Các thánh bổn mạng là gì?

Trong bối cảnh tôn giáo đa dạng tại Việt Nam, thuật ngữ "các thánh bổn mạng" thường được nghe thấy, gắn liền với hình ảnh các vị thánh được cho là đặc biệt bảo vệ cho một cá nhân, nghề nghiệp, địa phương hay quốc gia. Là một nhà nghiên cứu Kinh Thánh theo truyền thống Tin Lành, chúng ta cần xem xét kỹ lưỡng khái niệm này dưới ánh sáng của Lời Đức Chúa Trời, để phân biệt giữa truyền thống tôn giáo và chân lý Kinh Thánh, hầu cho đức tin của chúng ta chỉ đặt nền tảng duy nhất trên Đấng Christ và Lời được linh cảm của Ngài.

Khái niệm "thánh bổn mạng" (patron saint) có nguồn gốc từ truyền thống của một số giáo hội, nơi mà các tín hữu tin rằng một vị thánh đã qua đời có thể cầu thay đặc biệt cho họ trước mặt Đức Chúa Trời, và có "quyền năng" hoặc "sự ảnh hưởng" đặc biệt trong một lĩnh vực cụ thể. Ví dụ, thánh Phê-rô được xem là bổn mạng của ngư dân, thánh Luca của bác sĩ, thánh Christopher của khách bộ hành.

Tuy nhiên, từ góc độ nghiên cứu Kinh Thánh Tin Lành, chúng ta cần đặt ra những câu hỏi then chốt: Kinh Thánh có dạy về việc các thánh đồ đã qua đời có thể nghe lời cầu nguyện của người sống và cầu thay cho họ không? Ai thực sự là Đấng Trung Bảo (Mediator) duy nhất giữa Đức Chúa Trời và loài người? Và từ "thánh" (saints) trong Kinh Thánh được định nghĩa như thế nào?

Nền tảng của đức tin Tin Lành là Chúa Giê-xu Christ là Đấng Trung Bảo duy nhất. Điều này được tuyên bố rõ ràng trong 1 Ti-mô-thê 2:5:

"Vì chỉ có một Đức Chúa Trời, và chỉ có một Đấng Trung bảo ở giữa Đức Chúa Trời và loài người, tức là Đức Chúa Jêsus Christ, là người."

Từ Hy Lạp được dùng cho "Đấng Trung bảo" là mesitēs (μεσίτης), mang ý nghĩa một người đứng giữa để hòa giải, một đại diện, một người bảo đảm. Chức vụ này thuộc về Chúa Giê-xu một cách độc tôn và trọn vẹn. Thư Hê-bơ-rơ càng làm sáng tỏ chức vụ này của Đấng Christ: "Cho nên Ngài có thể cứu toàn vẹn những kẻ nhờ Ngài mà đến gần Đức Chúa Trời, vì Ngài hằng sống để cầu thay cho những kẻ ấy." (Hê-bơ-rơ 7:25). Từ "cầu thay" ở đây là entugchanō (ἐντυγχάνω), có nghĩa là can thiệp, nài xin, biện hộ. Chính Chúa Giê-xu, Đấng đang sống, là Đấng cầu thay cho chúng ta trước mặt Cha.

Hơn nữa, Kinh Thánh dạy rằng chính Đức Thánh Linh cũng cầu thay cho chúng ta: "Đồng một lẽ ấy, Đức Thánh Linh giúp cho sự yếu đuối chúng ta. Vì chúng ta chẳng biết sự mình phải xin đặng cầu nguyện cho xứng đáng; nhưng chính Đức Thánh Linh lấy sự thở than không thể nói ra được mà cầu khẩn thay cho chúng ta." (Rô-ma 8:26). Vậy, chúng ta có Đấng Christ ở bên hữu Đức Chúa Trời và Đức Thánh Linh ở trong lòng chúng ta cùng cầu thay.

Về khái niệm "thánh" (saints), từ Hy Lạp hagios (ἅγιος) trong Tân Ước chủ yếu được dùng để chỉ tất cả những người được biệt riêng ra cho Đức Chúa Trời nhờ đức tin nơi Chúa Giê-xu Christ. Đây không phải danh hiệu chỉ dành cho một số ít người đặc biệt sau khi chết, mà là chức vụ của mọi tín đồ. Phao-lô thường xưng hô với các Hội thánh là "các thánh đồ" (Rô-ma 1:7, 1 Cô-rinh-tô 1:2, Ê-phê-sô 1:1). Vậy, theo Kinh Thánh, mọi Cơ Đốc nhân chân chính đều là thánh đồ – những người được thánh hóa bởi huyết Chúa Giê-xu và được Đức Thánh Linh ngự trị.

Kinh Thánh hoàn toàn không ghi lại bất kỳ ví dụ nào về việc một tín đồ cầu nguyện với hoặc thông qua một thánh đồ đã qua đời. Ngược lại, mẫu mực Kinh Thánh luôn là sự cầu nguyện trực tiếp với Đức Chúa Trời nhân danh Chúa Giê-xu Christ.

• Chúa Giê-xu dạy: "Hãy cầu nguyện cho những kẻ bắt bớ các ngươi" (Ma-thi-ơ 5:44). Ngài không dạy hãy nhờ các tiên tri đã khuất cầu nguyện thay.
• Lời cầu nguyện mẫu "Lạy Cha chúng tôi ở trên trời..." (Ma-thi-ơ 6:9) được hướng trực tiếp đến Cha.
• Chúa Giê-xu hứa: "Các ngươi nhân danh ta mà cầu xin điều chi mặc dầu, ta sẽ làm cho..." (Giăng 14:13-14). Con đường trực tiếp và đầy đủ quyền năng là nhân danh Ngài.
• Ê-phê-sô 6:18 khuyên: "...hãy nhờ Đức Thánh Linh, thường thường làm đủ mọi thứ cầu nguyện và nài xin...". Sự nhờ cậy là vào Thánh Linh, không phải một thánh đồ nào khác.

Một lập luận thường được đưa ra là dựa vào Khải Huyền 5:8, nơi nói về "các lời cầu nguyện của các thánh" trong tay Chúa. Tuy nhiên, phân đoạn này (trong bối cảnh của sách Khải Huyền, một sách khải thị đầy biểu tượng) thường được các nhà giải kinh hiểu là những lời cầu nguyện của các thánh đồ đang còn sống trên đất đang bị bách hại, được dâng lên Đức Chúa Trời. Nó không chứng minh rằng các thánh đồ trên thiên đàng đang thu thập lời cầu nguyện từ người dưới đất.

Quan trọng hơn, Kinh Thánh cho thấy một sự ngăn cách rõ ràng giữa người sống và người chết. Câu chuyện của người giàu và La-xa-rơ (Lu-ca 16:19-31) cho thấy có một vực sâu ngăn cách, không thể qua lại. Việc Sa-mu-ên hiện lên (1 Sa-mu-ên 28) là một sự kiện dị thường, kỳ lạ và bị Đức Chúa Trời lên án, không thể dùng làm tiền lệ cho sự cầu khẩn người chết. Đức Chúa Trời cấm cầu hỏi người chết (Phục Truyền 18:10-12).

Việc đề cao vai trò của "các thánh bổn mạng" có thể vô tình dẫn đến nhiều nguy cơ đối với đức tin thuần khiết:

1. Làm lu mờ chức vụ trung bảo độc tôn của Chúa Giê-xu: Khi tin rằng một vị thánh nào đó có "quyền năng" đặc biệt trong một lĩnh vực, chúng ta có thể gián tiếp đặt họ vào vị trí trung gian, chia sẻ đặc quyền chỉ thuộc về Đấng Christ.
2. Sa vào sự sùng bái thọ tạo: Mệnh lệnh rõ ràng là thờ phượng Đức Chúa Trời và chỉ phục vụ một mình Ngài (Ma-thi-ơ 4:10, Lu-ca 4:8). Sự tôn kính dành cho con người, dù là những anh hùng đức tin, có thể vượt quá giới hạn và trở thành một hình thức thờ hình tượng tinh vi.
3. Cắt đứt mối quan hệ trực tiếp với Cha qua Chúa Giê-xu: Tin Lành nhấn mạnh đến "chức tế lễ của mọi tín đồ" (1 Phi-e-rơ 2:9). Mỗi chúng ta có thể "vậy, chúng ta hãy lấy sự bạo dạn đến gần ngôi ơn phước, hầu cho được thương xót và tìm được ơn để giúp chúng ta trong thì giờ có cần dùng." (Hê-bơ-rơ 4:16). Không cần một bổn mạng nào khác làm trung gian.

Vậy, thay vì tìm kiếm sự bảo vệ từ các "thánh bổn mạng", Cơ Đốc nhân chúng ta nên sống và thực hành đức tin thế nào?

1. Thiết Lập Và Phát Triển Mối Quan Hệ Cá Nhân Với Chúa Giê-xu:
Hãy nhận biết rằng bạn có một Đấng Trung Bảo vĩ đại, yêu thương bạn và luôn sống để cầu thay cho bạn. Hãy học tập đến với Chúa trong mọi nhu cầu: thuộc linh, thể chất, nghề nghiệp, gia đình. Ngài là Đấng quan tâm toàn diện. "Hãy trao mọi điều lo lắng mình cho Ngài, vì Ngài hay săn sóc anh em." (1 Phi-e-rơ 5:7).

2. Cầu Nguyện Trực Tiếp Với Đức Chúa Trời Nhân Danh Chúa Giê-xu:
Hãy tận dụng đặc ân vĩ đại là được phép gọi Đấng Tạo Hóa là "Cha". Trong sự cầu nguyện, hãy nhân danh Chúa Giê-xu, vì nhờ Ngài chúng ta có sự tiếp cận này (Ê-phê-sô 2:18). Bạn không cần phải nhờ qua bất kỳ danh xưng hay công đức nào của con người.

3. Học Tập Và Noi Gương Đức Tin Của Các Anh Hùng Đức Tin Trong Kinh Thánh:
Thay vì tôn sùng các thánh ngoài Kinh Thánh, hãy chăm chỉ học tập về đời sống của Áp-ra-ham, Môi-se, Đa-vít, Phao-lô, Phi-e-rơ... Hê-bơ-rơ 12:1 khích lệ: "Vậy, vì chúng ta được nhiều người chứng kiến vây lấy như đám mây rất lớn, chúng ta cũng nên quăng hết gánh nặng và tội lỗi dễ vấn vương mình, lấy lòng nhịn nhục theo đuổi cuộc chạy đua đã bày ra cho ta." Các "người chứng kiến" ở đây là các anh hùng đức tin trong chương 11 - họ là gương cho chúng ta noi theo về đức tin, không phải là đối tượng để chúng ta cầu khẩn.

4. Nhận Biết Sự Bảo Vệ Và Dẫn Dắt Trực Tiếp Từ Chúa Và Lời Ngài:
Đức Chúa Trời là Đấng bảo vệ đích thực của bạn. Thi thiên 121 khẳng định: "Đức Giê-hô-va sẽ giữ gìn ngươi... Ngài sẽ giữ linh hồn ngươi." Sự bảo vệ của Ngài là toàn diện và trực tiếp. Hãy tin cậy vào các lời hứa của Ngài trong Kinh Thánh cho cuộc đời bạn.

5. Sống Và Làm Việc Như Làm Cho Chúa:
Dù bạn làm nghề gì – ngư dân, thầy thuốc, giáo viên, công nhân – hãy làm như làm cho Chúa (Cô-lô-se 3:23). Sự thành công và bảo vệ trong nghề nghiệp đến từ sự khôn ngoan Chúa ban (Gia-cơ 1:5) và sự chăm chỉ trong ơn gọi của mình, dưới sự dẫn dắt của Thánh Linh.

Qua nghiên cứu Kinh Thánh, chúng ta thấy rõ rằng khái niệm "các thánh bổn mạng" không có nền tảng trong giáo lý Kinh Thánh. Thay vào đó, Kinh Thánh giới thiệu cho chúng ta một Đấng Trung Bảo vĩ đại, toàn năng và đầy lòng thương xót: Chúa Giê-xu Christ. Ngài là Đấng cầu thay duy nhất và đầy đủ cho mọi nhu cầu, trong mọi hoàn cảnh, cho mọi con cái của Đức Chúa Trời.

Là Cơ Đốc nhân Tin Lành, chúng ta được mời gọi sống một đức tin trực tiếp, cá nhân và sống động với Chúa. Chúng ta tôn kính các anh hùng đức tin bằng cách học tập gương mẫu của họ và vâng theo Lời Chúa mà họ đã trung tín rao giảng. Nhưng sự thờ phượng, lời cầu nguyện và sự nương cậy trọn vẹn của chúng ta phải đặt duy nhất nơi Ba Ngôi Đức Chúa Trời: Cha, Con và Thánh Linh.

Hãy giữ vững chân lý quý báu này: Bạn không cần một vị thánh bổn mạng nào khác, vì bạn có chính Chúa của các chúa, Vua của các vua, Đấng đã yêu bạn và phó chính mình Ngài vì bạn, làm Đấng Bảo Vệ, Đấng Cầu Thay và là Cứu Chúa cho đời sống bạn. Hãy sống và bước đi trong đặc ân cao quý ấy mỗi ngày.