Có sai không khi nói 'Xmas' thay vì 'Christmas'?

Trong mùa Giáng Sinh, chúng ta thường bắt gặp từ viết tắt "Xmas" trên các tấm thiệp, biển quảng cáo, banner trang trí hay thậm chí trong các tin nhắn chúc mừng. Điều này không hiếm gặp và đã trở nên phổ biến trong văn hóa đại chúng. Tuy nhiên, nhiều Cơ Đốc nhân chân chính cảm thấy băn khoăn, thậm chí bức xúc, cho rằng việc thay thế "Christ" bằng chữ "X" là một hành động xóa bỏ hay thiếu tôn trọng Danh của Chúa Cứu Thế Giê-xu. Vậy, sự thật lịch sử và ngôn ngữ học nói gì về điều này? Liệu việc sử dụng "Xmas" có thực sự là một sự xúc phạm đến Danh Chúa, hay đó chỉ là một cách viết tắt mang tính lịch sử và văn hóa? Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ khám phá nguồn gốc, ý nghĩa và đưa ra những cân nhắc thuộc linh dựa trên nền tảng Kinh Thánh.

Để hiểu rõ vấn đề, trước hết chúng ta cần quay trở về với ngôn ngữ gốc của Tân Ước: tiếng Hy Lạp (Koine Greek).

1. Chữ "X" (Chi) và Danh Hiệu "Christos":
Trong tiếng Hy Lạp, danh hiệu "Đấng Christ" được viết là Χριστός (phiên âm Latinh: Christos). Chữ cái đầu tiên của từ này là Χ (Chi), phát âm là "kh" (như trong "Khristos"). Vào những thế kỷ đầu của Hội Thánh, các tín hữu thường sử dụng các biểu tượng và chữ viết tắt như một hình thức mật mã để nhận diện nhau trong bối cảnh bị bắt bớ. Một trong những biểu tượng nổi tiếng nhất là Chữ Rho-Chi (☧), kết hợp giữa chữ Χ (Chi) và Ρ (Rho) - hai chữ cái đầu của từ ΧΡΙΣΤΟΣ. Biểu tượng này được tìm thấy trong nhiều hang toại đạo và trên các vật phẩm của Cơ Đốc nhân tiên khởi.

Do đó, chữ "X" trong "Xmas" thực chất không phải là chữ "X" trong bảng chữ cái Latinh với nghĩa là "Ẩn số" hay "Điều chưa biết", mà là chữ Χ (Chi) trong tiếng Hy Lạp, đại diện trực tiếp cho Chr trong Christ. Nó là một chữ viết tắt có chủ ý và mang tính tôn kính, chứ không phải là sự thay thế ngẫu nhiên hay thiếu suy nghĩ.

2. Sự Hình Thành của Từ "Xmas":
Từ "Christmas" trong tiếng Anh bắt nguồn từ cụm "Christ's Mass" (Lễ của Đấng Christ). Cách viết "Xmas" đã xuất hiện từ rất sớm. Một số tài liệu cho thấy nó được sử dụng từ thế kỷ 16, trong đó "X" đại diện cho chữ Chi Hy Lạp. Thậm chí, nhà cải chánh William Tyndale và các học giả Kinh Thánh khác cũng từng sử dụng cách viết này. Như vậy, về mặt lịch sử và ngữ nguyên học, "Xmas" là một dạng viết tắt hợp lệ, với chữ "X" mang đầy đủ ý nghĩa thần học là "Đấng Christ".

Dù nguồn gốc ngôn ngữ có thể minh oan cho chữ "X", thì điều quan trọng hơn là nguyên tắc Kinh Thánh dạy gì về Danh của Chúa và thái độ của chúng ta. Kinh Thánh nhấn mạnh rất nhiều đến quyền năng và sự tôn cao Danh Chúa.

"Vì vậy, Đức Chúa Trời đã siêu thăng Ngài và ban cho Ngài danh trên hết mọi danh, hầu cho nghe đến danh Đức Chúa Giê-xu, mọi đầu gối trên trời, dưới đất, bên dưới đất đều quỳ xuống, và mọi lưỡi đều xưng Giê-xu Christ là Chúa, mà tôn vinh Đức Chúa Trời, là Đức Chúa Cha." (Phi-líp 2:9-11, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925)

Đoạn Kinh Thánh này cho thấy danh "Giê-xu" (Ἰησοῦς - *Iēsous*) là danh trên hết mọi danh. Danh hiệu "Christ" (Χριστός - *Christos*) nghĩa là "Đấng được xức dầu", chỉ chức vụ Mết-si-a của Ngài. Việc tôn cao Danh Ngài không chỉ nằm ở cách phát âm hay cách viết, mà nằm ở sự thừa nhận, tôn thờ và vâng phục thẩm quyền của Ngài.

Trong Cựu Ước, chúng ta thấy một nguyên tắc quan trọng về sự tôn kính Danh Đức Chúa Trời:

"Chớ lấy danh Giê-hô-va Đức Chúa Trời ngươi làm chơi; vì Đức Giê-hô-va chẳng cầm bằng vô tội kẻ nào lấy danh Ngài làm chơi." (Xuất Ê-díp-tô Ký 20:7)

Điều răn này cảnh báo chống lại việc sử dụng Danh Chúa cách hời hợt, vô ích hay thiếu tôn trọng. Câu hỏi then chốt là: Việc sử dụng chữ viết tắt "X" với ý thức rõ ràng rằng nó đại diện cho "Christ" có phải là "lấy danh Chúa làm chơi" hay không? Nếu người viết và người đọc đều hiểu rằng "X" = "Christ", thì về mặt ý định, nó có thể không vi phạm điều răn này. Tuy nhiên, nếu việc viết tắt này dẫn đến sự hiểu lầm, làm lu mờ hay giảm bớt tầm quan trọng của Đấng Christ trong lễ Giáng Sinh, thì đó lại là một vấn đề thuộc linh nghiêm trọng.

Trọng tâm của lễ Giáng Sinh không phải là một chữ cái, mà là Con Người và công việc của Đấng Christ:

"Ngài là hình ảnh của Đức Chúa Trời không thấy được, là Đấng sanh ra đầu hết thảy mọi vật dựng nên... Và mọi vật đã được dựng nên trong Ngài, bởi Ngài, và vì Ngài... Và ấy là nhờ Ngài mà muôn vật đã được hòa thuận với Đấng dựng nên..." (Cô-lô-se 1:15-20, lược trích)

Lễ Giáng Sinh kỷ niệm sự kiện Ngôi Lời (Logos) trở nên xác thịt (Giăng 1:14). Bất cứ điều gì làm sai lệch, che khuất hoặc đánh cắp sự chú ý khỏi chân lý trung tâm này đều là một mối nguy.

Mặc dù nguồn gốc của "Xmas" là vô hại và thậm chí mang tính tôn giáo, nhưng bối cảnh văn hóa hiện đại đã thay đổi hoàn toàn cách tiếp nhận nó. Đối với đại đa số người trong xã hội ngày nay, kể cả nhiều Cơ Đốc nhân, chữ "X" không còn được hiểu là chữ Chi Hy Lạp nữa.

1. "X" như một Ký Hiệu Chung Chung:
Trong văn hóa đại chúng, "X" thường được dùng để thay thế cho một điều gì đó không rõ ràng, một biến số, hoặc đơn giản là một sự rút gọn cho mục đích tiện lợi (như "XL" cho cỡ rất lớn). Khi dùng "Xmas", nhiều người (kể cả người viết) hoàn toàn không có ý thức rằng "X" đại diện cho Christ. Họ chỉ đơn giản viết tắt cho nhanh, cho tiện, và dần dần, ý nghĩa thật bị mai một. Đây chính là điểm then chốt của vấn đề: sự đánh mất ý nghĩa. Lễ Giáng Sinh (Christ-mass) có nguy cơ trở thành một ngày lễ chung chung (X-mass), một dịp để mua sắm, ăn uống và trang trí mà không còn nhắc đến Đấng Christ.

2. Sự Tục Hóa Lễ Giáng Sinh:
Việc sử dụng "Xmas" rộng rãi trong thương mại và truyền thông thường đi kèm với quá trình tục hóa (secularization) lễ Giáng Sinh. Các biểu tượng như ông già Noel, cây thông, tuần lộc thường được ưu tiên hơn là máng cỏ, Chúa Hài Đồng và gia đình Thánh. Trong bối cảnh này, "Xmas" có thể vô tình trở thành một công cụ thúc đẩy sự tục hóa đó, góp phần "xóa Christ khỏi Christmas" một cách thực tế trong nhận thức cộng đồng.

Vậy với tư cách là những Cơ Đốc nhân sống trong thế gian nhưng không thuộc về thế gian, chúng ta nên ứng xử thế nào với từ "Xmas"?

1. Tập Trung Vào Tấm Lòng và Mục Đích:
Kinh Thánh dạy chúng ta xem xét mọi sự dưới ánh sáng của đức tin và tình yêu thương. Sứ đồ Phao-lô viết: "Vậy, anh em hoặc ăn, hoặc uống, hay là làm sự chi khác, hãy vì sự vinh hiển Đức Chúa Trời mà làm." (1 Cô-rinh-tô 10:31). Câu hỏi then chốt không phải là "Tôi có được phép viết Xmas không?" mà là "Việc tôi sử dụng từ này có tôn vinh Đức Chúa Trời và làm sáng Danh Chúa Cứu Thế Giê-xu không?".

Nếu bạn sử dụng "Xmas" trong một bức thư cá nhân với một tín hữu hiểu biết, và cả hai đều hiểu rõ ý nghĩa của chữ "X", thì có lẽ không có vấn đề gì. Nhưng nếu bạn sử dụng nó trong một thông báo công khai, trên mạng xã hội, hay trong việc kinh doanh, bạn cần cân nhắc xem liệu nó có gây hiểu lầm, làm lu mờ Đấng Christ, hay khiến người khác nghĩ rằng bạn đang tán thành một lễ Giáng Sinh không có Christ hay không.

2. Trở Thành Những Người Gìn Giữ và Giải Thích Ý Nghĩa:
Thay vì chỉ phản đối hay tẩy chay một cách giận dữ, chúng ta có thể tận dụng cơ hội này để trở thành những sứ giả của ý nghĩa thật. Khi nghe ai đó nói "Xmas", thay vì lên án, hãy nhẹ nhàng và khéo léo chia sẻ: "Bạn có biết chữ 'X' trong 'Xmas' thực ra là chữ cái Hy Lạp viết tắt cho Danh của Chúa Cứu Thế không? Thật thú vị là ngay cả trong cách viết tắt, Ngài vẫn hiện diện." Cách tiếp cận này vừa mang tính giáo dục, vừa thể hiện tình yêu thương, và quan trọng nhất là đưa Đấng Christ trở lại vào trung tâm của cuộc trò chuyện.

3. Làm Gương Qua Lời Nói và Cách Dùng Từ:
Trong đời sống cá nhân, gia đình và Hội Thánh, chúng ta nên cố ý và vui vẻ sử dụng trọn vẹn từ "Christmas" (Giáng Sinh) hoặc "Christ-mass" (Lễ của Đấng Christ). Hãy để con cái chúng ta nghe chúng ta cầu nguyện, hát, và nói về "Lễ Giáng Sinh của Chúa Cứu Thế". Hãy giải thích cho chúng ý nghĩa của từ này. Khi viết thiệp, hãy viết đầy đủ "Christmas" như một lời tuyên xưng đức tin nhỏ bé nhưng đầy quyền năng. Hành động có chủ ý này thể hiện rằng Danh Chúa là quan trọng đối với chúng ta.

4. Bảo Vệ Trọng Tâm Thuộc Linh Của Mùa Lễ:
Điều quan trọng hơn cả cách viết là cách chúng ta sống và kỷ niệm mùa Giáng Sinh. Hãy đảm bảo rằng trong gia đình bạn, các hoạt động như đọc lại câu chuyện Giáng Sinh trong Lu-ca 2, cùng nhau cầu nguyện tạ ơn vì ân điển nhập thể, hát những bài thánh ca về Chúa Giê-xu, và tìm cách phục vụ, chia sẻ tình yêu thương với người khác nhân danh Chúa, phải là trọng tâm. Khi Christ chiếm vị trí trung tâm trong lòng chúng ta, thì Ngài sẽ tự nhiên chiếm vị trí trung tâm trong lời nói và cách sống của chúng ta.

Tóm lại, từ góc độ lịch sử và ngôn ngữ học, việc viết tắt "Christmas" thành "Xmas" với chữ "X" là chữ Chi (Χ) Hy Lạp đại diện cho "Christ" không sai về mặt kỹ thuật. Nó có nguồn gốc từ chính truyền thống của Hội Thánh tiên khởi.

Tuy nhiên, trong bối cảnh văn hóa hiện đại nơi mà kiến thức về tiếng Hy Lạp đã mai một và làn sóng tục hóa đang tấn công vào ý nghĩa thánh của lễ Giáng Sinh, việc sử dụng "Xmas" một cách thiếu suy nghĩ mang theo những rủi ro thuộc linh đáng kể. Nó có thể góp phần vào việc làm mờ nhạt hình ảnh của Đấng Christ và biến một ngày lễ thánh thành một lễ hội thế tục.

Là những Cơ Đốc nhân, chúng ta được kêu gọi để sống cách khôn ngoan (Cô-lô-se 4:5) và tràn đầy tình yêu thương. Sự khôn ngoan ở đây là nhận biết sức mạnh của ngôn ngữ và sự nhạy cảm với bối cảnh. Tình yêu thương ở đây là ưu tiên việc gìn giữ và truyền đạt chân lý về Đấng Christ hơn là quyền lợi cá nhân được viết tắt cho tiện.

Cuối cùng, mục tiêu tối thượng của chúng ta là tôn cao Danh Chúa Giê-xu Christ. Nếu việc sử dụng từ đầy đủ "Christmas" có thể giúp một người nào đó dừng lại và suy nghĩ về ý nghĩa thật của mùa lễ, hoặc nếu việc từ chối dùng "Xmas" có thể mở ra một cơ hội để làm chứng về Ngài, thì đó chính là con đường chúng ta nên chọn.

Hãy để lời của Sứ đồ Phao-lô trong Rô-ma 14:19 hướng dẫn chúng ta: "Thế thì, chúng ta hãy tìm đuổi điều làm cho thuận hòa và điều xây dựng cho nhau." Trong mùa Giáng Sinh này và mọi mùa, nguyện xin mỗi lời nói, mỗi hành động và ngay cả cách chúng ta viết về ngày lễ này đều có thể trở nên phương tiện để "xây dựng" đức tin và "tôn cao Danh trên hết mọi danh" của Cứu Chúa chúng ta, Giê-xu Christ.