Tính bất khả ngộ của Giáo hoàng có phù hợp với Kinh Thánh không?

Trong thế giới Cơ Đốc giáo, học thuyết về tính bất khả ngộ (infallibility) của Giáo hoàng là một trong những giáo lý gây tranh cãi và tạo nên sự khác biệt sâu sắc giữa Công giáo La Mã và Kháng Cách (Tin Lành). Với tư cách là những người nghiên cứu Kinh Thánh dưới ánh sáng của Lời Chúa, chúng ta cần xem xét học thuyết này một cách cẩn trọng, khiêm nhường và tuyệt đối lấy Kinh Thánh làm thẩm quyền tối cao (sola Scriptura). Bài viết này sẽ đi sâu phân tích nguồn gốc, luận cứ và đối chiếu học thuyết này với lẽ thật không hề sai lầm được tìm thấy trong Kinh Thánh.

Học thuyết chính thức này được Công đồng Vatican I (năm 1870) định tín. Theo đó, Giáo hoàng, với tư cách là "mục sư và giáo sư tối cao của mọi tín hữu", khi thi hành chức vụ ex cathedra (từ ngai tòa) để định tín một giáo lý về đức tin hoặc luân lý, thì được ơn bất khả ngộ, tức là không thể sai lầm. Ân điển này được cho là đã được Chúa Giê-xu hứa ban cho Phi-e-rơ và những người kế vị ông.

Trọng tâm thần học của vấn đề nằm ở hai câu hỏi then chốt: (1) Kinh Thánh có ủy thác thẩm quyền tối cao và không thể sai lầm cho một cá nhân lãnh đạo Hội Thánh không? (2) Phi-e-rơ có phải là "Giáo hoàng" đầu tiên với quyền kế vị được truyền lại không?

Những người ủng hộ học thuyết thường dựa vào một số câu Kinh Thánh chính. Chúng ta sẽ cùng giải nghĩa từng phân đoạn trong ngữ cảnh của nó.

1. Ma-thi-ơ 16:18-19 - "Còn ta, ta bảo ngươi rằng: Ngươi là Phi-e-rơ, ta sẽ lập Hội thánh ta trên đá nầy, các cửa âm phủ chẳng thắng được hội đó. Ta sẽ giao chìa khóa nước thiên đàng cho ngươi; hễ điều gì mà ngươi buộc dưới đất, thì cũng sẽ phải buộc ở trên trời, và điều gì mà ngươi mở dưới đất, thì cũng sẽ được mở ở trên trời."

• Giải Nghĩa: Đây là phân đoạn nòng cốt. Từ Hy Lạp cho "Phi-e-rơ" là Petros (một hòn đá nhỏ, tảng đá lăn), còn "đá" mà Chúa Giê-xu sẽ xây Hội Thánh là petra (nền đá lớn, vầng đá). Sự khác biệt này rõ ràng trong nguyên ngữ.
• Đá (Petra) Là Gì? Bối cảnh trực tiếp là lời tuyên xưng của Phi-e-rơ: "Chúa là Đấng Christ, Con Đức Chúa Trời hằng sống" (câu 16). Nền tảng của Hội Thánh chính là Đấng Christ và chân lý về Ngài, chứ không phải cá nhân Phi-e-rơ. Sứ đồ Phao-lô cũng xác nhận điều này: "Vì, chẳng ai có thể lập một nền khác ngoài nền đã lập, là Đức Chúa Jêsus Christ" (I Cô-rinh-tô 3:11).
• Chìa Khóa Nước Thiên Đàng: Quyền "buộc và mở" này, theo ngữ cảnh Do Thái, là quyền rao giảng Phúc Âm, mở cửa cho người tin và tuyên bố sự phán xét đối với kẻ chối bỏ. Chính Phi-e-rơ đã dùng "chìa khóa" này để mở cửa Phúc Âm cho người Do Thái (Công vụ 2), người Sa-ma-ri (Công vụ 8) và người Ngoại (Công vụ 10). Quyền nầy không độc quyền thuộc về Phi-e-rơ, vì Chúa Giê-xu sau đó cũng ban quyền tương tự cho tất cả các môn đồ (Ma-thi-ơ 18:18).

2. Lu-ca 22:31-32 - "Hỡi Si-môn, Si-môn, nầy quỉ Sa-tan đã đòi sàng sảy ngươi như lúa mì. Song ta đã cầu nguyện cho ngươi, hầu cho đức tin ngươi không thiếu thốn. Vậy, đến khi ngươi đã hối cải, hãy làm cho vững chí anh em mình."

• Lời cầu nguyện đặc biệt của Chúa Giê-xu cho Phi-e-rơ nhằm giữ ông trong đức tin sau khi chối Chúa, để sau đó ông có thể làm vững lòng các anh em. Đây là một sự chuẩn bị ân điển cá nhân cho sự thất bại và phục hồi của Phi-e-rơ, chứ không phải là một lời hứa về ơn vô ngộ cho ông và những người kế vị. Phi-e-rơ sau này vẫn có lúc sai lầm và bị Phao-lô sửa dạy trực diện (Ga-la-ti 2:11-14).

3. Giăng 21:15-17 - "Hãy chăn chiên ta."

• Đây là sự phục hồi và ủy nhiệm chức vụ chăn bầy cho Phi-e-rơ sau khi ông chối Chúa. Trách nhiệm này về sau cũng được Phao-lô giao cho các trưởng lão tại Ê-phê-sô (Công vụ 20:28) và chính Phao-lô khuyên Phierơ là "kẻ làm trưởng lão" phải chăn bầy của Đức Chúa Trời (I Phi-e-rơ 5:1-2). Chức vụ chăn bầy là trách nhiệm chung của các trưởng lão/giám mục, không phải chức vụ độc tôn của một người.

Kinh Thánh Tân Ước vẽ nên một bức tranh rất rõ ràng về cơ cấu lãnh đạo Hội Thánh, hoàn toàn không có khái niệm về một "giáo hoàng" đơn nhất với quyền tối thượng và không thể sai lầm.

1. Quyền Đứng Đầu Tuyệt Đối Thuộc Về Chúa Giê-xu Christ:
"Ngài là đầu của thân thể, tức là Hội thánh... hầu cho trong mọi vật, Ngài đứng đầu hàng." (Cô-lô-se 1:18).
"Ngài đã bắt muôn vật phục dưới chân Đấng Christ, và ban cho Đấng Christ làm đầu Hội thánh" (Ê-phê-sô 1:22).
Hội Thánh chỉ có một Đầu duy nhất, bất khả ngộ, đó là Đấng Christ. Mọi sự lãnh đạo khác đều phải phục vụ và phục tùng dưới Đầu này.

2. Chức Vụ Sứ Đồ Và Sự Bình Đẳng: Phi-e-rơ luôn được nhắc đến là "một" trong các sứ đồ, chứ không phải "người cai trị" họ. Trong Công đồng đầu tiên tại Giê-ru-sa-lem (Công vụ 15), mặc dù Phi-e-rơ có phát biểu, nhưng quyết định cuối cùng được đưa ra bởi "các sứ đồ và trưởng lão" (câu 22) với sự đồng thuận của cả Hội Thánh (câu 28). Gia-cơ, chứ không phải Phi-e-rơ, dường như là người chủ tọa và tổng kết hội nghị (Công vụ 15:13-21). Phao-lô cũng khẳng định mình không hề thua kém các sứ đồ tối cao (tức là Phi-e-rơ, Gia-cơ, Giăng) (II Cô-rinh-tô 11:5, 12:11).

3. Mô Hình Lãnh Đạo Tập Thể (Nhiều Trưởng Lão): Trong mọi Hội Thánh địa phương được thành lập, các sứ đồ đều lập nhiều trưởng lão (giám mục) để coi sóc, chứ không chỉ một người (Công vụ 14:23, Tít 1:5). Ngay cả khi Phi-e-rơ viết thư, ông tự xưng mình là "kẻ làm trưởng lão như anh em" (I Phi-e-rơ 5:1). Kinh Thánh không hề ghi lại việc Phi-e-rơ chỉ định một người kế vị duy nhất cho mình tại Rô-ma hay bất cứ đâu.

Kinh Thánh thành thật ghi lại những lỗi lầm của tất cả những người được Chúa sử dụng, kể cả Phi-e-rơ, để chứng minh rằng duy chỉ Đức Chúa Trời và Lời Ngài là hoàn toàn không sai lầm.

• Phi-e-rơ chối Chúa ba lần (Ma-thi-ơ 26:69-75).
• Phi-e-rơ bị Phao-lô quở trách vì sự giả hình về việc ăn uống với người Ngoại (Ga-la-ti 2:11-14). Một người "bất khả ngộ" không thể mắc sai lầm nghiêm trọng về giáo lý và hành vi như vậy.
• Ngay cả sau ngày Lễ Ngũ Tuần, Phi-e-rơ vẫn cần sự mặc khải đặc biệt (qua sự hiện thấy) để hiểu rằng Phúc Âm là cho cả dân Ngoại (Công vụ 10). Điều này cho thấy sự hiểu biết của ông vẫn đang được Lời Chúa uốn nắn.

Lời Chúa Là Thẩm Quyền Tối Hậu:
"Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình, hầu cho người thuộc về Đức Chúa Trời được trọn vẹn và sắm sẵn để làm mọi việc lành." (II Ti-mô-thê 3:16-17).
Thẩm quyền không thể sai lầm được trao cho Kinh Thánh – Lời được Đức Chúa Trời hà hơi – chứ không phải cho bất kỳ một con người hay thể chế nào. Mọi lời dạy dỗ, kể cả của sứ đồ, đều phải được suy xét và đối chiếu với Kinh Thánh (Công vụ 17:11). Đây là nền tảng của nguyên tắc sola Scriptura (chỉ duy Kinh Thánh) của Cải chánh Tin Lành.

Từ sự phân tích trên, chúng ta rút ra những bài học quý báu cho đức tin và nếp sống của mình:

1. Tập Trung Vào Đấng Christ, Nền Đá Duy Nhất: Thay vì đặt niềm tin vào sự không sai lầm của bất kỳ lãnh đạo tôn giáo nào, chúng ta đặt trọn vẹn niềm tin nơi Chúa Giê-xu Christ, là nền tảng vững chắc và duy nhất (I Cô-rinh-tô 3:11). Sự cứu rỗi, hướng dẫn và bình an của chúng ta đến từ Ngài.

2. Trung Thành Với Kinh Thánh Là Thẩm Quyền Tối Cao: Chúng ta phải siêng năng học hỏi, đối chiếu mọi lời giảng dạy với Kinh Thánh như người Bê-rê trung tín (Công vụ 17:11). Lời Chúa là "thanh gươm của Đức Thánh Linh" (Ê-phê-sô 6:17) để phân biệt chân lý với sai lầm.

3. Sống Trong Hội Thánh Địa Phương Với Sự Lãnh Đạo Tập Thể: Hãy tích cực dự phần trong một Hội Thánh địa phương nơi có sự lãnh đạo tập thể của nhiều trưởng lão/chấp sự, cùng nhau vâng phục Đấng Christ là Đầu. Hãy học tập thái độ tôn trọng, vâng phục và cũng có trách nhiệm góp ý xây dựng trong tình yêu thương (Hê-bơ-rơ 13:17).

4. Có Tinh Thần Khiêm Nhường Và Có Thể Sửa Sai: Mỗi chúng ta, dù là tín hữu hay người lãnh đạo, đều có thể sai lầm. Hãy giữ tấm lòng khiêm nhường, sẵn sàng lắng nghe sự sửa dạy từ Lời Chúa và từ anh em trong Chúa. "Sự kính sợ Đức Giê-hô-va là khởi đầu sự khôn ngoan" (Châm ngôn 9:10).

Sau khi đối chiếu kỹ lưỡng với toàn bộ lời chứng của Kinh Thánh, chúng ta phải kết luận rằng học thuyết về tính bất khả ngộ của Giáo hoàng không phù hợp với Kinh Thánh. Kinh Thánh không hề dạy về một chức vụ giáo hoàng kế vị Phi-e-rơ, càng không hứa ban đặc ân "vô ngộ" cho bất kỳ con người tội lỗi nào. Trái lại, Kinh Thánh tôn cao Chúa Giê-xu Christ là Đầu duy nhất, bất khả ngộ của Hội Thánh; trao thẩm quyền tối cao cho Lời được Đức Chúa Trời hà hơi; và mô tả mô hình lãnh đạo tập thể, hỗ tương giữa vòng các trưởng lão.

Lịch sử Hội Thánh cho thấy những tranh cãi, sai lầm lớn của nhiều vị giáo hoàng, càng xác nhận sự khả ngộ của con người. Ân điển của Đức Chúa Trời không phải là biến một người trở nên không thể sai lầm, mà là ban Thánh Linh và Lời Ngài để cả Hội Thánh cùng nhau học hỏi, vâng theo và được Lời Chúa sửa dạy, hầu cho ngày càng trở nên giống như Đấng Christ – Đấng duy nhất là Chân lý toàn hảo (Giăng 14:6).

Ước mong mỗi chúng ta luôn quy hướng về Chúa Giê-xu, bám chắc vào Lời Ngài, và sống trong sự hiệp một của Thân Thể Đấng Christ, hầu cho "chúng ta... nên một trọn vẹn trong Ngài" (Cô-lô-se 2:9-10).