Thế nào là pikuach nefesh?

Trong hành trình nghiên cứu Lời Chúa, chúng ta thường gặp những nguyên tắc vĩ đại, vượt qua cả văn hóa và thời đại, để phản ánh chính tấm lòng của Đấng Tạo Hóa. Một trong những nguyên tắc sâu sắc nhất, bắt nguồn từ Cựu Ước và được Chúa Giê-xu Christ làm trọn, là “Pikuach Nefesh” (פיקוח נפש). Cụm từ tiếng Hê-bơ-rơ này, dịch sát nghĩa là “sự giám sát/cứu lấy mạng sống”, đề cập đến nguyên tắc thần học cho rằng việc bảo tồn sự sống con người là mệnh lệnh tối thượng, có thể – và phải – được ưu tiên hơn hầu hết mọi điều răn tôn giáo khác. Mặc dù đây là một giáo lý trọng tâm của Do Thái giáo, nhưng khi xem xét dưới ánh sáng của toàn bộ Kinh Thánh và đặc biệt là qua chức vụ của Chúa Giê-xu, chúng ta khám phá ra một chiều sâu thuộc linh phong phú và một sự ứng dụng mạnh mẽ cho đời sống Cơ Đốc nhân ngày nay.

Nguyên tắc Pikuach Nefesh tìm thấy nền tảng của nó trong chính Sách Luật (Torah). Nó bắt nguồn từ sự hiểu biết rằng sự sống con người là độc nhất và thiêng liêng vì con người được tạo dựng nên theo hình ảnh của Đức Chúa Trời (בְּצֶלֶם אֱלֹהִים, b'tzelem Elohim). Phân đoạn then chốt là Sáng-thế Ký 9:6: “Hễ kẻ nào làm đổ máu loài người, thì sẽ bị loài người làm đổ máu mình; vì loài người là làm nên hình ảnh Đức Chúa Trời.” Sự sống con người mang giá trị tuyệt đối vì nó phản chiếu Đấng Tạo Hóa.

Một minh họa rõ ràng khác là về ngày Sa-bát. Trong Xuất Ê-díp-tô Ký 31:14-15, việc giữ ngày Sa-bát được nhấn mạnh nghiêm túc, thậm chí hình phạt cho sự vi phạm là tử hình. Tuy nhiên, qua sự giải thích của các rabbi (thầy thông giáo) và được chính Chúa Giê-xu xác nhận, một nguyên tắc đã được đưa ra: nguyên tắc cứu mạng sống được đặt lên trên luật giữ ngày Sa-bát. Nếu một mạng người bị đe dọa, mọi công việc cần thiết để cứu người đó đều được phép, thậm chí là bắt buộc. Luật pháp được ban cho để đem lại sự sống, chứ không phải để hủy diệt sự sống (Lê-vi Ký 18:5: “Vậy, các ngươi hãy giữ những luật pháp và những mạng lịnh ta; nếu người nào làm theo, thì nhờ nó mà được sống: Ta là Đức Giê-hô-va.”).

Đây là nơi nguyên tắc Pikuach Nefesh tìm thấy sự biểu hiện trọn vẹn và cao nhất trong Chúa Giê-xu. Ngài không chỉ dạy về nguyên tắc này, mà chính cuộc đời, sự chết và sự sống lại của Ngài là hiện thân tối thượng của nó.

1. Chúa Giê-xu và Ngày Sa-bát: Các sách Phúc Âm ghi lại nhiều lần Chúa Giê-xu bị các thầy thông giáo và người Pha-ri-si chỉ trích vì chữa bệnh trong ngày Sa-bát. Câu trả lời của Ngài chính là sự khẳng định mạnh mẽ cho Pikuach Nefesh. Trong Ma-thi-ơ 12:9-14, Chúa chữa lành người teo tay trong nhà hội và phán: “Vì lại có người nào trong các ngươi, chỉ có một con chiên, nếu nó sa xuống hố trong ngày Sa-bát, thì không kéo nó lên sao? Người ta trọng hơn chiên là dường nào! Vậy, trong ngày Sa-bát, có phép làm việc lành.” (câu 11-12). Ở đây, Chúa Giê-xu sử dụng chính lý luận từ nguyên tắc cứu súc vật (vốn đã được chấp nhận) để nâng lên thành nguyên tắc cứu con người – một sự sống thiêng liêng hơn nhiều. Hành động chữa lành của Ngài không phải là phá luật, mà là làm trọn ý nghĩa thật sự của luật pháp: phục vụ và bảo vệ sự sống.

2. Chúa Giê-xu là Nguồn Sự Sống: Nguyên tắc Pikuach Nefesh không chỉ dừng lại ở việc bảo tồn sự sống thể xác tạm thời. Chúa Giê-xu đưa nó lên một tầm cao thuộc linh vĩnh cửu. Trong Giăng 10:10, Ngài tuyên bố: “Kẻ trộm chỉ đến để cướp, giết và hủy diệt; còn ta đã đến, hầu cho chiên được sự sống, và được sự sống dư dật.” Chữ “sự sống” ở đây trong tiếng Hy Lạp là zōē (ζωή), ám chỉ sự sống thuộc linh, sự sống đời đời. Chúa Giê-xu chính là hiện thân của Pikuach Nefesh tối thượng: Ngài đến để cứu lấy linh hồn (nefesh) của nhân loại khỏi sự chết đời đời. Sự hy sinh của Ngài trên thập tự giá là hành động cứu mạng vĩ đại nhất trong lịch sử, “vì Đức Chúa Trời yêu thương thế gian, đến nỗi đã ban Con một của Ngài, hầu cho hễ ai tin Con ấy không bị hư mất mà được sự sống đời đời” (Giăng 3:16).

Là những người tin theo Chúa Giê-xu, nguyên tắc Pikuach Nefesh mở ra cho chúng ta một lối sống được định hướng bởi ân điển, tình yêu và sự ưu tiên thuộc linh.

1. Ưu Tiên Sự Sống Thuộc Linh và Thể Chất:
Chúng ta được kêu gọi để coi trọng sự sống – cả của chính mình và người khác. Điều này bao gồm:
Chăm sóc sức khỏe thể chất: Thân thể chúng ta là đền thờ của Đức Thánh Linh (I Cô-rinh-tô 6:19-20). Việc nghỉ ngơi, ăn uống điều độ, và tìm kiếm sự chữa trị y tế khi cần là cách chúng ta tôn trọng sự sống Chúa ban.
Can thiệp để cứu mạng: Nếu chúng ta chứng kiến một người đang gặp nguy hiểm tính mạng, nguyên tắc yêu thương lân cận (Lu-ca 10:27) và câu chuyện Người Sa-ma-ri nhân lành (Lu-ca 10:30-37) thúc giục chúng ta hành động, vượt qua mọi rào cản lịch sự hay lịch trình bận rộn.
Ưu tiên tối thượng cho sự sống đời đời: Mối quan tâm lớn nhất của chúng ta phải là sự cứu rỗi linh hồn. Chúng ta sẵn sàng “phá lệ” những thói quen, sự thoải mái, hay thậm chí những truyền thống tôn giáo khô khan để chia sẻ Phúc Âm cứu rỗi cho người hư mất. Đây là Pikuach Nefesh thuộc linh.

2. Luật Pháp và Ân Điển: Tinh Thần Trên Chữ Viết:
Chúa Giê-xu đã dạy chúng ta đánh giá mọi luật lệ và truyền thống bằng câu hỏi: “Điều này có phục vụ cho sự sống và tình yêu thương không?” Người Pha-ri-si giữ luật ngày Sa-bát cách cứng nhắc đến mức bỏ qua nhu cầu của con người. Chúng ta được kêu gọi để có “sự tự do của con cái Đức Chúa Trời” (Rô-ma 8:21) để yêu thương và phục vụ. Ví dụ, việc nhóm lại trong ngày Chúa Nhật là quan trọng, nhưng nếu có cơ hội cứu giúp một người đang khủng hoảng trong ngày đó, thì tình yêu thương cụ thể phải được ưu tiên (Ô-sê 6:6: “Vì ta ưa sự nhân từ, chớ chẳng ưa của tế lễ; ưa sự nhận biết Đức Chúa Trời hơn là ưa của lễ thiêu.”).

3. Lời Kêu Gọi Hành Động Nhân Ái và Công Bằng:
Nguyên tắc này thúc đẩy chúng ta quan tâm đến những người bị đe dọa mạng sống: người nghèo đói, người bị áp bức, nạn nhân của bạo lực. Châm-ngôn 24:11-12 cảnh báo: “Hãy giải cứu kẻ bị dẫn đến sự chết, và can ngăn những kẻ bị đem đi giết. Nếu ngươi nói: ‘Nầy, chúng tôi chẳng biết việc ấy,’ thì há chẳng phải Đấng cân nhắc lòng người hiểu biết sao?... Ngài sẽ báo lại cho mỗi người tùy theo công việc họ.” Việc bảo vệ sự sống là trách nhiệm tích cực.

Pikuach Nefesh cuối cùng dẫn chúng ta đến chân lý trung tâm của Tin Lành: Chúa Giê-xu Christ chính là Đấng đã thực hiện nguyên tắc này một cách trọn vẹn nhất. Ngài đã đặt việc cứu mạng sống linh hồn chúng ta lên trên mọi nguyên tắc khác, ngay cả việc hy sinh mạng sống hoàn hảo của chính Ngài. Thập tự giá là bằng chứng tối cao về việc Đức Chúa Trời ưu tiên cho sự sống đời đời của chúng ta.

Là Cơ Đốc nhân, chúng ta sống dưới ân điển và được Thánh Linh dẫn dắt, không phải dưới gánh nặng của luật pháp chết (Rô-ma 7:6). Nguyên tắc Pikuach Nefesh nhắc nhở chúng ta rằng tinh thần của luật pháp là tình yêu thương (Rô-ma 13:10). Mỗi ngày, chúng ta được mời gọi để đưa ra những lựa chọn ưu tiên cho sự sống: sự sống thuộc linh qua mối tương giao với Chúa, sự sống thể chất qua việc chăm sóc bản thân và tha nhân, và sự sống đời đời qua việc trung tín rao truyền Phúc Âm.

Hãy để lòng chúng ta được chất chứa bởi tấm lòng của Đấng Cứu Thế, Đấng mà “lòng đầy lòng thương xót” (Lu-ca 7:13) trước những nỗi đau và sự chết của con người. Trong mọi quyết định, hãy tự hỏi: “Lựa chọn này có tôn vinh sự sống mà Chúa Giê-xu đã đổ huyết ra để cứu chuộc không?” Khi đó, chúng ta không chỉ hiểu biết, mà còn sống động nguyên tắc Pikuach Nefesh theo cách đẹp lòng Chúa nhất.