở thập tự giá của Chúa Giê-xu Christ. Tại đó, tội lỗi đã bị đoán phạt, hình phạt đã được thi hành, và sự kết tội đã bị phá hủy. Sự tha thứ của Đức Chúa Trời không dựa trên cảm xúc của chúng ta, mà dựa trên sự thành tín và công bình của Ngài, được bảo đảm bằng huyết báu của Con Ngài. Vì vậy, chúng ta có thể đứng vững, không còn trong sự sợ hãi của kẻ bị kết tội, nhưng trong sự vui mừng của người con đã được xưng công bình, được yêu thương và hoàn toàn tha thứ.
Hãy để lời của sứ đồ Phao-lô là lời khích lệ cuối cùng: "Vậy hiện nay chẳng còn có sự đoán phạt nào cho những kẻ ở trong Đức Chúa Jêsus Christ" (Rô-ma 8:1). Đây không phải là sự phủ nhận thực tại tội lỗi, mà là sự khẳng định vinh hiển về thực tại lớn hơn: Ân Điển của Đức Chúa Trời trong Chúa Giê-xu Christ.