Hadith trong Hồi giáo là gì?

Trong hành trình tìm hiểu về các tôn giáo, chúng ta thường gặp những thuật ngữ và khái niệm đặc thù. Một trong những khái niệm trung tâm của Hồi giáo là Hadith. Là những Cơ Đốc nhân tin vào Kinh Thánh là Lời Đức Chúa Trời, chúng ta cần hiểu biết để có thể đối thoại cách khôn ngoan và quan trọng hơn, để càng thêm vững vàng trong niềm tin vào sự đầy đủ trọn vẹn của Thánh Kinh. Bài viết này sẽ khảo sát khái niệm Hadith từ góc nhìn Hồi giáo, sau đó đối chiếu sâu sắc với nền tảng của đức tin Cơ Đốc: Sự mặc khải đầy đủ và thẩm quyền tối thượng của Kinh Thánh.

Trong tiếng Ả Rập, Hadith (حديث) có nghĩa là "lời nói", "câu chuyện" hoặc "tường thuật". Về mặt thuật ngữ tôn giáo, Hadith chỉ đến tập hợp những lời nói, hành động, sự chấp thuận ngầm hoặc miêu tả đặc điểm của nhà tiên tri Muhammad, được các thế hệ đầu tiên của Hồi giáo ghi chép và truyền lại. Nếu Kinh Qur'an được xem là lời mặc khải trực tiếp từ Allah (Đức Chúa Trời) qua thiên thần Jibril (Gabriel) cho Muhammad, thì Hadith được xem là lời giải thích, minh họa và áp dụng thực tế những mặc khải đó từ chính cuộc đời của vị tiên tri.

Hadith có cấu trúc gồm hai phần: isnad (chuỗi truyền thừa) và matn (nội dung). Isnad là danh sách những người kế tiếp nhau truyền lại câu nói hoặc câu chuyện, nhằm xác thực tính chân thực. Matn là bản thân nội dung của lời nói hay sự việc. Các học giả Hồi giáo đã dành nhiều công sức để phân loại Hadith thành các cấp độ như sahih (chân thực), hasan (tốt), da'if (yếu) dựa trên độ tin cậy của chuỗi truyền thừa và sự phù hợp với giáo lý cốt lõi.

Hadith đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc hình thành Luật Hồi giáo (Sharia), phong tục, và thần học. Nhiều quy định thực hành trong đời sống Hồi giáo (như cách cầu nguyện, kiêng ăn, v.v.) không được mô tả chi tiết trong Qur'an mà phải dựa vào Hadith.

Khi đối chiếu với đức tin Cơ Đốc, chúng ta thấy ngay một sự khác biệt căn bản và sâu sắc về bản chất của sự mặc khải. Kinh Thánh tuyên bố rằng Đức Chúa Trời đã phán dứt khoát và trọn vẹn qua Con Một của Ngài là Chúa Giê-xu Christ, và sự mặc khải ấy được ghi chép đầy đủ, đáng tin cậy trong các sách của Thánh Kinh Cựu Ước và Tân Ước.

1. Chúa Giê-xu Christ: Đỉnh Cao và Sự Trọn Vẹn của Mặc Khải:
Trong tiếng Hy Lạp, từ "mặc khải" là apokalypsis (ἀποκάλυψις), có nghĩa là "vén màn", "bày tỏ ra". Kinh Thánh dạy rằng Đức Chúa Trời đã bày tỏ chính Ngài cách tối thượng qua Ngôi Lời nhập thể:

"Ban đầu có Ngôi Lời, Ngôi Lời ở cùng Đức Chúa Trời, và Ngôi Lời là Đức Chúa Trời... Ngôi Lời đã trở nên xác thịt, ở giữa chúng ta, đầy ơn và lẽ thật" (Giăng 1:1, 14).
Sứ đồ Phao-lô viết: "Đức Chúa Trời, thuở xưa đã dùng các đấng tiên tri phán dạy tổ phụ chúng ta nhiều lần, nhiều cách, rồi đến những ngày sau rốt nầy, Ngài phán dạy chúng ta bởi Con Ngài" (Hê-bơ-rơ 1:1-2). Chúa Giê-xu không chỉ là một nhà tiên tri trong một chuỗi dài, Ngài là Con Đức Chúa Trời, là chính Đức Chúa Trời bày tỏ ra. Ngài phán: "Ai đã thấy ta, tức là đã thấy Cha" (Giăng 14:9). Mọi sự mặc khải đều hướng về và tìm thấy sự thành toàn trong Ngài.

2. Thánh Kinh: Lời Đức Chúa Trời Được Ghi Chép Đầy Đủ và Đáng Tin Cậy:
Kinh Thánh tuyên bố chính nó là Lời được Đức Chúa Trời hà hơi (Thi-thiên 119; 2 Ti-mô-thê 3:16-17). Trong tiếng Hy Lạp, từ "hà hơi" là theopneustos (θεόπνευστος), nghĩa đen là "Đức Chúa Trời-thở ra". Điều này khẳng định nguồn gốc thần thượng và thẩm quyền tối cao của Kinh Thánh. Khác với khái niệm Hadith được truyền khẩu và biên soạn qua nhiều thế hệ sau, các sách Tân Ước đã được viết trực tiếp bởi các sứ đồ là nhân chứng tận mắt về Chúa Giê-xu (Lu-ca 1:1-4, 2 Phi-e-rơ 1:16) hoặc những cộng sự thân tín của các sứ đồ dưới sự soi dẫn của Đức Thánh Linh.

Sự đầy đủ của Kinh Thánh được khẳng định: "Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình, hầu cho người thuộc về Đức Chúa Trời được trọn vẹn và sắm sẵn để làm mọi việc lành" (2 Ti-mô-thê 3:16-17). Lời Chúa là "đủ" để khiến con dân Chúa "trọn vẹn". Chúng ta không cần một nguồn mặc khải bổ sung hay một bộ sưu tập truyền thống bên ngoài Kinh Thánh để có đủ cho đức tin và nếp sống đạo.

Vấn đề then chốt mà khái niệm Hadith đặt ra cho Cơ Đốc nhân chúng ta là mối nguy khi đặt lời nói hay truyền thống của con người lên ngang hàng hoặc thậm chí cao hơn Lời Đức Chúa Trời. Chính Chúa Giê-xu đã quở trách những người Pha-ri-si về điều này:

Chữ "truyền khẩu" ở đây trong tiếng Hy Lạp là paradosis (παράδοσις), chỉ về những truyền thống được truyền miệng và có thể trở nên ràng buộc như luật lệ. Khi những "điều răn bởi người ta đặt ra" này che khuất, làm sai lệch hoặc thay thế cho Lời Đức Chúa Trời được chép lại, thì sự thờ phượng trở nên vô ích. Đây là lời cảnh báo nghiêm trọng cho mọi thời đại, kể cả ngày nay.

Một sự khác biệt nền tảng khác là vai trò của Đức Thánh Linh. Chúa Giê-xu hứa với các môn đồ: "Khi nào Thần lẽ thật sẽ đến, thì Ngài dẫn các ngươi vào mọi lẽ thật... Ngài sẽ lấy điều thuộc về ta mà rao bảo cho các ngươi" (Giăng 16:13-14). Đức Thánh Linh không mặc khải thêm một giáo lý mới hay một lời tiên tri mới ngoài những gì đã được bày tỏ trong Chúa Giê-xu và được ghi lại trong Kinh Thánh. Thay vào đó, Ngài soi sáng tâm trí chúng ta để hiểu, áp dụng và sống theo Lời đã được mặc khải ấy (1 Cô-rinh-tô 2:10-14). Sự dẫn dắt của Thánh Linh luôn nhất quán và tôn cao Lời Đức Chúa Trời (Kinh Thánh), không bao giờ mâu thuẫn hay thêm thắt vào đó.

1. Gắn Bó và Yêu Mến Kinh Thánh: Hiểu về Hadith và những hệ thống dựa trên truyền thống nhắc nhở chúng ta càng trân quý sự đầy đủ và rõ ràng của Kinh Thánh. Hãy dành thời gian mỗi ngày để đọc, nghiên cứu, suy ngẫm và học thuộc lòng Lời Chúa (Thi-thiên 119:11, 105). Đó là nguồn mặc khải duy nhất, đầy đủ và đáng tin cậy cho đức tin và nếp sống của chúng ta.

2. Phân Biệt Thần Học với Văn Hóa và Truyền Thống: Trong Hội Thánh, chúng ta cần cẩn trọng để không biến những tập quán, văn hóa địa phương, hoặc cách giải thích của một giáo phái nào đó thành "lời truyền khẩu" có thẩm quyền ngang hàng với Kinh Thánh. Mọi giáo lý và thực hành phải được kiểm chứng kỹ lưỡng dựa trên Lời Chúa (Công vụ 17:11).

3. Đối Thoại Cách Khiêm Nhường và Khôn Ngoan: Khi gặp gỡ và trò chuyện với anh chị em Hồi giáo, thay vì tranh luận về Hadith, chúng ta nên tập trung giới thiệu về Chúa Giê-xu Christ như Ngài đã được bày tỏ trong Kinh Thánh: là Con Đức Chúa Trời, là Đấng Cứu Rỗi đã chịu chết và sống lại vì tội lỗi chúng ta. Hãy dùng Kinh Thánh làm nền tảng cho cuộc đối thoại (1 Phi-e-rơ 3:15).

4. Nương Dựa vào Sự Dẫn Dắt của Đức Thánh Linh: Trong mọi sự tìm hiểu và áp dụng Lời Chúa, chúng ta cần cầu nguyện và nương dựa vào Đức Thánh Linh, Đấng sẽ dạy dỗ và dẫn chúng ta vào lẽ thật của Kinh Thánh, giúp chúng ta phân biệt được đâu là ý muốn trọn vẹn và tốt lành của Đức Chúa Trời (Rô-ma 12:2).

Việc tìm hiểu về Hadith trong Hồi giáo giúp chúng ta thấy rõ hơn sự quý báu của nền tảng đức tin Cơ Đốc. Chúng ta không xây dựng đức tin mình trên những lời truyền khẩu về một nhà tiên tri, nhưng trên Lời Đức Chúa Trời hằng sống được ghi chép thành văn, đã được xác chứng bởi các nhân chứng, và quan trọng nhất, trên chính Con Ngài là Chúa Giê-xu Christ - Lời đã trở nên xác thịt. Kinh Thánh là đủ cho chúng ta. Nó là thẩm quyền tối cao, là ánh sáng cho đường lối, là lương thực cho linh hồn. Hãy sốt sắng gìn giữ và sống theo Lời Chúa, và luôn nhớ lời cảnh báo của sứ đồ Phao-lô: "Đừng ai cố lấy lời khôn khéo dỗ dành anh em, vì chính anh em đã nhận lấy Đấng Christ, là Chúa Giê-xu. Vậy, hãy làm đều chi bởi danh Ngài, và nhờ Ngài hãy tạ ơn Đức Chúa Trời, là Cha" (Cô-lô-se 2:6-8, 3:17).