Pascha là gì?

Trong hành trình đức tin của Cơ Đốc nhân, chúng ta thường nghe đến từ “Easter” (Lễ Phục Sinh). Tuy nhiên, từ nguyên thủy và đầy đủ ý nghĩa thần học hơn mà các sứ đồ và Hội Thánh đầu tiên sử dụng chính là “Pascha” (Πάσχα). Đây không chỉ là một thuật ngữ, mà là trọng tâm của câu chuyện cứu chuộc vĩ đại, kết nối một cách sống động giữa Cựu Ước và Tân Ước, giữa hình bóng và thực tại, giữa sự giải cứu khỏi ách nô lệ thuộc thể và sự giải thoát khỏi ách nô lệ của tội lỗi.

I. Giải Nghĩa Từ Ngữ: Pascha, Pesach, Và Lễ Vượt Qua

Từ “Pascha” trong Tân Ước (tiếng Hy Lạp: Πάσχα) là phiên âm trực tiếp của từ “Pesach” (פֶּסַח) trong tiếng Hê-bơ-rơ. Từ này mang một số lớp nghĩa phong phú:

• Nghĩa đen/gốc: “Vượt qua” (to pass over). Đây là ý nghĩa cốt lõi xuất phát từ biến cố trong Xuất Ê-díp-tô-ký, khi Đức Giê-hô-va “vượt qua” (pass over) các nhà có máu bôi trên mày cửa để không giết con đầu lòng trong nhà đó (Xuất Ê-díp-tô Ký 12:13, 23).
• Nghĩa mở rộng: Chỉ về con sinh tế của lễ Vượt Qua – chiên con hoặc dê con bị giết (Xuất Ê-díp-tô Ký 12:21). Ví dụ, trong Mác 14:12 chép: “Trong ngày thứ nhứt ăn bánh không men, là ngày giết chiên con lễ Vượt Qua”.
• Nghĩa tổng thể: Chỉ toàn bộ lễ trọng thể kéo dài bảy ngày, bắt đầu bằng bữa ăn chiên con Vượt Qua và bánh không men (Lu-ca 22:1).

Trong bản Kinh Thánh Tiếng Việt 1925, từ “Pascha” được dịch nhất quán là “Lễ Vượt Qua”, hoặc đôi khi là “chiên con lễ Vượt Qua”, hoàn toàn chính xác và truyền tải được ý nghĩa then chốt.

II. Pascha Trong Cựu Ước: Biến Cố Lịch Sử Và Nghi Lễ Tưởng Niệm

Nguồn gốc của Pascha được ghi chép tỉ mỉ trong Xuất Ê-díp-tô Ký chương 12. Đây là một biến cố lịch sử có thật, đánh dấu sự ra đời của dân tộc Y-sơ-ra-ên với tư cách là dân sự được Đức Chúa Trời cứu chuộc.

1. Bối Cảnh Và Mệnh Lệnh (Xuất Ê-díp-tô Ký 12:1-13): Khi Pha-ra-ôn cứng lòng không chịu để dân Y-sơ-ra-ên ra đi sau chín tai vạ, Đức Chúa Trời sắm sẵn một phương cách cứu chuộc. Mỗi nhà phải bắt một chiên con không tì vết, một tuổi (hình ảnh của sự toàn hảo và trọn vẹn), giữ nó từ ngày mồng 10 đến ngày 14, rồi giết nó vào lối chiều tối. Máu của chiên con phải được bôi lên hai cây cột và mày cửa. Đêm đó, thịt chiên được ăn với bánh không men và rau đắng, trong tư thế sẵn sàng lên đường (dây lưng cột, chân đi dép, tay cầm gậy).

2. Sự Vượt Qua Của Sự Phán Xét (Xuất Ê-díp-tô Ký 12:12-13, 23): Đức Chúa Trời phán: “Đêm đó ta sẽ hành xứ qua xứ Ê-díp-tô… ta là Đức Giê-hô-va. Huyết bôi ở nhà các ngươi sẽ dùng làm dấu; khi ta hành xứ qua xứ Ê-díp-tô, thấy huyết đó, thì sẽ vượt qua… không có tai nạn hủy diệt các ngươi”. Ở đây, chúng ta thấy rõ:

• Tiêu chuẩn của sự cứu rỗi: Không phải đạo đức, công đức hay dòng dõi của dân Y-sơ-ra-ên, mà hoàn toàn dựa trên huyết của sinh tế được áp dụng trên nhà họ.
• Hành động đáp ứng của đức tin: Dân chúng phải tin và vâng theo mệnh lệnh của Đức Chúa Trời qua Môi-se, bôi huyết lên cửa. Đức tin được thể hiện bằng hành động vâng phục.

3. Lễ Trọng Thể Đời Đời (Xuất Ê-díp-tô Ký 12:14, 24-27): Biến cố này được lập thành một lễ trọng thể đời đời để kỷ niệm. Nó là “cơ hội giảng dạy” (teaching moment) cho mọi thế hệ: “Khi con cái hỏi: Lễ nầy là nghĩa chi? Hãy đáp rằng: Ấy là của tế lễ Vượt Qua của Đức Giê-hô-va, vì khi Ngài hành xứ qua xứ Ê-díp-tô, Ngài vượt qua các nhà dân Y-sơ-ra-ên… mà cứu chúng ta”. Pascha là lời nhắc nhở hằng năm về ơn cứu chuộc bằng quyền năng của Đức Chúa Trời.

III. Pascha Trong Tân Ước: Sự Ứng Nghiệm Trọn Vẹn Nơi Đấng Christ

Tân Ước mặc khải rằng mọi chi tiết của Lễ Vượt Qua trong Cựu Ước đều là “hình bóng” (shadow) chỉ về thực tại trên trời, là “Đấng Christ” (Cô-lô-se 2:16-17). Sứ đồ Phao-lô tuyên bố cách rõ ràng: “Đấng Christ là con sinh lễ Vượt Qua của chúng ta” (I Cô-rinh-tô 5:7). Chúng ta hãy cùng phân tích sự ứng nghiệm kỳ diệu này:

1. Chúa Giê-xu Là Chiên Con Vượt Qua Toàn Hảo:

• Không tì vết: Chiên con phải “không tì vết” (Xuất Ê-díp-tô Ký 12:5). Chúa Giê-xu là Đấng “thánh khiết, không tội, không ô uế” (Hê-bơ-rơ 7:26). Phi-e-rơ xác nhận Ngài là “Chiên Con không tì vít, không chút vết nhơ” (I Phi-e-rơ 1:19).
• Được xem xét: Chiên con được giữ từ ngày 10 đến ngày 14, có lẽ để kiểm tra kỹ lưỡng mọi khuyết tật. Tương ứng, Chúa Giê-xu đã được “xem xét” bởi các nhà lãnh đạo tôn giáo, Phi-lát, và Hê-rốt trong những ngày cuối cùng, và họ “khhông thấy Ngài có án tử” (Lu-ca 23:14-15).
• Bị giết đúng giờ: Chiên con bị giết vào “lối chiều tối” (Xuất Ê-díp-tô Ký 12:6), tức là khoảng 3 giờ chiều theo cách tính giờ của người Do Thái. Chúa Giê-xu tắt hơi trên thập tự giá vào giờ thứ chín (khoảng 3 giờ chiều) (Ma-thi-ơ 27:46-50; Mác 15:34-37).
• Xương không bị gãy: Một chi tiết quan trọng: “khhông được gãy một cái xương nào” của chiên con (Xuất Ê-díp-tô Ký 12:46; Dân Số Ký 9:12). Điều này được ứng nghiệm chính xác khi lính La Mã định đánh gãy chân Chúa Giê-xu để đẩy nhanh cái chết, nhưng thấy Ngài đã chết, “khhông đánh gãy ống chân Ngài” (Giăng 19:33-36).

2. Huyết Của Ngài Là Dấu Hiệu Cứu Rỗi: Huyết của chiên con trên thanh cửa là điều kiện duy nhất để thiên sứ hủy diệt “vượt qua”. Tương tự, huyết báu của Đấng Christ là phương tiện duy nhất để chúng ta được cứu khỏi sự phán xét của Đức Chúa Trời. Phi-e-rơ viết: “Ấy chẳng phải bởi vật hay hư nát, như bạc hoặc vàng, mà anh em đã được chuộc khỏi sự ăn ở không ra chi của tổ tiên truyền lại, bèn là bởi huyết báu của Chiên Con không chỗ trách được, là Đấng Christ” (I Phi-e-rơ 1:18-19). Sự “vượt qua” của cơn thịnh nộ của Đức Chúa Trời trên tội nhân chỉ xảy ra khi họ được che phủ bởi huyết của Đấng Christ, nhận được qua đức tin.

3. Bữa Tiệc Ly: Pascha Mới Trong Giao Ước Mới (Lu-ca 22:14-20): Trong đêm trước khi chịu nạn, Chúa Giê-xu dùng bữa Lễ Vượt Qua cuối cùng với các môn đồ. Nhưng Ngài đã ban cho nó một ý nghĩa hoàn toàn mới:

• Bánh: “Nầy là thân thể ta, vì các ngươi mà phó cho”. Thân thể Ngài thay thế cho thân thể chiên con bị giết.
• Chén: “Chén nầy là giao ước mới trong huyết ta vì các ngươi mà đổ ra”. Huyết Ngài lập nên một giao ước mới, thay thế cho giao ước cũ được lập bằng huyết của sinh tế (Xuất Ê-díp-tô Ký 24:8).

Đây là lễ Vượt Qua đích thực và cuối cùng của Cựu Ước, đồng thời là sự thiết lập một lễ tưởng niệm mới cho Hội Thánh: Tiệc Thánh (hay Bữa Ăn Chung của Chúa), để nhớ đến sự chết của Ngài cho đến chốn Ngài trở lại (I Cô-rinh-tô 11:23-26).

IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân

Hiểu biết về Pascha không chỉ là kiến thức lịch sử hay thần học, mà phải biến đổi đời sống chúng ta. Dưới đây là những áp dụng cụ thể:

1. Sống Trong Sự Tự Do Của Người Được Cứu Chuộc: Dân Y-sơ-ra-ên sau đêm Vượt Qua đã hoàn toàn ra khỏi Ê-díp-tô, khỏi nhà nô lệ. Chúa Giê-xu đã giải cứu chúng ta khỏi “nhà nô lệ” của tội lỗi và sự chết (Giăng 8:34-36). Ứng dụng: Chúng ta phải sống như những người tự do, không còn để tội lỗi cai trị trên thân thể hay tâm trí mình nữa (Rô-ma 6:6-7, 12-14). Mỗi ngày là một “sự ra khỏi Ê-díp-tô” – từ bỏ thế gian và tội lỗi để bước đi với Chúa.

2. Dọn Sạch Men Cũ – Sống Đời Sống Thánh Khiết: Lễ Vượt Qua gắn liền với Lễ Bánh Không Men (Xuất Ê-díp-tô Ký 12:15-20). Men trong Kinh Thánh thường tượng trưng cho tội lỗi và giáo lý sai lạc (I Cô-rinh-tô 5:6-8). Sứ đồ Phao-lô kêu gọi: “Vậy thì, hãy giữ lễ… với bánh không men của sự thật thà và của lẽ thật” (I Cô-rinh-tô 5:8). Ứng dụng: Chúng ta phải thường xuyên “quét dọn” đời sống mình, xưng tội với Chúa, từ bỏ những thói quen xấu, tư tưởng ô uế, và những giáo lý sai trái để sống một đời sống thánh khiết, “không men” trước mặt Đức Chúa Trời.

3. Ăn Tiệc Thánh Với Lòng Biết Ơn Và Tự Xét: Tiệc Thánh là lễ tưởng niệm Pascha mới của chúng ta. Mỗi lần dự Tiệc Thánh, chúng ta nhìn lên Chiên Con đã bị giết và tuyên xưng đức tin nơi huyết Ngài. Nhưng Phao-lô cũng cảnh báo: “Bởi đó, ai ăn bánh hoặc uống chén của Chúa cách không xứng đáng, thì sẽ mắc tội với thân và huyết của Chúa. Vậy mỗi người phải tự xét lấy mình” (I Cô-rinh-tô 11:27-28). Ứng dụng: Hãy đến với Tiệc Thánh một cách nghiêm túc, với lòng biết ơn sâu xa về sự chết của Chúa, sau khi đã tự xét, xưng tội và ăn năn.

4. Truyền Kể Câu Chuyện Cứu Chuộc Cho Thế Hệ Sau: Như Đức Chúa Trời truyền dạy dân Y-sơ-ra-ên phải kể lại câu chuyện Vượt Qua cho con cháu, chúng ta có trách nhiệm truyền lại Phúc Âm – câu chuyện Pascha đích thực về Chúa Giê-xu – cho con cái và những người chưa tin. “Nhưng hãy tôn Đấng Christ, là Chúa, làm thánh trong lòng mình. Hãy thường thường sẵn sàng để trả lời mọi kẻ hỏi lẽ về sự trông cậy trong anh em” (I Phi-e-rơ 3:15).

V. Kết Luận: Pascha – Tâm Điểm Của Lịch Sử Cứu Rỗi

Pascha không phải là một lễ nghi cũ kỹ của Do Thái giáo, mà là sợi chỉ đỏ xuyên suốt Kinh Thánh. Nó bắt đầu từ những chiên con bị giết ở xứ Ê-díp-tô, đạt đến đỉnh điểm nơi Chiên Con của Đức Chúa Trời bị giết trên đồi Gô-gô-tha, và sẽ được hoàn tất trọn vẹn trong bữa tiệc cưới Chiên Con trên trời mới đất mới (Khải Huyền 19:7-9).

Là Cơ Đốc nhân, chúng ta đang sống trong thực tại của Lễ Vượt Qua đã được ứng nghiệm. Chúng ta đã được huyết Chiên Con che phủ, được giải phóng khỏi ách nô lệ, và đang hành trình về Đất Hứa thiên thượng. Mỗi lần chúng ta dự Tiệc Thánh, mỗi lần chúng ta rao giảng Phúc Âm, và mỗi ngày chúng ta sống trong sự thánh khiết, chúng ta đang công bố và sống theo sự thật vĩ đại này: “Đấng Christ là con sinh lễ Vượt Qua của chúng ta đã bị giết rồi” (I Cô-rinh-tô 5:7).

Hãy sống mỗi ngày với lòng biết ơn sâu xa vì đã được “Vượt Qua”, và trong niềm hy vọng trọn vẹn về ngày cuối cùng khi chúng ta sẽ dự tiệc trọn vẹn trong nước của Cha.