Thuyết Cánh Chung Đã Ứng Nghiệm
Trong thần học Cơ Đốc, sự hiểu biết về những sự cuối cùng (cánh chung luận) luôn là chủ đề phong phú, thách thức và đôi khi gây tranh luận. Một trong những cách tiếp cận độc đáo là **Thuyết Cánh Chung Đã Ứng Nghiệm** (tiếng Anh thường gọi là *Fulfilled Eschatology* hay *Preterism*), một lăng kính giải kinh tập trung vào việc nhiều lời tiên tri về thời kỳ cuối cùng đã được ứng nghiệm trọn vẹn trong các sự kiện lịch sử của thế kỷ thứ nhất, đặc biệt xoay quanh sự phá hủy thành Giê-ru-sa-lem và đền thờ vào năm 70 SCN. Bài nghiên cứu này sẽ khám phá nền tảng Kinh Thánh, các luận điểm chính và ý nghĩa thực tiễn của thuyết này đối với đức tin Cơ Đốc ngày nay.
**Thuyết Cánh Chung Đã Ứng Nghiệm** (từ gốc Latinh *praeter* nghĩa là "quá khứ") chủ trương rằng phần lớn, hoặc toàn bộ, những lời tiên tri cánh chung trong Kinh Thánh—đặc biệt là trong sách Đa-ni-ên, các sách Phúc Âm (như Bài Giảng Trên Núi Ô-li-ve trong Ma-thi-ơ 24, Mác 13, Lu-ca 21) và sách Khải Huyền—đã được ứng nghiệm trong quá khứ, chủ yếu trong thế kỷ thứ nhất. Quan điểm này phân biệt rõ ràng với:
- **Thuyết Cánh Chung Tương Lai** (*Futurism*): Xem các lời tiên tri này chủ yếu sẽ ứng nghiệm trong tương lai xa, trước khi Chúa tái lâm.
- **Thuyết Lịch Sử** (*Historicism*): Xem các lời tiên tri đang ứng nghiệm xuyên suốt lịch sử Hội Thánh.
- **Thuyết Linh Hóa** (*Idealism*): Xem các lời tiên tri mang tính biểu tượng cho cuộc chiến thuộc linh giữa thiện và ác.
Trọng tâm của Thuyết Ứng Nghiệm là **tính chất cấp bách** (imminence) được bày tỏ trong Tân Ước. Chúa Giê-su và các sứ đồ liên tục cảnh báo về một sự phán xét sắp xảy đến "thế hệ này" (Ma-thi-ơ 24:34). Sứ đồ Giăng cũng viết trong sách Khải Huyền rằng thời kỳ ấy "gần rồi" (Khải Huyền 1:1, 3; 22:10). Thuyết này cho rằng những lời cảnh báo ấy đã thành hiện thực một cách đầy kịch tính qua cuộc nổi dậy của người Do Thái và sự tàn phá của đế quốc La Mã dưới thời Tít.
1. Lời Tiên Tri của Chúa Giê-su về Sự Phá Hủy Đền Thờ (Ma-thi-ơ 24, Mác 13, Lu-ca 21):
Đây là trụ cột chính của thuyết này. Khi các môn đồ chỉ vào đền thờ, Chúa Giê-su phán: "Các ngươi há chẳng thấy mọi điều đó sao? Quả thật, ta nói cùng các ngươi, đây không có một hòn đá nào chồng trên hòn khác mà không bị đổ xuống" (Ma-thi-ơ 24:2). Các môn đồ hỏi Ngài hai câu hỏi gắn liền: "Xin Chúa phán cho chúng tôi biết lúc nào những sự đó sẽ xảy ra? Và có điềm gì chỉ về sự Chúa đến và tận thế?" (câu 3).
Chúa Giê-su mô tả một loạt các dấu hiệu: christ giả, chiến tranh, đói kém, động đất, sự bắt bớ, sự truyền giảng Tin Lành khắp thế gian, sự gớm ghiếc tàn nơi thánh (Đa-ni-ên 9:27), và sự hoang vu lớn. Ngài kết luận long trọng: "Quả thật, ta nói cùng các ngươi, dòng dõi nầy chẳng qua trước khi mọi điều kia xảy đến" (Ma-thi-ơ 24:34). Từ Hy Lạp "genea" (γενεά) ở đây thường chỉ một thế hệ người đang sống, khoảng 40 năm. Sự kiện thành Giê-ru-sa-lem bị hủy diệt vào năm 70 SCN, sau khi Chúa phán lời này khoảng 40 năm, được xem là sự ứng nghiệm chính xác. Sự "đến" của Con Người (câu 30) trong ngữ cảnh này có thể hiểu là sự "đến" trong sự phán xét của Đức Chúa Trời qua các đạo quân La Mã, như nhiều lời tiên tri Cựu Ước mô tả sự "đến" của Đức Giê-hô-va trong phán xét (Ê-sai 19:1).
2. Sách Khải Huyền - Một Bức Thư Cho Hội Thánh Thế Kỷ Thứ Nhất:
Sách Khải Huyền mở đầu bằng: "Sự mặc thị của Đức Chúa Jêsus Christ mà Đức Chúa Trời đã ban cho Ngài đặng đem tỏ ra cùng tôi tớ Ngài những điều kíp phải xảy ra" (Khải Huyền 1:1). Đối tượng là bảy Hội Thánh ở Tiểu Á (Khải Huyền 2-3) đang đối mặt với sự bắt bớ từ "ngai của Sa-tan" (Khải Huyền 2:13) và sự giả hình. Con số 7 biểu thị sự trọn vẹn, có thể đại diện cho toàn thể Hội Thánh đương thời.
Hình ảnh "con thú" có số 666 (Khải Huyền 13:18) thường được thuyết này giải thích là Hoàng đế Nê-rô (Neron Caesar trong tiếng Hê-bơ-rơ có giá trị số học phù hợp). Sự phán xét được mô tả trong các chén thạnh nộ (Khải Huyền 16) ứng với các tai họa xảy ra trong cuộc chiến Do Thái-La Mã. Thành "Ba-by-lôn lớn" (Khải Huyền 17-18) được xem là hình bóng của Giê-ru-sa-lem phản bội đạo thật (so sánh với Ga-la-ti 4:25) hoặc đế quốc La Mã đàn áp, đã bị phán xét. Lời hứa về "trời mới đất mới" và "Giê-ru-sa-lem mới" (Khải Huyền 21) sau đó biểu thị giao ước mới vinh hiển của Đấng Christ, nơi Đức Chúa Trời ở cùng dân Ngài cách trọn vẹn.
3. Các Thư Tín và Tính Chất Cấp Bách:
Các sứ đồ liên tục nói về "kỳ sau rốt" như một thời đại đã bắt đầu với sự giáng sanh của Đấng Christ (Hê-bơ-rơ 1:2). Họ khích lệ tín hữu kiên nhẫn vì "Chủ đã gần" (Gia-cơ 5:8-9). Sứ đồ Phao-lô khuyên người ở thành Cô-rinh-tô không nên kết hôn vì "thì giờ ngắn ngủi" và "trận thế này đương qua đi" (1 Cô-rinh-tô 7:29, 31). Những lời này trở nên sáng tỏ nếu hiểu rằng họ đang trông đợi một cơn khủng hoảng lớn sắp giáng xuống thế giới Do Thái cũ, mở ra kỷ nguyên mới của Hội Thánh phổ thông.
Việc tin rằng các lời tiên tri cánh chung chính yếu đã ứng nghiệm không làm giảm đi hy vọng của Cơ Đốc nhân, mà thay vào đó, định hướng lại sự tập trung của chúng ta một cách mạnh mẽ và thực tế.
1. Sống Với Sự Tự Tin và Bình An: Chúng ta không còn sống trong nỗi sợ hãi về một "Antichrist" tương lai toàn cầu hay những tai ương chưa từng có. Thay vào đó, chúng ta nhận biết rằng chiến thắng vĩ đại nhất—sự đắc thắng của Đấng Christ trên tội lỗi, sự chết và các thế lực gian ác—đã hoàn thành trên thập tự giá và được xác nhận qua sự phán xét hệ thống cũ (Cô-lô-se 2:15). Điều này ban cho chúng ta sự bình an sâu xa để đối diện với mọi hoàn cảnh.
2. Tập Trung Vào Sứ Mạng Truyền Giáo và Môn Đồ Hóa: Thay vì dồn năng lượng vào việc giải mã các biến cố thời sự như dấu chỉ tận thế, chúng ta được tự do để tập trung hoàn toàn vào đại mạng lệnh: "Hãy đi dạy dỗ muôn dân" (Ma-thi-ơ 28:19). Sự "tái lâm" của Chúa trong phán xét năm 70 SCN đã dẹp bỏ rào cản cuối cùng (đền thờ và nghi lễ Do Thái giáo) để Tin Lành lan ra toàn cầu. Chúng ta là những người thừa kế và tiếp tục công việc đó.
3. Hiểu Biết Sâu Sắc Về Giao Ước Mới: Sự phá hủy đền thờ là dấu chấm hết mang tính biểu tượng cho giao ước cũ, xác nhận rằng con đường đến với Đức Chúa Trời nay đã mở ra trọn vẹn qua Đấng Christ. Mỗi lần đọc Hê-bơ-rơ 8:13 ("Giao ước trước là cũ, thì đã gần tiêu mất"), chúng ta thấy lời tiên tri ấy đã thành hiện thực. Điều này củng cố đức tin của chúng ta vào sự đầy đủ và vĩnh viễn của sự cứu rỗi trong Chúa Giê-su.
4. Sống Đạo Đức Cách Khẩn Trương và Trung Tín: Sự khẩn trương mà các sứ đồ nhấn mạnh ("Chủ đến gần") vẫn là bài học cho chúng ta. Dù không chờ đợi một biến cố tận thế cụ thể, chúng ta vẫn sống với tinh thần "tỉnh thức" (1 Phi-e-rơ 4:7), biết rằng cuộc đời mình là hơi thở và cơ hội để phục vụ Chúa là ngay bây giờ. Sự phán xét năm 70 SCN là lời cảnh cáo nghiêm túc cho mọi thế hệ về hậu quả của việc chối bỏ Đấng Christ.
Thuyết Cánh Chung Đã Ứng Nghiệm mời gọi chúng ta đọc Kinh Thánh, đặc biệt các lời tiên tri, trong bối cảnh lịch sử ban đầu của chúng. Nó cho thấy lời Đức Chúa Trời là chân thật và chính xác: những gì Ngài đã phán qua Con Ngài và các sứ đồ đã được ứng nghiệm cách mạnh mẽ trong vòng một thế hệ. Điều này không phủ nhận sự tái lâm trong tương lai của Chúa Giê-su (vẫn là niềm hy vọng trọng tâm của Hội Thánh, như trong Công vụ 1:11, 1 Tê-sa-lô-ni-ca 4:16-17), nhưng định vị nó trong một khuôn khổ lớn hơn: sự cứu chuộc đã hoàn tất, sự phán xét trên hệ thống chối bỏ Đấng Christ đã xảy ra, và Vương Quốc Đức Chúa Trời đã được thiết lập vĩnh viễn trong lòng những kẻ tin.
Thay vì ngước mắt lên trời để tìm kiếm những dấu lạ (Công vụ 1:11), chúng ta được kêu gọi đưa mắt nhìn vào cánh đồng thế gian đang chờ gặt, sống như những công dân của nước thiên đàng ngay tại thế gian này, rao truyền Tin Lành của sự hòa giải (2 Cô-rinh-tô 5:20) và chờ đợi ngày sau rốt khi sự sống lại và sự sống đời đời được bày tỏ trọn vẹn. "Đức tin là sự biết chắc vững vàng của những điều mình đang trông mong là bằng cớ của những điều mình chẳng xem thấy" (Hê-bơ-rơ 11:1). Niềm hy vọng của chúng ta không dựa trên những biến cố tương lai bí ẩn, mà trên những sự kiện lịch sử vững chắc của thập tự giá, sự phục sinh và sự phán xét thành tín của Đức Chúa Trời.