Đối phó với người tiêu cực – Kinh Thánh nói gì?

Trong hành trình đức tin và cuộc sống thường nhật, một trong những thử thách phổ biến mà mỗi Cơ Đốc nhân phải đối diện là mối quan hệ với những người có tinh thần và lời nói tiêu cực. Sự tiêu cực này có thể biểu hiện qua thái độ bi quan triền miên, lời phàn nàn, chỉ trích, nghi ngờ, gây chia rẽ, hoặc luôn tìm kiếm lỗi lầm nơi người khác. Là những người được kêu gọi sống trong sự vui mừng, bình an và hy vọng của Phúc Âm, chúng ta phải ứng xử thế nào? Kinh Thánh, Lời hằng sống của Đức Chúa Trời, không lảng tránh chủ đề này mà cung cấp cho chúng ta những nguyên tắc khôn ngoan, thực tiễn và đầy quyền năng để đối phó với người tiêu cực một cách khôn ngoan và yêu thương, trong khi vẫn giữ gìn tâm linh và sự bình an của chính mình.

Trước khi tìm hiểu cách đối phó, chúng ta cần nhìn thấu suốt theo quan điểm Kinh Thánh về gốc rễ của sự tiêu cực. Nó không đơn thuần là một tính cách, mà thường phản ánh một tình trạng tâm linh sâu xa hơn.

• Sự Xác Thịt và Tội Lỗi (Galati 5:19-21): Sứ đồ Phao-lô liệt kê "các việc của xác thịt", trong đó có "sự thờ hình tượng, tà thuật, sự thù oán, sự tranh đấu, sự ghen ghét, sự nóng giận, sự cãi lẫy, sự bất bình, sự bè đảng". Tinh thần gây gổ (eritheia trong tiếng Hy Lạp, có nghĩa là tranh đua ích kỷ, chính trị phe nhóm), sự bất bình (dichostasiai – chia rẽ, bè phái), và thói hay cãi lẫy đều là những biểu hiện của xác thịt, sinh ra môi trường tiêu cực.
• Thiếu Lòng Biết Ơn và Hay Phàn Nàn: Thái độ của dân Y-sơ-ra-ên trong đồng vắng là hình ảnh kinh điển về sự tiêu cực xuất phát từ lòng vô tín và không biết ơn (Dân số ký 14:27). Chúa phán: "Ta sẽ nghe các lời phàn nàn của dân Y-sơ-ra-ên nói nghịch cùng ta cho đến chừng nào?" Từ "phàn nàn" trong tiếng Hê-bơ-rơ (telunah) mang nghĩa oán trách, kêu ca. Sứ đồ Phao-lô cũng cảnh báo: "Chớ lằm bằm như mấy kẻ kia" (1 Cô-rinh-tô 10:10), liên hệ trực tiếp đến bài học từ đồng vắng.
• Sự Khôn Ngoan Thuộc Về Đất và Xác Thịt (Gia-cơ 3:14-16): Gia-cơ mô tả thứ "sự khôn ngoan" đối lập với sự khôn ngoan từ trên cao. Đó là sự khôn ngoan "có sự ghen tương và tranh cạnh", dẫn đến "sự lộn lạo và đủ mọi thứ việc ác". Nơi nào có sự ghen tương (zelos) và tranh cạnh (eritheia), nơi đó có sự lộn lạo và mọi việc ác – một mảnh đất màu mỡ cho sự tiêu cực phát triển.

Kinh Thánh không kêu gọi chúng ta cách ly hoàn toàn với thế gian hay những người có vấn đề, nhưng dạy chúng ta sống khôn ngoan như con rắn, đơn sơ như chim bồ câu (Ma-thi-ơ 10:16).

1. Giữ Gìn Tấm Lòng và Tâm Trí Mình (Châm Ngôn 4:23): Đây là nguyên tắc nền tảng. "Khá cẩn thận giữ tấm lòng của con hơn hết, vì các nguồn sự sống do nơi nó mà ra." Chúng ta không thể kiểm soát lời nói hay thái độ của người khác, nhưng có trách nhiệm bảo vệ "nguồn sự sống" của chính mình. Sự tiêu cực từ người khác sẽ tấn công trực tiếp vào nguồn sự sống (bình an, vui mừng, đức tin) nếu chúng ta không có hàng rào bảo vệ.

2. Phân Biệt Và Có Giới Hạn Khôn Ngoan (Rô-ma 16:17-18): Sứ đồ Phao-lô đưa ra chỉ dẫn rất rõ ràng: "Hỡi anh em, tôi khuyên anh em hãy coi chừng những kẻ gây nên bè đảng và làm gương xấu, nghịch với sự dạy dỗ mà anh em đã nhận. Phải tránh xa họ đi. Vì những người đó chẳng hầu việc Đấng Christ, Chúa chúng ta, song hầu việc cái bụng họ, và lấy những lời ngon ngọt dua nịnh dỗ dành lòng kẻ thật thà." Từ "tránh xa" (ekklino) nghĩa là nghiêng sang một bên, lánh khỏi. Đây không phải là sự ghét bỏ, mà là hành động khôn ngoan để bảo vệ Hội Thánh khỏi sự chia rẽ và bảo vệ chính mình khỏi ảnh hưởng xấu.

3. Đáp Lại Bằng Sự Nhịn Nhục, Yêu Thương Và Lành Mạnh (2 Ti-mô-thê 2:24-26): Đối với những người trong Hội Thánh có tinh thần tranh cãi, Phao-lô dạy Timôthê: "Tôi tớ của Chúa không nên ưa sự tranh cạnh, nhưng phải ở tử tế với mọi người, có tài dạy dỗ, chịu đựng sự dữ, lấy lòng mềm mại mà sửa dạy những kẻ chống trả." Mục đích cuối cùng không phải là "thắng" cuộc tranh luận, mà là qua sự nhu mì (prautes – sự dịu dàng, khiêm nhường) và nhịn nhục, có thể giúp họ "tỉnh ngộ mà gỡ mình khỏi lưới ma quỉ." Điều này đòi hỏi tấm lòng của người chăn chiên.

4. Theo Đuổi Sự Hòa Thuận và Gây Dựng (Rô-ma 14:19, Ê-phê-sô 4:29): "Thế thì, chúng ta hãy tìm cách làm nên điều hòa thuận và điều gây dựng cho lẫn nhau." Lời nói của chúng ta phải trở thành công cụ xây dựng, chứ không phải phá đổ. "Chớ có một lời dữ nào ra từ miệng anh em; nhưng khi đáng nói, hãy nói một vài lời lành giúp ơn cho và có ích lợi cho kẻ nghe đến." Trong môi trường tiêu cực, lời "có ích lợi cho kẻ nghe" (oikodomen – xây dựng lên) chính là một hành động phản văn hóa mạnh mẽ.

Đa-vít đối diện với Sau-lơ: Vua Sau-lơ trở nên đầy ghen tương, nghi ngờ và tìm giết Đa-vít. Đa-vít đã ứng xử thế nào? (1) Ông tôn trọng chức vụ của Sau-lơ là người được xức dầu của Đức Giê-hô-va, dù cá nhân ông ấy thất bại (1 Sa-mu-ên 24:6). (2) Ông không đáp lại lời nguyền rủa bằng lời nguyền rủa (khi bị Si-mê-ên ném đá và rủa sả, ông nhìn nhận điều đó dưới sự cho phép của Chúa – 2 Sa-mu-ên 16:5-12). (3) Ông chạy đến cùng Chúa trong mọi sự oán ghét (Thi Thiên 57, 142 được viết trong hang đá). Đa-vít giữ lòng mình trước mặt Chúa, chứ không để phản ứng của mình bị điều khiển bởi sự ác của Sau-lơ.

Chúa Giê-xu đối diện với những người Pha-ri-si chống đối: Chúa Giê-xu thường xuyên đối mặt với sự chỉ trích, thách thức và thái độ tiêu cực từ các nhà lãnh đạo tôn giáo. Ngài đối phó bằng nhiều cách: (1) Đôi khi Ngài chất vấn lại bằng câu hỏi sắc bén để phơi bày lòng họ (Mác 11:27-33). (2) Đôi khi Ngài dùng ngụ ngôn để cảnh tỉnh (Ma-thi-ơ 21:33-46). (3) Có lúc Ngài cảnh báo công khai về sự giả hình của họ (Ma-thi-ơ 23). (4) Nhưng cũng có lúc Ngài im lặng trước mặt Hê-rốt (Lu-ca 23:9). Sự đáp trả của Ngài luôn được hướng dẫn bởi sự khôn ngoan thiên thượng và thời điểm của Cha, không phải bởi phản ứng cảm xúc.

1. Tự Kiểm Tra Trước (Ma-thi-ơ 7:3-5): Khi cảm thấy bị ảnh hưởng nặng nề bởi sự tiêu cực của ai đó, trước hết hãy tự hỏi: "Có điều gì trong tôi đang phản ứng mạnh mẽ với điều này không? Có sự kiêu ngạo, nhạy cảm quá mức, hay tổn thương cũ nào trong tôi không?" Hãy cầu xin Chúa soi sáng để nhận diện "cây đà" trong mắt mình trước.

2. Thiết Lập Ranh Giới Lành Mạnh (Trong Tinh Thần Yêu Thương): Điều này có thể có nghĩa là:
- Giới hạn thời gian tiếp xúc: Không cần thiết phải có mặt mọi lúc mọi nơi với người đó.
- Chuyển hướng cuộc trò chuyện: Khi họ bắt đầu phàn nàn, khéo léo dẫn dắt câu chuyện về một chủ đề tích cực, hoặc chia sẻ một điều phước lành bạn vừa nhận được.
- Nói lên điều bạn cần một cách rõ ràng và yêu thương: "Tôi hiểu bạn đang thất vọng. Chúng ta có thể cùng nhau tìm một giải pháp được không?" hoặc "Tôi cảm thấy nản lòng khi chúng ta chỉ tập trung vào vấn đề. Chúng ta hãy cùng cầu nguyện về điều này nhé."

3. Thay Thế Tiêu Cực Bằng Tích Cực (Phi-líp 4:8): Đây là vũ khí chủ động. "Hỡi anh em, những sự chân thật, đáng tôn, công bình, thanh sạch, đáng yêu chuộng, đáng khen, thì anh em phải nghĩ đến." Hãy chủ động "nghĩ đến" (logizomai – tính toán, suy xét) những điều này. Trong lòng tràn ngập Lời Chúa và sự vui mừng của Thánh Linh, chúng ta sẽ ít bị ảnh hưởng bởi sự tiêu cực bên ngoài.

4. Cầu Nguyện Cho Người Đó và Cho Chính Mình:
- Cầu nguyện cho họ: Xin Chúa chạm đến nỗi đau, sự thiếu an toàn hay gốc rễ tâm linh khiến họ trở nên tiêu cực. Cầu xin ân điển và sự giải cứu của Chúa cho đời sống họ.
- Cầu nguyện cho chính mình: Xin Chúa ban sự nhịn nhục (hupomone – sự bền đỗ), khôn ngoan, và tấm lòng yêu thương chân thật. Cầu xin Ngài bảo vệ tâm trí và cảm xúc của bạn.

5. Tìm Kiếm Sự Gây Dựng Từ Cộng Đồng Lành Mạnh (Hê-bơ-rơ 10:24-25): Đừng cô lập bản thân. Hãy tích cực tham gia vào mối thông công với những anh chị em có tinh thần tích cực, gây dựng đức tin, nơi bạn được khích lệ và bồi dưỡng. Sự cân bằng này là vô cùng quan trọng.

Kinh Thánh cho thấy có những lúc việc tách ra là cần thiết để bảo vệ sự trong sạch của Hội Thánh và sự lành mạnh cá nhân. Điều này áp dụng khi:
1. Người đó từ chối sự sửa dạy và tiếp tục gây chia rẽ (bè đảng) (Tít 3:10-11).
2. Sự hiện diện của họ khiến bạn liên tục sa vào tội lỗi (như nóng giận, nói hành, oán giận) và làm hại đến mối quan hệ của bạn với Chúa.
3. Họ thuộc về nhóm "kẻ hay nói xấu, kẻ ham ăn, kẻ say sưa" mà Phao-lô dạy chúng ta "chớ ăn chung" (1 Cô-rinh-tô 5:11). Quyết định này cần được thực hiện cách cầu nguyện, khôn ngoan và có thể tham khảo ý kiến của những người lãnh đạo thuộc linh trưởng thành.

Kết Luận

Đối phó với người tiêu cực không đơn giản là một kỹ năng giao tiếp, mà là một cuộc chiến thuộc linh đòi hỏi sự khôn ngoan từ trên cao, đức tính của Thánh Linh và lòng yêu thương vững vàng trong chân lý. Chúng ta được kêu gọi không trở nên tiêu cực như họ, cũng không trở nên cay đắng vì họ, nhưng trở nên giống như Chúa Giê-xu Christ – Đấng đầy ân điển và lẽ thật (Giăng 1:14). Ngài biết rõ sự xấu xa trong lòng người, nhưng vì yêu thương, Ngài đã chịu đựh thập tự giá. Cũng vậy, với sự đầy dẫy Thánh Linh, chúng ta có thể bước đi trong sự bình an siêu nhiên, dùng lời nói và thái độ để gây dựng, luôn gìn giữ tấm lòng mình, và phó thác mọi sự cho Đấng xét đoán công bình. Hãy nhớ lời chép: "Đừng để sự ác thắng mình, nhưng hãy lấy thiện thắng ác" (Rô-ma 12:21).