Dòng Xitô là gì?

Trong lịch sử Cơ Đốc giáo, Dòng Xitô (tiếng Latinh: Ordo Cisterciensis) nổi lên như một phong trào cải cách tu viện mạnh mẽ vào thế kỷ thứ 11, với lý tưởng quay trở về sự đơn giản, khổ hạnh và lao động chân tay, phản ứng lại sự giàu có và phức tạp hóa của đời sống tu trì đương thời. Là một nhà nghiên cứu Kinh Thánh Tin Lành, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về dòng tu này không phải để tán dương chủ nghĩa tu viện, mà để rút ra những bài học thuộc linh, đối chiếu với Lời Chúa, và xác định rõ con đường cứu rỗi duy nhất qua đức tin nơi Chúa Giê-xu Christ.

Nguồn Gốc và Lịch Sử Hình Thành Dòng Xitô

Dòng Xitô được thành lập vào năm 1098 tại Citeaux (tiếng Latinh: Cistercium), nước Pháp, bởi một nhóm tu sĩ dưới sự lãnh đạo của Robert thành Molesme. Động cơ chính là sự bất mãn với lối sống được cho là đã xa rời quy tắc nguyên thủy của Thánh Biển Đức tại Tu viện Cluny. Họ khao khát một đời sống tu trì khắt khe hơn, nghèo khó hơn, và trung thực hơn với bản văn gốc của Regula Benedicti (Luật Dòng Biển Đức).

Nhân vật then chốt đưa dòng Xitô phát triển vượt bậc là Bernard thành Clairvaux (1090-1153), một nhà thần học lỗi lạc. Sức thu hút từ nhân cách và sự giảng dạy của ông đã khiến hàng trăm người gia nhập, và trong vòng vài thập kỷ, hàng trăm tu viện Xitô được thành lập khắp châu Âu. Họ đề cao sự tự cung tự cấp qua lao động nông nghiệp, kiến trúc đơn giản không trang trí cầu kỳ, và một lịch trình cầu nguyện, lao động nghiêm ngặt.

Những Đặc Điểm Nổi Bật Của Dòng Xitô

Đời sống Xitô có thể được tóm gọn trong phương châm "Ora et Labora" (Cầu Nguyện và Lao Động), dù đây thực tế là phương châm của Dòng Biển Đức. Các đặc điểm chính bao gồm:

• Tính Khổ Hạnh và Đơn Giản: Từ kiến trúc, trang phục đến thức ăn đều hướng đến sự tối giản, từ bỏ mọi xa hoa.
• Nhấn Mạnh Lao Động Chân Tay: Các tu sĩ tự tay canh tác ruộng nương, coi lao động là phương cách để sáng danh Chúa và tránh sự lười biếng.
• Đời Sống Cộng Đồng Khép Kín: Họ sống tách biệt với thế giới bên ngoài, tập trung vào đời sống cầu nguyện chung và riêng.
• Lòng Sùng Kính Đức Mẹ Maria: Thánh Bernard đặc biệt phát triển lòng sùng kính này trong dòng.

Góc Nhìn Từ Kinh Thánh: Ân Điển Đối Lại Với Công Trạng

Khi nghiên cứu bất kỳ truyền thống tôn giáo nào, tiêu chuẩn tối cao của chúng ta phải là Lời Đức Chúa Trời. Kinh Thánh dạy rõ ràng về con đường cứu rỗi và đời sống đẹp ý Chúa.

1. Sự Cứu Rỗi: Bởi Ân Điển Qua Đức Tin, Không Bởi Việc Lành: Toàn bộ hệ thống tu viện, dù cao quý thế nào trong mắt người đời, thường vô tình (hoặc hữu ý) truyền bá một sứ điệp về sự công chính hóa bởi việc làm. Đời sống khổ hạnh, kỷ luật tự đặt ra có thể được xem như phương tiện để đạt được sự thánh thiện hoặc ân huệ từ Chúa. Điều này trái ngược hoàn toàn với Phúc Âm thuần túy.

Ê-phê-sô 2:8-9 chép: "Vả, ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu, điều đó không phải đến từ anh em, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời. Ấy chẳng phải bởi việc làm đâu, hầu cho không ai khoe mình." Từ "việc làm" trong nguyên ngữ Hy Lạp là "ergon", chỉ về mọi nỗ lực, thành tích của con người. Sự cứu rỗi là món quà ("doron") nhưng không của Đức Chúa Trời, được tiếp nhận bởi đức tin ("pistis") nơi sự chết chuộc tội của Chúa Giê-xu Christ trên thập tự giá (Rô-ma 3:24-25).

2. Sự Thánh Khiết: Vị Trí trong Christ và Sự Biến Đổi Bởi Thánh Linh: Tu viện chủ trương tách biệt khỏi thế gian để theo đuổi sự thánh khiết. Trong khi Kinh Thánh gọi chúng ta ra khỏi thế gian về phương diện tội lỗi và hệ thống nó (2 Cô-rinh-tô 6:17), chúng ta không được kêu gọi sống trong những bức tường vật lý, mà là sống trong thế gian nhưng không thuộc về nó (Giăng 17:15-18). Sự thánh khiết của Cơ Đốc nhân không đến từ môi trường địa lý hay kỷ luật tự tạo, mà đến từ vị trí trong Christ (1 Cô-rinh-tô 1:30) và sự biến đổi bởi quyền năng Đức Thánh Linh khi chúng ta nhìn xem Chúa (2 Cô-rinh-tô 3:18).

3. Lao Động và Ơn Gọi: Mọi Việc Làm Vì Sự Vinh Hiển Của Chúa: Dòng Xitô đề cao lao động chân tay, điều này có điểm tích cực khi đối chiếu với Kinh Thánh. Sách Truyền-đạo 9:10 dạy: "Phàm việc gì tay ngươi làm được, hãy làm hết sức mình." Và Cô-lô-se 3:23 khẳng định: "Mặc dầu anh em làm việc gì, hãy hết lòng mà làm, như làm cho Chúa, chớ không phải làm cho người ta." Tuy nhiên, trong quan điểm Tin Lành, mọi nghề nghiệp chân chính (không chỉ lao động chân tay trong tu viện) đều là ơn gọi từ Chúa và là cơ hội để phục vụ, làm chứng. Mục sư, giáo sĩ, nông dân, thợ mộc, bác sĩ – tất cả đều có thể làm việc như để phục vụ Chúa.