Kinh Thánh nói gì về vận may?

Trong cuộc sống, chúng ta thường nghe đến những cụm từ như “vận may”, “hên xui”, “số phận” hay “trúng số”. Đó là những khái niệm thuộc về thế giới quan của nhiều nền văn hóa và tôn giáo, nơi con người tìm cách lý giải cho những sự kiện bất ngờ, ngẫu nhiên vượt ngoài tầm kiểm soát của mình. Tuy nhiên, với tư cách là Cơ Đốc nhân, chúng ta cần đặt câu hỏi: Kinh Thánh – Lời Đức Chúa Trời – nói gì về điều này? Có thực sự tồn tại “vận may” như một thế lực độc lập, hay mọi sự đều nằm dưới sự chủ quyền tuyệt đối của Đấng Tạo Hóa? Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ khảo sát Kinh Thánh, sử dụng nguyên văn tiếng Hê-bơ-rơ và Hy Lạp, để tìm ra câu trả lời thỏa đáng và đem đến sự vững vàng trong đức tin cho mỗi chúng ta.

I. Khái Niệm “Vận May” Trong Bối Cảnh Kinh Thánh và Ngoại Giáo

Trước khi đi vào phân tích, cần phân biệt rõ giữa khái niệm “vận may” (luck, fortune) trong tâm thức phổ quát và cách Kinh Thánh đề cập đến những sự kiện có vẻ như “tình cờ” hoặc “ngẫu nhiên”.

• Trong các tôn giáo và văn hóa ngoại giáo: “Vận may” thường được nhân cách hóa thành một vị thần (như nữ thần Fortuna của La Mã) hoặc một thế lực siêu nhiên mù quáng, vô định, có thể ban phước hoặc giáng họa tùy ý. Con người tìm cách làm hài lòng hoặc thao túng thế lực này qua các nghi lễ, bùa chú, vật may mắn.
• Trong ngôn ngữ Kinh Thánh: Tiếng Hê-bơ-rơ có từ “pega‘” (פֶּגַע), thường được dịch là “sự tình cờ”, “sự gặp gỡ bất ngờ” (như trong Truyền Đạo 9:11). Tiếng Hy Lạp có từ “sunkuria” (συνκυρία), mang nghĩa “sự cùng xảy đến”, “sự trùng hợp” (như trong Lu-ca 10:31). Điều quan trọng cần lưu ý: Kinh Thánh ghi nhận hiện tượng “sự tình cờ” từ góc nhìn của con người, nhưng tuyệt đối không công nhận đó là một thế lực độc lập hay ngẫu nhiên đối với Đức Chúa Trời.

II. Sự Tình Cờ Dưới Góc Nhìn Của Con Người Và Sự Quan Phòng Tối Cao Của Đức Chúa Trời

Kinh Thánh trình bày một sự căng thẳng thần học rõ ràng: từ phía con người, có những điều xem ra là ngẫu nhiên; nhưng từ ngai vàng thiên thượng, mọi sự đều nằm trong kế hoạch toàn tri và chủ quyền của Đức Chúa Trời. Chúng ta hãy cùng khảo sát các phân đoạn then chốt.

1. Châm Ngôn 16:33 – Sự “Rút Thăm” và Ý Chỉ Chúa:

“Người ta bắt thăm trong vạt áo; Song sự nhứt định do nơi Đức Giê-hô-va mà đến.” (Châm Ngôn 16:33)

Phân đoạn này là then chốt để hiểu quan điểm Kinh Thánh. Trong văn hóa Israel, việc “bắt thăm” (“goral” גּוֹרָל) là một phương pháp thường dùng để tìm kiếm ý chỉ Đức Chúa Trời trong những quyết định quan trọng (như chia đất, chọn người – Giô-suê 18:10; Công vụ 1:26). Câu Châm Ngôn này phơi bày hai lớp của thực tại: lớp thấy được là hành động ngẫu nhiên của con người (gieo thăm), nhưng lớp không thấy được là sự định đoạt tối cao (“mishpat” מִשְׁפָּט – phán quyết, sự quyết định) đến từ chính Đức Giê-hô-va. Không có sự “may rủi” nào trong chiếc vạt áo cả; chỉ có ý muốn nhân từ và khôn ngoan của Đấng cầm quyền trên muôn sự.

2. Truyền Đạo 9:11 – Sự “Tình Cờ” Trong Cái Nhìn Dưới Mặt Trời:

“Ta xây lại, và nhìn thấy ở dưới mặt trời rằng những cuộc chạy đua chẳng phải thuộc về kẻ lẹ; những cuộc chiến tranh chẳng phải về người mạnh; vật thực cũng chẳng phải về người khôn; của cải cũng chẳng phải về người thông sáng; ân huệ cũng chẳng về kẻ có tài; vì thời-gian và cơ-hội xảy đến cho mọi người.” (Truyền Đạo 9:11)

Sách Truyền Đạo được viết từ góc nhìn “dưới mặt trời” (“tachat hashemesh” תַּחַת הַשָּׁמֶשׁ), tức là góc nhìn thuần túy trần thế, không tính đến mặc khải siêu nhiên. Từ “pega‘” ở đây được dịch là “cơ-hội” hay “sự tình cờ”. Truyền đạo quan sát một thực tế: trong thế giới sa ngã này, kết quả không phải lúc nào cũng tương xứng với nỗ lực hay tài năng. Người tài giỏi có thể thất bại, kẻ yếu có thể thắng trận. Tuy nhiên, đây không phải là lời tán thành thuyết định mệnh may rủi, mà là một sự mô tả về thế giới bị ảnh hưởng bởi tội lỗi và sự phán xét của Đức Chúa Trời. Nó nhắc chúng ta rằng sự thành công trần thế không phải là thước đo cuối cùng của giá trị hay phước hạnh.

3. Câu Chuyện Giô-na – “Rút Thăm” Để Tìm Ra Người Có Tội:

“Hãy đứng dậy, kêu cầu cùng thần của các ngươi! Có lẽ thần sẽ tưởng đến chúng ta, và chúng ta chẳng mất chăng! Rồi các bạn tàu nói cùng nhau: Hè, hãy bắt thăm, cho biết tại ai mà chúng ta gặp nạn nầy. Họ bèn bắt thăm, thăm trúng nhằm Giô-na.” (Giô-na 1:6-7)

Các thủy thủ ngoại bang trên tàu đã dùng phương pháp bắt thăm theo tập tục của họ để tìm ra nguyên nhân cơn bão. Hành động này thuộc về sự mê tín của họ. Nhưng điều đáng chú ý là Đức Chúa Trời đã sử dụng chính phương pháp “ngẫu nhiên” ấy của họ để bày tỏ ý chỉ Ngài. Ngài điều khiển kết quả của lá thăm để chỉ về Giô-na, qua đó mở ra cơ hội cho tiên tri nhận tội và cho chính các thủy thủ nhận biết Chân Thần (Giô-na 1:16). Đây là một minh họa sống động về sự chủ quyền của Đức Chúa Trời trên cả những hành động được xem là “may rủi” của con người.

III. Sự Quan Phòng – Chân Lý Thay Thế Cho Khái Niệm “Vận May”

Thay vì tin vào “vận may”, Kinh Thánh dạy chúng ta về sự quan phòng (providence) của Đức Chúa Trời. Đây là giáo lý về cách Đức Chúa Trời bảo tồn, chăm sóc và điều khiển mọi sự trong vũ trụ Ngài đã dựng nên, hướng tất cả đến mục đích tối hậu của Ngài, để làm vinh hiển Danh Ngài và cho ích lợi của dân sự Ngài.

1. Sự Quan Phòng Toàn Diện: Kinh Thánh tuyên bố rõ ràng về sự cai trị của Đức Chúa Trời trên muôn sự:

“Vả, Ngài đã làm nên muôn vật, và muôn vật đã được làm nên vì Ngài và bởi Ngài.” (Cô-lô-se 1:16) “Chúng ta biết rằng muôn vật hiệp lại làm ích cho những kẻ yêu mến Đức Chúa Trời, tức là cho những kẻ được gọi theo ý muốn Ngài đã định.” (Rô-ma 8:28)

Ngay cả những sự kiện đau buồn hay tội ác (không phải do Đức Chúa Trời trực tiếp gây ra, nhưng Ngài cho phép xảy ra trong sự cho phép có chủ ý), cuối cùng cũng nằm trong tay Ngài và Ngài có thể biến điều dữ thành điều lành (Sáng Thế Ký 50:20).

2. Sự Quan Phòng Cá Nhân: Đấng Christ dạy rằng ngay cả một con chim sẻ rơi xuống đất cũng không ngoài ý muốn Cha (Ma-thi-ơ 10:29). Các sợi tóc trên đầu chúng ta đã được đếm cả (Lu-ca 12:7). Không có gì “tình cờ” xảy đến với con cái Chúa. Mọi biến cố – lớn nhỏ, vui buồn – đều được Ngài cho phép, điều khiển và sử dụng để rèn luyện, tôi luyện đức tin và hình ảnh Con Ngài trong chúng ta (Gia-cơ 1:2-4, Rô-ma 8:29).

IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân

Hiểu được lẽ thật này sẽ thay đổi hoàn toàn cách chúng ta sống và đối diện với cuộc đời.

1. Từ Bỏ Tâm Lý và Hành Vi Mê Tín, Tín Ngưỡng Vận May:

• Không tìm kiếm, tin cậy hay sợ hãi các biểu tượng may mắn (con số, đồ vật, hành động kiêng kỵ).
• Không đổ lỗi cho “xui xẻo” khi gặp khó khăn, cũng không quy kết thành công cho “vận may”.
• Cảnh giác với những lời dụ dỗ về “tăng vận may”, “giải hạn” theo kiểu bói toán, mê tín dị đoan – điều Kinh Thánh cấm tuyệt đối (Phục Truyền 18:10-12).

2. Phát Triển Nhãn Quan Đức Tin – Nhìn Thấy Bàn Tay Chúa Trong Mọi Sự:

• Thay vì nói “Hôm nay mình thật may!”, hãy tập tạ ơn Chúa: “Cảm ơn Chúa đã ban cho con ân điển này.”
• Thay vì than “Sao mình xui thế!”, hãy tìm kiếm Chúa: “Lạy Chúa, Ngài muốn dạy con điều gì qua hoàn cảnh này? Xin giúp con vững tin nơi Ngài.”
• Nhìn mọi cơ hội, cuộc gặp gỡ “tình cờ” như một sự sắp đặt của Chúa để chúng ta làm chứng, phục vụ hoặc học bài học mới.

3. Sống Với Sự Bình An và Tín Thác Tuyệt Đối:

• Biết rằng mình đang ở trong bàn tay quan phòng của Đức Chúa Trời Toàn Năng và yêu thương cho phép chúng ta bước đi với sự bình an thật, không lo lắng thái quá về tương lai (Phi-líp 4:6-7).
• Chúng ta có thể mạo hiểm, dấn thân phục vụ Chúa cách can đảm, không phải vì tin vào “vận may” mà vì tin cậy vào Đấng điều khiển mọi hậu quả.

4. Tìm Kiếm Ý Chúa Cách Đúng Đắn:

• Thay vì dùng các phương pháp bói toán, bắt thăm kiểu thế gian để quyết định, chúng ta tìm ý Chúa qua:
  • Lời Chúa (Kinh Thánh): Nguyên tắc sống và đường lối Ngài.
  • Sự Cầu Nguyện: Trò chuyện với Cha Thiên Thượng.
  • Sự Hướng Dẫn Của Thánh Linh: Sự bình an trong lòng và sự soi dẫn (Cô-lô-se 3:15).
  • Lời Khuyên Từ Hội Thánh Trưởng Thành: Những người có kinh nghiệm thuộc linh.

V. Kết Luận

Kinh Thánh không công nhận sự tồn tại của “vận may” như một thế lực trung lập hay độc lập. Thay vào đó, Kinh Thánh mặc khải về một Đức Chúa Trời Chủ Quyền, Đấng quan phòng trên từng chi tiết nhỏ nhất của vũ trụ và cuộc đời mỗi người. Những gì con người gọi là “tình cờ”, “ngẫu nhiên”, “may mắn” hay “xui xẻo”, thực chất đều nằm dưới sự điều khiển khôn ngoan và yêu thương của Cha Thiên Thượng, Đấng khiến “muôn vật hiệp lại làm ích” cho con cái Ngài.

Do đó, thay vì là những người chạy theo vận may, chúng ta được kêu gọi trở thành những con người của đức tin và sự tín thác. Chúng ta không phải là nạn nhân bất lực của số phận hay các vì sao, mà là con cái yêu dấu được bước đi trong ý muốn tốt lành, trọn vẹn và đẹp lòng của Đức Chúa Trời (Rô-ma 12:2). Hãy từ bỏ mọi hình thức mê tín, dẹp bỏ sự sợ hãi về “vận rủi”, và sống một đời sống tự do, vui mừng, biết ơn, vì biết rằng chúng ta thuộc về Chúa và mọi bước đường đời đều do chính tay Ngài dẫn dắt.

“Phước cho những kẻ để lòng tin-cậy nơi Ngài!” (Thi Thiên 84:12)