Sẽ có một đền thời kỳ cuối ở Giê-ru-sa-lem chăng?

Vấn đề về một đền thờ vật chất trong thời kỳ cuối cùng tại Giê-ru-sa-lem là một chủ đề thần học phức tạp, gây nhiều tranh luận và thu hút sự chú ý của nhiều nhà nghiên cứu Kinh Thánh. Câu hỏi này không chỉ liên quan đến sự ứng nghiệm lời tiên tri, mà còn chạm đến cốt lõi của sự hiểu biết về giao ước, sự cứu rỗi, và kế hoạch tối hậu của Đức Chúa Trời cho dân Ngài. Bài nghiên cứu này sẽ xem xét vấn đề dưới ánh sáng của toàn bộ Kinh Thánh, đặc biệt là các sách tiên tri và sách Khải Huyền, với nguyên tắc "Kinh Thánh tự giải nghĩa Kinh Thánh", luôn đặt Chúa Giê-xu Christ là trung tâm của mọi sự giải nghĩa.

Trong Cựu Ước, đền thờ Giê-ru-sa-lem (đầu tiên là Đền Tạm, sau đó là Đền Thờ của Sa-lô-môn, rồi Đền Thờ Xô-rô-ba-bên và sau cùng được vua Hê-rốt tu bổ) là biểu tượng trung tâm cho sự hiện diện của Đức Giê-hô-va giữa dân Y-sơ-ra-ên. Tiếng Hê-bơ-rơ cho "đền thờ" là הֵיכָל (heykal) hoặc מִּקְדָּשׁ (miqdash), mang ý nghĩa một nơi chí thánh, nơi Đức Chúa Trời ngự. Tuy nhiên, các tiên tri đã nhiều lần cảnh báo về việc dân sự biến đền thờ vật chất thành một sự đảm bảo sai lầm, trong khi lòng họ xa cách Đức Chúa Trời (Giê-rê-mi 7:1-15).

Sự kiện quan trọng bậc nhất là lời tiên tri về sự hủy phá đền thờ. Chúa Giê-xu chính xác đã tiên tri về việc đền thờ Hê-rốt sẽ bị phá đổ, "không còn một hòn đá nào chồng trên hòn khác" (Ma-thi-ơ 24:1-2; Mác 13:1-2; Lu-ca 21:5-6). Lời này đã được ứng nghiệm hoàn toàn vào năm 70 S.C. khi quân đội La Mã dưới quyền Titus san bằng thành Giê-ru-sa-lem và đền thờ. Sự kiện này mang ý nghĩa thần học sâu sắc: thời đại của đền thờ vật chất, của chế độ tế lễ bằng chiên bò, đã chấm dứt với sự hiến tế trọn vẹn và đời đời của Chúa Giê-xu Christ trên thập tự giá (Hê-bơ-rơ 9:11-14, 10:11-14).

Nhiều học giả tin rằng sẽ có một đền thờ vật chất được dựng lên lại trong thời kỳ cuối dựa trên một số phân đoạn Kinh Thánh then chốt:

1. Lời tiên tri của Đa-ni-ên về sự gớm ghiếc tàn nát (Đa-ni-ên 9:27, 11:31, 12:11):
Đa-ni-ên nói đến một "kẻ hủy phá" sẽ lập "sự gớm ghiếc" trong nơi thánh. Trong bối cảnh lịch sử, điều này đã ứng nghiệm một phần dưới thời An-ti-ô-chu Ê-phíp-ha-nê (167 T.C.). Tuy nhiên, Chúa Giê-xu đã trực tiếp ám chỉ lời tiên tri này khi nói về thời kỳ cuối cùng: "Khi các ngươi sẽ thấy sự gớm ghiếc tàn nát, mà đấng tiên tri Đa-ni-ên đã nói, đứng trong nơi thánh" (Ma-thi-ơ 24:15). Điều này khiến nhiều người tin rằng sẽ có một đền thờ vật chất tồn tại trong thời kỳ cuối để lời tiên tri này được ứng nghiệm trọn vẹn.

2. Lời tiên tri của Phao-lô về người tội ác trong đền thờ của Đức Chúa Trời (2 Tê-sa-lô-ni-ca 2:3-4):
Sứ đồ Phao-lô viết: "Kẻ đó nghịch cùng mọi sự gọi là Đức Chúa Trời hoặc được thờ lạy, rồi chính nó ngồi trong đền thờ Đức Chúa Trời, tự xưng mình là Đức Chúa Trời". Từ Hy Lạp được dùng cho "đền thờ" ở đây là ναός (naos), thường chỉ nơi chí thánh bên trong, chứ không phải toàn bộ khu phức hợp đền thờ (ἱερόν - hieron). Điều này được hiểu theo nghĩa đen là một đền thờ vật chất, hoặc theo nghĩa bóng là Hội Thánh.

3. Các sự đo lường đền thờ trong sách Khải Huyền (Khải Huyền 11:1-2):
Giăng được truyền lệnh: "Hãy đo đền thờ Đức Chúa Trời, và bàn thờ, cùng những kẻ thờ lạy tại đó; còn sân ngoài đền thờ thì hãy để nó ra ngoài, đừng đo làm chi; vì chỗ đó đã phó cho dân ngoại, họ sẽ giày đạp thành thánh đủ bốn mươi hai tháng". Đoạn văn này dường như mô tả một đền thờ có cấu trúc rõ ràng, với nơi thánh, bàn thờ, sân trong và sân ngoài.

Tuy nhiên, Tân Ước đã thực hiện một sự chuyển dịch thần học vĩ đại: từ đền thờ bằng đá sang đền thờ thuộc linh. Đây là chìa khóa để hiểu vấn đề.

1. Thân Thể Chúa Giê-xu Là Đền Thờ (Giăng 2:19-21):
Chính Chúa Giê-xu tuyên bố: "Hãy phá đền thờ nầy đi, và trong ba ngày ta sẽ dựng lại". Giăng giải thích rõ: "Ngài nói về đền thờ của thân thể Ngài". Sự sống lại của Ngài là sự khai sinh cho một đền thờ mới, sống động.

2. Mỗi Tín Đồ và Cả Hội Thánh Là Đền Thờ Của Đức Thánh Linh:
Sứ đồ Phao-lô dạy dứt khoát:
"Anh em há chẳng biết mình là đền thờ của Đức Chúa Trời, và Thánh Linh Đức Chúa Trời ở trong anh em sao?" (1 Cô-rinh-tô 3:16).
"Anh em há chẳng biết rằng thân thể mình là đền thờ của Đức Thánh Linh đang ngự trong anh em, là Đấng mà anh em đã nhận bởi Đức Chúa Trời, và anh em chẳng phải thuộc về chính mình nữa sao?" (1 Cô-rinh-tô 6:19).
Ê-phê-sô 2:19-22 mô tả Hội Thánh như một toà nhà, được xây dựng trên nền của các sứ đồ và tiên tri, với Chúa Giê-xu Christ là đá góc nhà, "cả cái nhà đang đắp nổi lên, để làm một đền thờ thánh trong Chúa". Từ Hy Lạp ναός (naos) được dùng ở đây, nhấn mạnh đến nơi ngự của Đức Chúa Trời.

3. Giê-ru-sa-lem Mới Là Đền Thờ Tối Hậu (Khải Huyền 21:22):
Trong sự hiện thấy cuối cùng về trời mới đất mới, sứ đồ Giăng khẳng định một lẽ thật vĩ đại: "Ta không thấy đền thờ ở trong thành; vì Chúa là Đức Chúa Trời toàn năng và Chiên Con là đền thờ của thành". Điều này cho thấy trong trạng thái vĩnh cửu, không còn cần một đền thờ vật chất hay kiến trúc nào để làm trung gian, vì chính Đức Chúa Trời và Chiên Con là sự hiện diện trọn vẹn và trực tiếp với dân sự Ngài.

Vậy, làm thế nào để hài hòa các phân đoạn dường như nói về một đền thờ vật chất trong tương lai (như Đa-ni-ên, 2 Tê-sa-lô-ni-ca, Khải Huyền 11) với sự dạy dứt khoát về đền thờ thuộc linh?

1. Cách Tiếp Cận Tiền Thiên Hy (Premillennialism) & Tiền Kỳ Luận (Pretribulationism):
Nhiều học giả theo quan điểm này tin rằng sẽ có một đền thờ vật chất thứ ba được người Do Thái dựng lên tại Giê-ru-sa-lem trong thời kỳ bảy năm đại nạn. Trong đền thờ này, Antichrist sẽ tự xưng mình là Đức Chúa Trời (2 Tê-sa-lô-ni-ca 2:4), và sự "gớm ghiếc tàn nát" sẽ xảy ra (Ma-thi-ơ 24:15). Điều này được xem là sự ứng nghiệm theo nghĩa đen của các lời tiên tri. Họ lập luận rằng các lời tiên tri về dân Y-sơ-ra-ên và Giê-ru-sa-lem trong thời kỳ cuối (Ê-xê-chi-ên 40-48; Xa-cha-ri 14) cần được hiểu theo nghĩa đen.

2. Cách Tiếp Cận Thuộc Linh / Lịch Sử:
Các học giả theo quan điểm này (thường gắn với Thần Học Giao Ước - Covenant Theology) cho rằng toàn bộ ngôn ngữ về đền thờ trong Khải Huyền và các thư tín đều mang tính biểu tượng, mô tả Hội Thánh của Đức Chúa Trời. "Đền thờ" trong Khải Huyền 11:1-2 tượng trưng cho Hội Thánh đang bị bắt bớ nhưng được Đức Chúa Trời bảo vệ (đo lường là biểu tượng của sự bảo tồn). "Sân ngoài" bị dân ngoại giày đạp biểu thị cho thế gian chống đối và áp bức dân sự Đức Chúa Trời. "Người tội ác" ngồi trong đền thờ Đức Chúa Trời (2 Tê-sa-lô-ni-ca 2:4) có thể chỉ về sự xâm nhập của giáo lý sai lầm và sự kiêu ngạo tột độ vào chính Hội Thánh hữu hình.

3. Quan Điểm Trung Tâm Là Đấng Christ:
Dù theo quan điểm nào, điểm then chốt mà mọi Cơ Đốc nhân cần đồng ý là: Chúa Giê-xu Christ là đền thờ thật và tối hậu. Ngài là sự hiện diện của Đức Chúa Trời giữa loài người (Giăng 1:14). Mọi hình bóng về đền thờ, tế lễ, thầy tế lễ thượng phẩm đều được ứng nghiệm trọn vẹn trong Ngài (Cô-lô-se 2:16-17). Do đó, bất kỳ sự giải nghĩa nào về đền thờ tương lai cũng không được làm lu mờ hoặc phủ nhận công trình trọn vẹn của Christ trên thập tự giá.

Dù chúng ta giữ quan điểm thần học nào về đền thờ thời kỳ cuối, Kinh Thánh đưa ra những ứng dụng rõ ràng và thiết thực cho đời sống hôm nay:

1. Sống Với Ý Thức Mình Là Đền Thờ Của Đức Thánh Linh:
Mỗi chúng ta phải gìn giữ thân thể, tâm trí và tâm linh mình trong sự thánh khiết, vì Đức Chúa Trời đang ngự trong chúng ta. Điều này ảnh hưởng đến cách chúng ta ăn ở, giải trí, suy nghĩ và mọi mối quan hệ (1 Cô-rinh-tô 6:18-20).

2. Xây Dựng Hội Thánh – Đền Thờ Sống Động:
Chúng ta được kêu gọi để cùng nhau xây dựng Hội Thánh – đền thờ bằng con người – trở nên mạnh mẽ trong đức tin và tình yêu thương. Điều này đòi hỏi sự hiệp một, phục vụ lẫn nhau, và tránh những điều gây chia rẽ hay làm ô uế cộng đồng dân Chúa (Ê-phê-sô 4:11-16).

3. Tập Trung Vào Sự Thờ Phượng Trong Thần Và Lẽ Thật:
Chúa Giê-xu phán: "Giờ hầu đến, và đã đến rồi, khi những kẻ thờ phượng thật lấy tâm thần và lẽ thật mà thờ phượng Cha" (Giăng 4:23). Chúng ta không còn lệ thuộc vào một địa điểm đền thờ nào. Sự thờ phượng thật xuất phát từ tấm lòng được tái sinh, hướng về Cha qua Chúa Giê-xu Christ, dù ở bất cứ nơi đâu.

4. Tỉnh Thức và Vững Vàng Trong Đức Tin:
Các lời tiên tri về thời kỳ cuối nhắc nhở chúng ta về sự lừa dối tinh vi sẽ xảy ra. Chúng ta phải bám chặt lấy Chúa Giê-xu Christ và Lời Ngài, để không bị lừa dối bởi bất kỳ "christ" giả hay "đền thờ" giả nào tuyên bố mang lại sự cứu rỗi hay đặc ân đặc biệt ngoài Ngài (Ma-thi-ơ 24:23-27).

Câu hỏi "Sẽ có một đền thời kỳ cuối ở Giê-ru-sa-lem chăng?" mở ra một cuộc thảo luận thần học sâu sắc. Trong khi có những lập luận mạnh mẽ từ các lời tiên tri theo nghĩa đen cho thấy khả năng có một đền thờ vật chất được xây dựng lại, thì toàn bộ mạch văn của Tân Ước, đặc biệt là qua công trình của Đấng Christ, đã chuyển hướng sự chú ý của chúng ta từ đền thờ bằng đá sang thực tại thuộc linh vĩ đại hơn: Hội Thánh là thân thể Đấng Christ, và mỗi tín đồ là đền thờ của Đức Thánh Linh.

Là Cơ Đốc nhân, chúng ta cần tránh hai thái cực: (1) quá say mê với các chi tiết biểu tượng và thời biểu tiên tri đến nỗi quên đi đời sống thánh khiết hiện tại; và (2) phủ nhận hoàn toàn sự ứng nghiệm tương lai của các lời hứa của Đức Chúa Trời cho dân Ngài. Trọng tâm của chúng ta phải luôn là Chúa Giê-xu Christ, là Đền Thờ đã bị phá và được dựng lại trong ba ngày, là nơi chúng ta đến để được giải hòa với Đức Chúa Trời. Dù lịch sử tương lai diễn ra thế nào, chúng ta có thể sống với sự bình an và hy vọng vững chắc, biết rằng chúng ta thuộc về Ngài và đang được Ngài xây dựng nên một đền thờ thiêng liêng cho sự ngợi khen vinh hiển Ngài.

Hỡi anh em là kẻ rất yêu dấu của tôi, vậy anh em cũng như những đền thờ sống động, hãy cất mình lên trên nền tảng của các sứ đồ và tiên tri, chính Đức Chúa Jêsus Christ là đá góc nhà. Ấy là trong Ngài mà cả toà nhà khéo ghép với nhau, và lớn lên, để làm nên một đền thờ thánh trong Chúa. Ấy là trong Ngài mà anh em cũng được xây dựng lên làm nhà ở của Đức Chúa Trời trong Thánh Linh. (Ê-phê-sô 2:19-22, tóm lược).