Giáo Hội Công Giáo: Một Nhánh Của Kitô Giáo Hay Một Tôn Giáo Riêng Biệt?
Trong hành trình tìm hiểu chân lý thuộc linh, một câu hỏi thường được đặt ra giữa vòng các tín hữu Tin Lành là về vị trí của Giáo hội Công giáo Rôma. Đây không chỉ là một câu hỏi về lịch sử hay giáo hội học, mà còn là một vấn đề thần học then chốt liên quan đến sự hiểu biết về Hội Thánh của Đấng Christ, thẩm quyền tối cao và con đường cứu rỗi. Bài nghiên cứu này sẽ dùng Lời Đức Chúa Trời làm nền tảng để tìm hiểu một cách khách quan, với mong ước soi sáng cho con cái Chúa dựa trên Kinh Thánh, là tiêu chuẩn duy nhất cho đức tin và sự thực hành (2 Ti-mô-thê 3:16-17).
Về mặt lịch sử, Kitô giáo trong những thế kỷ đầu tiên là một thực thể tương đối thống nhất, mặc dù đã có những khác biệt về thần học và thực hành giữa các trung tâm như An-ti-ốt, A-léc-xan-ri và Rô-ma. Sự kiện Đế quốc La Mã công nhận Kitô giáo và sau đó, quyền lực chính trị dần tập trung ở Giám mục Rôma (Đức Giáo hoàng), đã đặt nền móng cho sự phát triển của Giáo hội Công giáo Rôma như một tổ chức có cấu trúc phẩm trật tập quyền. Điều này đạt đến đỉnh điểm trong sự phân rẽ lớn năm 1054 giữa Đông phương (Chính Thống giáo) và Tây phương (Công giáo Rôma), và sau đó là cuộc Cải Chánh vào thế kỷ 16, dẫn đến sự hình thành của các Giáo hội Kháng Cách (Tin Lành).
Vậy, "Kitô giáo" (Christianity) là một thuật ngữ rộng chỉ tất cả những ai tuyên xưng đức tin nơi Chúa Giê-xu Christ là Con Đức Chúa Trời và là Cứu Chúa. Trong phạm vi này, tồn tại ba nhánh chính: **Công giáo Rôma, Chính Thống giáo Đông phương, và Kháng Cách (Tin Lành)**. Do đó, xét về mặt lịch sử và xã hội học, Công giáo Rôma được xem là một nhánh chính yếu và lâu đời của Kitô giáo.
Tuy nhiên, khi xem xét dưới lăng kính thần học dựa trên Kinh Thánh, chúng ta thấy có những khác biệt sâu sắc và căn bản giữa giáo lý Công giáo và những lời dạy được tìm thấy trong Kinh Thánh. Đây chính là lý do chính yếu dẫn đến cuộc Cải Chánh, với khẩu hiệu Sola Scriptura (Duy Kinh Thánh).
1. Thẩm Quyền Tối Cao (Sola Scriptura vs. Truyền Thống và Huấn Quyền):
Giáo hội Công giáo dạy rằng thẩm quyền đến từ hai nguồn ngang hàng: Kinh Thánh và Truyền Thống Thánh (được Giáo hội giải thích). Huấn quyền (Magisterium) của Giáo hoàng và các Giám mục có thẩm quyền công bố tín điều mới. Ngược lại, Kinh Thánh dạy rằng Lời Đức Chúa Trời là thẩm quyền tối cao, đầy đủ và rõ ràng cho mọi vấn đề về đức tin và đạo đức.
"Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình, hầu cho người thuộc về Đức Chúa Trời được trọn vẹn và sắm sẵn để làm mọi việc lành." (2 Ti-mô-thê 3:16-17)Từ Hy Lạp "theopneustos" (θεόπνευστος) được dịch là "bởi Đức Chúa Trời soi dẫn", nghĩa là "được Đức Chúa Trời thở ra". Kinh Thánh tự nó đã đủ để khiến người tin "được trọn vẹn". Chúa Giê-xu khi bị Sa-tan cám dỗ, Ngài đã ba lần đáp lại bằng Lời Kinh Thánh: "Có lời chép..." (Ma-thi-ơ 4:1-11), chứ không viện dẫn đến truyền thống hay thẩm quyền nào khác.
2. Con Đường Cứu Rỗi (Sola Gratia & Sola Fide vs. Ân Điển và Công Đức):
Đây là điểm khác biệt then chốt. Giáo lý Công giáo chính thống dạy rằng ân điển (grace) của Đức Chúa Trời được ban qua các bí tích (sacraments), và người tin phải hợp tác với ân điển đó qua các việc lành, sự đau đớn (trong luyện ngục) để đạt được sự công bình cần thiết để vào thiên đàng. Sự cứu rỗi vừa bởi ân điển, vừa bởi công đức.
Tuy nhiên, Kinh Thánh dạy rõ ràng về sự cứu rỗi bởi ân điển duy nhất, qua đức tin duy nhất nơi Chúa Giê-xu Christ duy nhất:
"Vả, ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu, điều đó không phải đến từ anh em, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời. Ấy chẳng phải bởi việc làm đâu, hầu cho không ai khoe mình." (Ê-phê-sô 2:8-9)Từ Hy Lạp "chariti" (χάριτι) nghĩa là "bởi ân điển", chỉ về sự ban cho nhưng không, không đòi hỏi gì từ phía con người. Sự công bình mà chúng ta cần không phải là công đức tích lũy, mà là sự công bình của chính Đấng Christ được kể cho chúng ta qua đức tin:
"Vả, chúng ta tưởng rằng người ta được xưng công bình bởi đức tin, chớ không bởi việc làm theo luật pháp." (Rô-ma 3:28)Chúa Giê-xu đã hoàn tất công việc cứu chuộc trên thập tự giá. Tiếng kêu "Mọi sự đã được trọn" (Giăng 19:30) là lời tuyên bố về một công việc đã hoàn thành, không cần thêm bất cứ sự đau đớn nào từ con người hay trong luyện ngục (một khái niệm không có trong Kinh Thánh).
3. Trung Bảo Duy Nhất (Solus Christus vs. Đức Mẹ và Các Thánh):
Giáo lý Công giáo khuyến khích tín hữu cầu nguyện với Đức Mẹ Maria và các thánh, xem họ như những đấng trung gian cầu bầu (intercessors) trước Đức Chúa Trời. Maria được tôn vinh là "Đấng Trung Gian mọi ơn" (Mediatrix of all graces).
Kinh Thánh dạy cách dứt khoát về Đấng Trung Bảo duy nhất giữa Đức Chúa Trời và loài người:
"Vì chỉ có một Đức Chúa Trời, và chỉ có một Đấng Trung Gian ở giữa Đức Chúa Trời và loài người, tức là Đức Chúa Jêsus Christ, là người." (1 Ti-mô-thê 2:5)Chúa Giê-xu phán: "Ta là đường đi, lẽ thật, và sự sống; chẳng bởi ta thì không ai được đến cùng Cha." (Giăng 14:6). Sách Hê-bơ-rơ trình bày Chúa Giê-xu là Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm duy nhất và trọn vẹn, "hằng sống để cầu thay" cho chúng ta (Hê-bơ-rơ 7:25). Việc tìm kiếm một đấng trung gian khác ngoài Đấng Christ là phủ nhận sự đầy đủ và trọn vẹn của chức vụ Ngài.
4. Bí Tích và Sự Cứu Rỗi:
Trong Công giáo, bảy bí tích (như Thánh Lễ, Rửa Tội, Giải Tội...) được xem như những phương tiện thiết yếu để ban phát ân điển cứu rỗi. Đặc biệt, Thánh Lễ (Eucharist) được xem là của lễ hy sinh không đổ máu của Chúa Christ được dâng lên nhiều lần.
Kinh Thánh dạy rằng sự hy sinh của Chúa Christ là một lần đủ cả:
"Ấy là bởi sự hiến dâng chỉ một lần mà Ngài làm cho những kẻ nên thánh được trọn vẹn đời đời." (Hê-bơ-rơ 10:14)Từ Hy Lạp "ephapax" (ἐφάπαξ) nhấn mạnh tính chất "một lần, mãi mãi" của sự hy sinh này. Do đó, không cần phải lặp lại hay "tái diễn" sự hy sinh đó trong Thánh Lễ. Phép Báp-têm và Tiệc Thánh (Bữa Ăn Tối của Chúa) trong Kinh Thánh là những nghi thức làm chứng và tưởng niệm về ân điển đã được ban cho, chứ không phải là phương tiện để kiếm được ân điển đó.
"Vì bằng huyết đó, Ngài đã làm nên hòa giải một lần đủ cả, đặng đem những vật thánh về trên trời." (Hê-bơ-rơ 9:12)
Việc hiểu rõ những khác biệt này không nhằm mục đích lên án hay khinh miệt, nhưng để xây dựng trên nền tảng vững chắc là Lời Chúa. Dưới đây là những áp dụng thiết thực:
1. Xây Dựng Đời Sống Cá Nhân Trên Nền Tảng Duy Kinh Thánh:
Mỗi tín hữu cần có trách nhiệm cá nhân trong việc đọc, nghiên cứu và vâng theo Lời Chúa (Công vụ 17:11). Đừng ỷ lại hoàn toàn vào sự giải kinh của bất kỳ cá nhân hay tổ chức nào. Hãy dùng Kinh Thánh để kiểm nghiệm mọi lời dạy (1 Giăng 4:1).
2. Giữ Vững Sự Tín Thác Nơi Công Việc Trọn Vẹn Của Đấng Christ:
Sự bình an và sự tự do của Cơ Đốc nhân đến từ sự xác quyết rằng chúng ta được xưng công bình bởi đức tin nơi Chúa Giê-xu, chứ không bởi nỗ lực giữ luật hay tích lũy công đức. Điều này giải phóng chúng ta khỏi gánh nặng tôn giáo để phục vụ Chúa bởi lòng biết ơn và yêu mến (Rô-ma 8:1).
3. Cầu Nguyện Trực Tiếp với Đức Chúa Cha Nhờ Danh Chúa Giê-xu:
Hãy tận dụng đặc ân lớn lao là được đến gần Chúa cách trực tiếp. Chúng ta có thể "vậy, chúng ta hãy lấy đức tin thật lòng, với lòng được rảy sạch khỏi lương tâm ác, thân thể rửa bằng nước trong, mà đến gần Chúa" (Hê-bơ-rơ 10:22). Chúa Giê-xu là Đấng Trung Bảo đầy đủ và hiệu nghiệm.
4. Truyền Giáo và Đối Thoại Trong Tình Yêu Thương và Lẽ Thật:
Khi tiếp xúc với anh chị em Công giáo, thái độ của chúng ta phải là yêu thương, tôn trọng và khiêm nhường. Hãy tập trung vào việc rao giảng Phúc Âm thuần túy về Chúa Giê-xu Christ và sự chết, sự sống lại của Ngài (1 Cô-rinh-tô 15:3-4). Chính Thánh Linh sẽ cáo trách và dẫn dắt lòng người đến với lẽ thật. Hãy sẵn sàng giải bày về niềm hy vọng của mình với sự nhu mì và kính sợ (1 Phi-e-rơ 3:15).
Vậy, xét về mặt lịch sử và xã hội, Giáo hội Công giáo Rôma là một nhánh chính của Kitô giáo, với một cấu trúc và truyền thống lâu đời. Tuy nhiên, xét về mặt thần học dựa trên thẩm quyền tối cao của Kinh Thánh, có những khác biệt căn bản và hệ trọng liên quan đến chính cốt lõi của Phúc Âm: thẩm quyền, con đường cứu rỗi, và Đấng Trung Bảo.
Là những tín hữu Tin Lành, chúng ta được kêu gọi không phải để chỉ trích, nhưng để kiên định rao truyền Phúc Âm thuần khiết của ân điển mà các nhà Cải Chánh đã khôi phục: Chỉ bởi Kinh Thánh, chỉ bởi đức tin, chỉ bởi ân điển, chỉ bởi Đấng Christ, và chỉ vì vinh hiển Đức Chúa Trời mà thôi (Soli Deo Gloria).
Ước mong mỗi chúng ta, dù thuộc truyền thống nào, đều hướng lòng về Chúa Giê-xu Christ, "là đầu của Hội thánh, tức là đầu của thân thể Ngài" (Cô-lô-se 1:18), và tìm kiếm sự hiệp một thật không phải trong nghi lễ hay tổ chức, nhưng trong Thánh Linh và lẽ thật của Ngài (Ê-phê-sô 4:3-6).